Μετά από αρκετά χρόνια υπάρχουν θετικές εξελίξεις για το κοινό αίτημα των κατοίκων του Αη Στράτη σχετικά με την αποκάλυψη του παλαιού οικισμού, καθώς μια πρωτοβουλία δρομολογεί την αίσια εξέλιξη του έργου.
Σύμφωνα με το ΦΕΚ που έχει ήδη δημοσιευθεί, ξεκαθαρίζει το θεσμικό πλαίσιο για την αποκάλυψη του παλαιού οικισμού του Αγίου Ευστρατίου καθώς έκταση που ανήκει στο Υπουργείο Εργασίας παραχωρείται δωρεάν στον οικείο δήμο, για πέντε χρόνια.
Σημειώνεται πως για το συγκεκριμένο έργο υπάρχει έτοιμη μελέτη έτσι ώστε να προχωρήσει η δημοπράτηση και η υλοποίηση του έργου με τη συνδρομή της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, η οποία έχει δεσμεύσει για τον σκοπό αυτό κονδύλια ύψους 854.560 ευρώ.
Η δήμαρχος του νησιού, κυρία Κακαλή, κάνει λόγο για «ένα ζήτημα ύψιστης σημασίας, ηθικής και συναισθηματικής, για το νησί που συνδέει το παρελθόν με το παρόν».
Οι πληροφορίες αναφέρουν μάλιστα πως για το συγκεκριμένο ζήτημα του ιστορικού ακριτικού νησιού υπήρξε η άμεση παρέμβαση του πρωθυπουργικού γραφείου ενώ για το θέμα υπήρξε ενδιαφέρον προσωπικά από τον κ. Δημητριάδη Γρηγόρη.
Ο Παλαιός Οικισμός είχε καταστραφεί ολοσχερώς στον σεισμό του 1968 και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε άλλο τμήμα του νησιού και να χτίσουν τα σπίτια τους και τις ζωές τους από την αρχή. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκε ένας νέος οικισμός εκεί όπου παλαιότερα υπήρχαν τα χωράφια και περιβόλια. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, τα οικοδομικά υλικά και τα ερείπια του παλαιού οικισμού «ενσωματώθηκαν» στον ορεινό όγκο του νησιού και εκτός από λιγοστά πέτρινα σπίτια που σώθηκαν και το κτίριο της Μαρασλείου Σχολής, που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Δημοκρατίας του νησιού, τίποτε άλλο δεν θυμίζει το παρελθόν του Αη Στράτη.
Τα πρώτα χρόνια του 2000 ο οικισμός χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός ενώ το 2008 ο δήμος εκπόνησε μελέτη κτηματογράφησης του χώρου. Με την παραχώρηση αυτή, ανοίγει ο δρόμος για να προχωρήσει η αποκάλυψη των κοινόχρηστων χώρων του παλαιού οικισμού από τα οικοδομικά υλικά που τους έχουν σκεπάσει και η δημιουργία ενός δανειοθαλάμου δομικών λίθων για να επιτευχθεί ο διαχωρισμός των υλικών και να επαναχρησιμοποιηθούν οι αυθεντικοί λίθοι των παλαιών οικημάτων. Στόχος του δήμου αποτελεί, τέλος, η αποκατάσταση του οικισμού για να προσελκύσει κατοίκους στο νησί που είδε τον πληθυσμό του μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1968 να μειώνεται σημαντικά.
