Μια μικρή αλλά εμβληματική πλατεία, τοποθετημένη στο κέντρο της πρωτεύουσας, πίσω από το δημαρχείο της Αθήνας, η πλατεία Θεάτρου, αλλάζει όψη. Ο δήμος Αθηναίων ανέσυρε από τα συρτάρια μια βραβευμένη σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό μελέτη που υπήρχε εδώ και καιρό και τον τελευταίο χρόνο, χάρη σε συντονισμένες προσπάθειες, επικαιροποιήθηκε και συμπληρώθηκε από τις υπηρεσίες, με την πολύτιμη συνεργασία των αρχικών μελετητών. Παράλληλα, δρομολογήθηκε η λήψη των απαραίτητων εγκρίσεων που εκκρεμούσαν, ενώ αναζητήθηκαν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι για τη δημοπράτηση του έργου.
Το έργο, προϋπολογισμού 1,9 εκατ. ευρώ, έχει τον τίτλο «Ανάπλαση της περιοχής Πλατείας Θεάτρου», εντάχθηκε στο Τεχνικό Πρόγραμμα του δήμου Αθηναίων και πρόκειται να δημοπρατηθεί εντός του 2021. Πρόθεση του δήμου είναι να χρηματοδοτηθεί εξ ολοκλήρου από ευρωπαϊκούς πόρους.
Με το έργο αυτό επιτυγχάνεται η αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του χώρου, η ανάδειξη των πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής, η απόδοση και προσβασιμότητα του δημόσιου χώρου στους πεζούς, η δημιουργία εκείνων των λειτουργικών συνθηκών που θα ευνοήσουν την ενδυνάμωση της χρήσης κατοικίας στην περιοχή καθώς και της αίσθησης ασφάλειας των κατοίκων και των περαστικών σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου.
Στόχος της αρχιτεκτονικής προσέγγισης είναι να συνδέσει το παρόν με το ιστορικό υπόβαθρο της πόλης, να δημιουργηθεί ένας δημόσιος χώρος για ατομικές και συλλογικές δράσεις. Ουσιαστικά, η ανανεωμένη πλατεία Θεάτρου θα μπορεί να λειτουργεί ως ένας κρυμμένος κήπος στο κέντρο της Αθήνας.
Στόχος της αρχιτεκτονικής προσέγγισης είναι να συνδέσει το παρόν με το ιστορικό υπόβαθρο της πόλης, να δημιουργηθεί ένας δημόσιος χώρος για ατομικές και συλλογικές δράσεις. Ουσιαστικά, η ανανεωμένη πλατεία Θεάτρου θα μπορεί να λειτουργεί ως ένας κρυμμένος κήπος στο κέντρο της Αθήνας.
Η ιστορία της πλατείας Θεάτρου και της γειτονιάς
Η πλατεία Θεάτρου συγκαταλέγεται στα ιστορικότερα σημεία της πόλης. Εκτείνεται στο οικοδομικό τετράγωνο που περιγράφεται από τις οδούς Σοφοκλέους, Σωκράτους, Ευριπίδου και Μενάνδρου. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες ερμηνείες, η ονομασία της οφείλεται στο πρώτο σκεπαστό θέατρο της νεότερης Αθήνας. Το θέατρο Μπούκουρα λειτούργησε στην οδό Μενάνδρου από το 1840 έως το 1897, οπότε κατεδαφίστηκε, ενώ αποτέλεσε τη μόνη χειμερινή σκηνή της πόλης για περίπου μισό αιώνα, καθώς το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών άρχισε να λειτουργεί το 1888.
Συγχρόνως, οι ανασκαφικές έρευνες έχουν πιστοποιήσει τη θέση του αρχαίου θεμιστόκλειου τείχους και του τείχους Χασεκή (τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα), που διασχίζουν την πλατεία. Σύμφωνα με τις ανασκαφές, το βόρειο τμήμα της πλατείας βρίσκεται έξω από το τείχος που όριζε την αρχαία πόλη και το νότιο τμήμα της βρίσκεται μέσα στην αρχαία αλλά και στη νεότερη πόλη, μετά το τείχος Χασεκή. Αρκεί να σκεφτούμε ότι περιοχές της πόλης που σήμερα θεωρούνται κεντρικές, όπως η Ομόνοια, ήταν σχεδόν έρημες μέχρι το 1880.
Στο κέντρο της πλατείας Θεάτρου δεσπόζει το εμβληματικό κτίριο της Διπλαρείου Σχολής. Η Ελληνική Βιοτεχνική Εταιρεία, αξιοποιώντας το κληροδότημα του Αριστείδη Διπλάρη, ανήγειρε το κτίριο, σχεδιασμένο κατάλληλα για εκπαιδευτικές χρήσεις, το διάστημα 1928-1932. Καθ' όλη τη διάρκεια λειτουργίας του, εκπαιδεύτηκαν σε αυτό περισσότεροι από 65.000 τεχνίτες όλων των ειδικοτήτων, που βοήθησαν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Μάλιστα, ο έντονος εκπαιδευτικός χαρακτήρας που είχε η περιοχή επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι στην είσοδο της οδού Θεάτρου, στη σημερινή πλατεία της Βαρβακείου, όπου λειτουργεί η λαχαναγορά και το υπόγειο δημοτικό πάρκινγκ, βρισκόταν η Βαρβάκειος Σχολή, που θεμελιώθηκε το 1857 και καταστράφηκε ολοσχερώς κατά τα Δεκεμβριανά.
Στο επόμενο τετράγωνο, συγκεκριμένα στην οδό Ευριπίδου 70, ξεπροβάλλει ένα ιδιαίτερο, μικροσκοπικό εκκλησάκι, ο ναός του Αγίου Ιωάννη της Κολώνας. Αποτελεί μία από τις παλιότερες εκκλησίες της Αθήνας και η μοναδικότητά της έγκειται στο γεγονός ότι φαίνεται να τη διαπερνά ένας αρχαίος κίονας. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πιθανολογείται ότι είναι χτισμένη πάνω σε ένα παλαιότερο ασκληπιείο. Επίσης, στη γωνία των οδών Θεάτρου και Σωκράτους βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα νεοκλασικά κτίρια, το οποίο εικάζεται ότι έχει χτιστεί από μαθητή του Τσίλερ ή από τον ίδιο τον Τσίλερ. Στο υπόγειο του κτιρίου στεγάζεται μέχρι σήμερα η ιστορική ταβέρνα «Δίπορτο».
Η περιοχή έχει βρεθεί στο επίκεντρο των διαδοχικών μετασχηματισμών της πόλης, ενώ μια σειρά από κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές την οδήγησαν σε υποβάθμιση και σε μια φάση παρακμής. Παρότι την ημέρα η πλατεία και οι γύρω δρόμοι σφύζουν από ζωή, τη νύχτα αποτελούν πεδίο εκδήλωσης παραβατικών συμπεριφορών που την καθιστούν έναν αφιλόξενο χώρο για τους πεζούς – γι' αυτό λειτουργεί περισσότερο ως ένας υπαίθριος χώρος στάθμευσης και κίνησης οχημάτων.
Πάντως, ήδη πριν από την πανδημία είχε αρχίσει να αποκτά μια νέα δυναμική με την πρόσφατη ανακατασκευή κτιρίου επί της πλατείας (που παλαιότερα στέγαζε υπηρεσίες του ΙΚΑ) και τη μετατροπή του σε ξενοδοχείο, το Selina Theatrou Athens, ένα κτίριο οκτώ ορόφων και επιφάνειας 4.500 τ.μ., το οποίο διαθέτει συνολικά 100 δωμάτια.
Η μελέτη και το έργο
Η μελέτη αποτελεί προϊόν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που διενεργήθηκε από την ΕΑΧΑ Α.Ε. το 2010. Το πρώτο βραβείο απέσπασε το γραφείο «Έντασις, Αρχιτέκτονες, Κ. Καρβουντζή - Μ. Παπαβασιλείου A.E. Μελετών». Παρότι η μελέτη ολοκληρώθηκε το 2014, παρέμεινε στο αρχείο επί σειρά ετών. Είναι γνωστό ότι ειδικά σε σχέση με την Αθήνα υπάρχει μια σειρά πολύ αξιόλογων μελετών που έχουν εκπονηθεί τα προηγούμενα χρόνια, αλλά για διάφορους λόγους δεν έχουν υλοποιηθεί.
Η γρήγορη ωρίμανση του συγκεκριμένου έργου εντάσσεται στη στρατηγική επιλογή του δήμου για την κατά το δυνατό μεγαλύτερη αξιοποίηση του υφιστάμενου μελετητικού κεφαλαίου της πόλης και την ένταξή του σε έναν κοινό σχεδιασμό.
Ειδικότερα, προβλέπεται η πλήρης πεζοδρόμηση των οδών πλατείας Θεάτρου, Θεάτρου και Διπλάρη και η μετατροπή τους από «υπαίθριο πάρκινγκ», που είναι σήμερα, σε χώρο αναψυχής. Παρά την πεζοδρόμηση, θα υπάρχει ειδική πρόβλεψη για την πρόσβαση οχημάτων έκτακτης ανάγκης, ενώ διαμορφώνονται και θέσεις στάσης σε συγκεκριμένα σημεία για τα οχήματα τροφοδοσίας.
Επιπλέον, πρόκειται να γίνει διαπλάτυνση των πεζοδρομίων της οδού Μενάνδρου στο τμήμα της πλατείας και της οδού Σωκράτους από Σοφοκλέους έως Ευριπίδου.
Τα υλικά που επιλέγονται είναι ιδιαίτερα καινοτόμα και φιλικά προς το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο ποσοστό των δαπεδοστρώσεων αποτελείται από υδατοπερατά και φυσικά υλικά, όπως το αδρανοποιημένο χώμα, που βοηθούν τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, ενώ γίνεται και εκτεταμένη χρήση φυσικού χώματος για την ανάπτυξη της φύτευσης.
Τα όμβρια ύδατα θα συλλέγονται σε δεξαμενές για την άρδευση του πρασίνου. Στην περιοχή θα δημιουργηθούν νέα παρτέρια, ενώ επιλέχθηκαν δένδρα και φυτά που παραδοσιακά ενδημούν στο αττικό τοπίο. Παράλληλα, έχουν επιλεγεί κατασκευές και υλικά που έχουν διάρκεια στον χρόνο και αντοχή στις φθορές από την καθημερινή χρήση και τις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Μπροστά στη Διπλάρειο Σχολή προβλέπεται η δημιουργία ενός κεντρικού πλατώματος σε χαμηλότερη στάθμη από το γύρω περιβάλλον, το οποίο θα λειτουργεί ως συλλογικό καθιστικό. Στο εσωτερικό του πλατώματος, η παρουσία μιας μεγάλης ελιάς στο κέντρο, σε συνδυασμό με ένα κανάλι ανακυκλούμενου νερού, θα λειτουργούν ως μια φυσική εγκατάσταση τέχνης, υπαινικτική της αθηναϊκής μυθολογίας, που εδραιώνει τη σχέση της πόλης και της «εξοχής».
Μέσα στο κεντρικό πλάτωμα θα κατασκευαστεί ένα μεταλλικό γλυπτό, στη θέση όπου πιστεύεται ότι υπάρχουν τα υπόγεια ίχνη του μεσαιωνικού τείχους Χασεκή. Το γλυπτό αυτό θα φωτίζεται τη νύχτα και θα λειτουργεί ως χρονογράφος, με την υποστήριξη ηλεκτρονικής διάταξης. Στο βόρειο άκρο του πλατώματος θα δημιουργηθεί ένα μεγάλο παρτέρι, όπου θα εισχωρούν τρία γραμμικά καθιστικά που θα δίνουν τη δυνατότητα στον περιηγητή να ξεκουραστεί κάτω από τη σκιά.
Στην πλατεία θα τοποθετηθεί νέος αστικός εξοπλισμός και μια δημόσια κρήνη. Στο σύνολο της παρέμβασης δίνεται έμφαση στα ζητήματα προσβασιμότητας των ΑμεΑ, ενώ προβλέπεται η συνολική αναβάθμιση του δημόσιου φωτισμού της.
Δήλωση του δήμαρχου Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, στη LiFOγια την πλατεία Θεάτρου
«Εδώ και πολλά χρόνια, η πλατεία Θεάτρου μάς "φωνάζει" για τη φροντίδα και τις αλλαγές που χρειάζεται για να βγει από τη σιωπή της. Μια περιοχή που ήταν γεμάτη από χρώμα και ζωή έμεινε στα αζήτητα της Αθήνας. Αυτό που κάνουμε σήμερα είναι να επαναφέρουμε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της που την έκαναν φιλόξενη, της έδωσαν το άρωμα της πόλης και την έκαναν ξεχωριστή ανάμεσα στους προορισμούς της πρωτεύουσας.
Με την ανάπλασή της θέλουμε να αποκτήσει και πάλι τα ιδιαίτερα γραφικά στοιχεία της, αλλά, ταυτόχρονα, να εκσυγχρονιστεί. Να γίνει και πάλι κομμάτι της διαδρομής μέχρι την Ομόνοια, που κι εκείνη ξανάγινε πλατεία, όπως τη γνωρίσαμε.
Είναι ο στόχος που έχουμε βάλει, να δώσουμε και πάλι ζωή σε κομμάτια της πόλης που, όταν τα ενώνεις, παίρνει ζωή το σύνολό της. Γιατί αυτά τα μικρά κομμάτια κάνουν την Αθήνα πόλη που αξίζει να την απολαύσεις».
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
