ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΛΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Fredy Normal, Seaclowns-Sailing Circus
O Φρέντυ και η ομάδα του επιτελούν ένα από τα δυσκολότερα έργα στο νησί: κάνουν μικρούς και μεγάλους να γελάσουν. Ισορροπώντας πάνω στο παράδοξο ποδήλατό του, επισκέπτεται κάθε μέρα τα κέντρα υποδοχής, στα σημεία όπου συγκεντρώνονται πρόσφυγες. Μόλις τον δουν τα παιδιά, τρέχουν κοντά του, ενώ κάποιοι ενήλικες πλησιάζουν αργά και επιφυλακτικά. Γύρω του σχηματίζεται ένας κύκλος. Εκείνος αρχίζει να τραγουδάει, να κάνει ακροβατικά και «μαγικά», καλώντας κάθε τόσο στο κέντρο του κύκλου παιδιά, έπειτα ενήλικες. Τους ρωτάει το όνομά τους, το επαναλαμβάνει δυνατά, χειροκροτεί και παρακινεί τους θεατές να κάνουν το ίδιο. «Για να θυμηθούν ποιοι είναι και ότι ο καθένας είναι σημαντικός» μας λέει σε σπαστά ελληνικά.
Με καταγωγή από την Αλάσκα, ο Φρέντυ, ο οποίος υιοθέτησε μόνος του το επίθετο που νιώθει να του ταιριάζει («Normal»), ταξίδεψε στην Αμερική, στην Ευρώπη και τώρα ζει στην Ελλάδα, στο ιστιοπλοϊκό της ομάδας, το Utopia. «Είναι τα πρώτα Χριστούγεννα που δεν είμαι αναγκασμένος να κάνω περφόρμανς για κάποια εκδήλωση επί πληρωμή. Βρίσκομαι ακριβώς εκεί ακριβώς που θέλω». Κάθε μέρα δίνει τρεις ή τέσσερις παραστάσεις. «Είναι έντονο, αλλά δέχομαι πολλή χαρά κι αγάπη. Ο κόσμος έχει ανάγκη να χαλαρώσει έστω και για λίγο, να γελάσει. Τις προάλλες, είχα σχεδόν τελειώσει την παράσταση, όταν μια κοπέλα πήρε το ντέφι και άρχισε να χορεύει. Ήταν υπέροχο. Θέλουν να εκτονώσουν όσα έχουν στην ψυχή τους». Για πρώτη φορά περνούν τις γιορτές κοντά του, μακριά από τη πατρίδα τους, την Αμερική, και οι γονείς του. Χθες τον ακολούθησαν και σοκαρίστηκαν από την κατάσταση. «Ο μπαμπάς μου ονειρευόταν, όπως οι περισσότεροι στη Δύση, να γίνει ο γιος του εκατομμυριούχος. Από μικρός, όμως, είχα σκεφτεί πως αν κάποιος έχει πολλά, κάποιος άλλος, εκ των πραγμάτων, θα έχει πολύ λίγα». Ο ίδιος ταξιδεύει με το ιστιοπλοϊκό, κινείται με το ποδήλατό του και έχει μάθει να ζει λιτά.
«Η βοήθεια που όλοι προσφέρουν στους πρόσφυγες είναι πολύ σημαντική, όμως είναι “λύσεις-τσιρότο”. Το θέμα είναι να χτυπηθεί το πρόβλημα στη ρίζα του. Να αναρωτηθούμε γιατί ο κόσμος εκτοπίζεται, ποιος είναι ο ρόλος της Δύσης σε αυτό. Το σύστημα που φτιάξαμε δεν λειτουργεί. Δεν έχω την απάντηση, ένας κλόουν είμαι, απλώς πιστεύω πραγματικά ότι μπορούμε να βρούμε μια νέα φιλοσοφία και στάση ζωής».
Kώστας Πιντέρης, ψαράς, Σκάλα Συκαμιάς
Οι ψαράδες στη Σκάλα Συκαμιάς, στο χωριό του Στρατή Μυριβήλη, μετρούν ναυάγια. Είναι οι αφανείς ήρωες, εκείνοι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Τον τελευταίο χρόνο έχουν σώσει εκατοντάδες ζωές κι έχουν ζήσει εφιαλτικές στιγμές. «Δεν μπορούσα να κοιμηθώ, έρχονταν ξανά και ξανά οι εικόνες της ημέρας στο μυαλό μου» μας λέει ο Κώστας όταν τον βρίσκουμε στην πλατεία του χωριού. «Το καλοκαίρι έβγαλα τελείως τα εργαλεία από τη βάρκα, για να μπορώ να ανεβάζω περισσότερους ανθρώπους». Πρόσφυγες που έχουν πέσει στη θάλασσα ή βρίσκονται αβοήθητοι μέσα σε ακυβέρνητες βάρκες, στ’ ανοιχτά.
«Otur, otur», τους λέει στα τουρκικά, «κάθισε, κάθισε», κάθε φορά που θα τους πλησιάσει. Οι άνθρωποι φοβούνται όποιον τους πλησιάζει στ’ ανοιχτά, δεν ξέρουν τις προθέσεις του. Παλιότερα, τρυπούσαν οι ίδιοι τις βάρκες επιτόπου κι έπεφταν στη θάλασσα, επειδή φοβούνταν ότι θα τους γυρίσουν πίσω. «Easy, help, hellenic people» τους φωνάζει ο Κώστας καθώς τους πλησιάζει για να παραμείνουν ήρεμοι, να μην πανικοβληθούν. «Να μην ξέρεις ποιον να πρωτοσώσεις, να μην ξέρεις ποιον» μας λέει και τα μάτια του σκοτεινιάζουν. Έχει έρθει αντιμέτωπος με ακραίες καταστάσεις. Όπως όταν περισυνέλεξε μια μητέρα και το παιδί της, νεκρούς, κάτω από μια βάρκα που ανετράπη. «Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν κολύμπι, ούτε πώς να χειριστούν τη βάρκα. Αναγκάζονται να αφήσουν πίσω τους όποιον πέφτει στο νερό, γιατί δεν ξέρουν πώς να τη μανουβράρουν για να γυρίσουν σ’ εκείνο το σημείο.
Eπιπλέον, οι διακινητές στοιβάζουν πολύ περισσότερο κόσμο μες στις βάρκες απ’ όσο πρέπει. Μια γυναίκα πνίγηκε όταν έπεσε μπρούμυτα μες στη βάρκα που είχε πάρει νερά. Οι επιβάτες ήταν τόσο πολλοί, που δεν μπορούσαν να παραμερίσουν για να τη σηκώσουν. «Οι κάτοικοι της Συκαμιάς, όπως και της ευρύτερης περιοχής, όπου συμβαίνουν τα περισσότερα περιστατικά, έχουν πληγεί ψυχικά και οικονομικά, χωρίς να τους προσφέρεται βοήθεια. Μόνο μια ανάσα έχουν πάρει από τότε που άρχισαν να δραστηριοποιούνται έντονα ΜΚΟ στη Λέσβο.
«Είχαμε έναν άνθρωπο εδώ, στο χωριό, επί 15 μέρες. Τον φροντίζαμε, καθώς δεν είχε απολύτως τίποτα. Έτρεχε πανικόβλητος κάθε φορά που έφτανε μια νέα βάρκα, ψάχνοντας τον αδερφό του, ο οποίος έχει νοητική υστέρηση. Τους χώρισαν την ώρα που επιβιβαζόντουσαν. Δεν μπορείτε να διανοηθείτε την αγωνία αυτού του ανθρώπου. Τελικά, τον βρήκε στο Καρά Τεπέ (σ.σ. χώρος υποδοχής προσφύγων). Έχουμε δει απίστευτα πράγματα». Οι ψαράδες παρατάνε τη δουλειά τους, και μάλιστα καλύπτουν μόνοι τους ακόμα και τα έξοδα του πετρελαίου κάθε φορά που θα βγουν στη θάλασσα να σώσουν πρόσφυγες. «Μα, τι άλλο να κάνουμε; Ν’ αφήσουμε τους ανθρώπους;».
Magne Bondkall, υπεύθυνος καταυλισμού προσωρινής διαμονής στον Μανταμάδο, Γιατροί Χωρίς Σύνορα
Η μορφή του είναι σχεδόν δωρική. Λιγομίλητος, ο Magne περνάει περισσότερες από 16 ώρες στον καταυλισμό που έχει στηθεί από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στον Μανταμάδο. Εκεί θα ξαποστάσουν οι πρόσφυγες που έχουν φτάσει στον Βορρά, πριν μεταφερθούν με λεωφορεία στους χώρους υποδοχής, προκειμένου να καταγραφούν. Αναρωτιέμαι πώς μπορεί να βιώνει αυτήν τη τραγική κατάσταση ένας Σκανδιναβός που έχει γαλουχηθεί σε ένα τόσο οργανωμένο περιβάλλον.
«Αυτή είναι η πρώτη μου αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Στο παρελθόν έχω δουλέψει σε ανθρωπιστικές αποστολές σε Ουκρανία, Αφγανιστάν, Νότιο Σουδάν, Φιλιππίνες και Σιέρα Λεόνε. Με πρόσφυγες είχα εργαστεί και στο παρελθόν, στο Νότιο Σουδάν. Όλοι έχουν ανάγκη προστασίας και ασφάλειας, αφού εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους λόγω του πολέμου και της βίας. Στη Λέσβο, ωστόσο, οι ανάγκες των προσφύγων διαφοροποιούνται, καθώς οι άνθρωποι απλώς περνούν από εδώ. Οι περισσότεροι τραυματίζονται ψυχικά από αυτό το τόσο επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι.
Στον καταυλισμό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον Μανταμάδο καλωσορίζουμε τους ανθρώπους ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που θα θέλαμε να καλωσορίσουν εμάς. Αυτός είναι ο χρυσός κανόνας εδώ. Παρέχουμε ασφάλεια, θερμαινόμενες εγκαταστάσεις, κουβέρτες, φαγητό, νερό, τουαλέτες και πρόσβαση στο Ίντερνετ. Διαθέτουμε μεταφραστές αραβικών και φαρσί για να καταλαβαίνουμε τις ανάγκες των ανθρώπων και για να αισθάνονται και οι ίδιοι πιο άνετα. Πιστεύω όμως πως το σημαντικότερο για εκείνους είναι το γεγονός ότι τους αντιμετωπίζουμε με αξιοπρέπεια. Την έχουν τόσο πολλή ανάγκη.
Ο ρόλος μου είναι να είμαι εκεί όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη και να προσπαθώ να απαλύνω τον πόνο των ανθρώπων με τα μέσα που διαθέτουμε ως οργάνωση. Εφόσον υπάρχουν ανάγκες στην Ελλάδα, δουλεύω στην Ελλάδα. Εγώ κατάγομαι από τη Νορβηγία. Αν έρθουν στη πατρίδα μου οι πρόσφυγες, θα ήταν τιμή μου να εργαστώ για όλους αυτούς τους όμορφους ανθρώπους. Επιπλέον, πολλοί από αυτούς είναι μορφωμένοι και σίγουρα θα ήταν ένα πλεονέκτημα για τον τόπο μου να φτιάξουν τη ζωή τους εκεί. Ποιος ξέρει; Ίσως, όταν επιστρέψω, να συναντήσω κάποια γνώριμα πρόσωπα».
Δημήτρης Τελωνιάτης - Κωνσταντίνα Καλαμπόκη, Κοινωνική Κουζίνα «Ο άλλος άνθρωπος», Μυτιλήνη
Να είμαστε μια κοινωνία, αυτό δεν μας λείπει σήμερα;» μας λέει ο Δημήτρης όταν φτάνουμε στην περιοχή Τσαμάκια κοντά στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Εκεί, στην άκρη του δρόμου, οι εθελοντές της δράσης «Ο Άλλος άνθρωπος» έχουν στήσει το μαγειρείο τους. Από τις 11 το πρωί αρχίζουν να μαγειρεύουν ώστε το φαγητό να είναι έτοιμο κατά τις 13:00. Μακαρόνια με σάλτσα, σούπα, φακόρυζο και ό,τι προκύψει από τις πρώτες ύλες που προσφέρει ο κόσμος. Άλλοτε μια φραντζόλα ψωμί, άλλοτε ένα μπουκάλι λάδι, μακαρόνια. «Μαγειρεύουμε όλοι μαζί, τρώμε όλοι μαζί και προσφέρουμε αλληλεγγύη» εξηγεί η Κωνσταντίνα. Αυτή είναι η φιλοσοφία της Κοινωνικής Κουζίνας, μιας πρωτοβουλίας που ξεκίνησε από τον Κώστα Πολυχρονόπουλο στην Αθήνα. Εδώ, στη Μυτιλήνη, άρχισε να προσφέρει φαγητό τον Σεπτέμβρη. Η ομάδα δοκιμάστηκε έναν μήνα μετά, όταν λόγω των απεργιών εγκλωβίστηκαν 30.000 άνθρωποι στο νησί, 2.500 εκ των οποίων βρίσκονταν στο λιμάνι. «Πολλοί πρόσφυγες δεν έχουν καθόλου χρήματα. Από ποιον περιμένουν; Από εσένα και από εμένα περιμένουν» λέει ο Δημήτρης. «Εκείνες τις μέρες οι κάτοικοι της Μυτιλήνης μάς εντυπωσίασαν. Ακόμη και νοικοκυρές από τα χωριά μάς έφερναν ταψιά με έτοιμα φαγητά για να βοηθήσουν, ενώ στο μαγείρεμα βοήθησαν και άνθρωποι άλλων δράσεων και πρωτοβουλιών. Και πάλι δεν καταφέραμε να ταΐσουμε όλους τους ανθρώπους. Στο τέλος, παρά την προσπάθεια, αισθανόμασταν άσχημα».
Οι πρόσφυγες συμμετέχουν στο μαγείρεμα, βοηθούν στην οργάνωση και στον καθαρισμό του χώρου. Όταν υπάρχουν παιδάκια στις ομάδες που φτάνουν, είναι πιο εύκολο για τους εθελοντές να δημιουργήσουν φιλικότερη ατμόσφαιρα. Τους δίνουν μπλοκ ζωγραφικής ή παίζουν μαζί τους ποδόσφαιρο μέχρι να γίνει το φαγητό. «Βιώνουμε την κάθε μέρα το ίδιο έντονα. Κάθε απόβαση στις ακτές, κάθε φορά που θα μοιράσουμε φαγητό, κάθε φορά που θα μιλήσουμε μαζί τους. Η μεγαλύτερη ανταμοιβή είναι να μάθουμε ότι έφτασαν οι άνθρωποι στον προορισμό τους ασφαλείς» προσθέτει η Κωνσταντίνα, ενώ ο Δημήτρης θα συμπληρώσει: «Είναι μάθημα ζωής. Τόσο καιρό εθελοτυφλούσαμε. Η αλήθεια είναι μία, είμαστε όλοι άνθρωποι. Τίποτε άλλο δεν έχει σημασία. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως αν βοηθάμε πραγματικά ο ένας τον άλλον, δεν έχουμε ανάγκη κανέναν».
Αnca Ponea, επικεφαλής της πρωτοβουλίας «One stroller, many steps forward»
Τη συναντήσαμε τυχαία στην παραλία της Μυτιλήνης. Κοντοσταθήκαμε όταν σταμάτησε για να βγάλει από το πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου της ένα καροτσάκι το οποίο πρόσφερε σε μια οικογένεια Κούρδων που καθόταν σ’ ένα παγκάκι. Ανάμεσά τους και ο μικρός Baran, ένα μωρό περίπου οκτώ μηνών. «Δεν είναι μόνο θέμα μεταφοράς, το μωρό θα πρέπει κάπου να κοιμηθεί» μας λέει η Anca Ponea που ζει στο νησί με τον σύζυγό της Άρη Τσούρο και τον Στράτο, τον γιο τους. Έδωσε το πρώτο καροτσάκι το καλοκαίρι, όταν οι πρόσφυγες έπρεπε ακόμα να διανύσουν με τα πόδια την απόσταση από τον Βορρά μέχρι τη Μυτιλήνη, σχεδόν δυο μέρες δρόμο, μεταφέροντας τα παιδιά τους στην αγκαλιά. Τότε, στην αρχή, μοίραζαν καρότσια που δεν χρειάζονταν πια φίλοι και γνωστοί. Κάποια στιγμή η Anca ανάρτησε μια εικόνα από τη δράση στο διάσημο site «Humans of New York», λαμβάνοντας περίπου 20.000 likes. Τότε επικοινώνησε μαζί της μια γυναίκα που ρωτούσε πώς μπορούσε να βοηθήσει. «Φτιάξαμε μια σελίδα στο F/B (“Οne stroller, many steps forward”), ώστε να είμαστε σε επαφή με τον κόσμο που θέλει να βοηθήσει».
Η Anca υπολόγιζε αρχικά πως θα αγόραζε 10 καροτσάκια και σήμερα, τρεις μήνες μετά, έχει προσφέρει 160, ανακουφίζοντας τους γονείς που συχνά καλούνται να κοιμηθούν έξω στο κρύο με τα μωρά τους. «Βρίσκουμε προμηθευτές ή τα αγοράζουμε σε προσφορές online. Έχω πάντα κάποιο στο αυτοκίνητο και μόλις δούμε κάποιον, σταματάμε και το δίνουμε».
Παράλληλα, ίδρυσαν την ένωση «Οne refugee child», μέσω της οποίας υλοποιούν και άλλα πρότζεκτ, όπως τη δράση «Batman», που είχε ως στόχο να αγοραστούν χειμερινά ρούχα και παπούτσια για 280 παιδιά που μένουν αυτή την περίοδο στον καταυλισμό της ομώνυμης πόλης στην Τουρκία. Οι πόροι εξασφαλίστηκαν σε λιγότερο από μία εβδομάδα, ενώ τώρα συγκεντρώνονται χρήματα προκειμένου να σταλούν κουβέρτες (περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.onerefugeechild.org).
Πάρης Λαούμης, ιδιοκτήτης ταβέρνας, Σκάλα Συκαμιάς
Η ταβέρνα βρίσκεται πάνω στη θάλασσα. Ο Πάρης και η οικογένειά του δουλεύουν εδώ. Μπροστά, στην ακτή, έχουν αποβιβαστεί χιλιάδες άνθρωποι. «Από τον Μάιο ως και τα τέλη Αυγούστου η ροή ήταν απίστευτη και όλοι εμείς εδώ στο χωριό ήμασταν μόνοι μας. Μόνο ο δήμος μάς στήριζε και μας βοηθούσε να καθαρίζουμε. Επικρατούσε πανικός. Υπήρξαν και μέρες που έφτασαν 70 βάρκες, μεταφέροντας 40 με 50 ανθρώπους η καθεμία» θυμάται ο Πάρης. Τον Οκτώβρη το χωριό δοκιμάστηκε και πάλι, καθώς επικρατούσε κακοκαιρία και συνέβη ένα από τα χειρότερα ναυάγια. «Εδώ, μπροστά στις Καλαμιές, ξεβράστηκε ένα παιδάκι. Βρήκαν τη σορό του τυχαία δύο φωτορεπόρτερ. Έπαθαν μεγάλο σοκ οι άνθρωποι».
Τώρα, η ροή έχει μειωθεί, ιδίως μετά τη συμφωνία της Τουρκίας με την Ε.Ε. Από τον Σεπτέμβρη έρχονται, όμως, περισσότερες οικογένειες, σύμφωνα με τον Πάρη. Κάθε βάρκα μπορεί να μεταφέρει ακόμα και 20-25 παιδιά. Τα δικά του παιδιά πώς αντιμετωπίζουν την κατάσταση; «Ήταν σκληρό στην αρχή. Φοβούνταν. Είναι μεγάλο σχολείο για τα δικά μας παιδιά. Να, αν πας μέσα, η Ελένη τυλίγει δώρα για τα παιδάκια που θα έρθουν. Ο Βασίλης, πάλι, καθαρίζει την ακτή, βοηθάει τον κόσμο να κατέβει από τις βάρκες».
Τον ρωτάμε αν δέθηκε ιδιαίτερα με κάποιους ανθρώπους. «Τον Αύγουστο ήρθε μια ομάδα είκοσι ανθρώπων σχεδόν. Ήταν όλοι επιστήμονες. Επέμειναν να φάνε στο μαγαζί και να πληρώσουν κανονικά. Έπειτα τους πήγα στο χωριό, σε μια αποθήκη με ρούχα. Με το ζόρι τούς πείσαμε να πάρουν μια αλλαξιά. Χαιρετηθήκαμε κι έφυγαν. Δεκαπέντε μέρες μετά ήρθε με το ταχυδρομείο μια κάρτα από τη Γερμανία. Μας έγραφαν ότι έφτασαν με ασφάλεια, ότι μας ευχαριστούν πολύ και ότι ελπίζουν ν’ ανταμώσουμε σύντομα. Μόλις τη διάβασα σκέφτηκα πως το βράδυ θα κοιμηθούμε χωρίς να δούμε εφιάλτες».
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ
σχόλια