Η Helena Smith εργάζεται εδώ και 30 χρόνια ως ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας Guardian σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία και μίλησε για την ζωή της στη χώρα μας αλλά και ποιες στιγμές ξεχωρίζει στην καριέρα της.
Την συνέντευξη έδωσε στην επίσης δημοσιογράφου του Guardian, Sophie Zeldin-O'Neill.
Γιατί επέλεξες να κάνεις την Ελλάδα βάση σου;
Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν σε αυτό το μέρος του κόσμου από νωρίς. Η ιστορία μου με την Ελλάδα ξεκίνησε στην ηλικία των 20, αν και έφτασα εδώ μέσω Κύπρου, όπου πέρασα μερικά χρόνια της παιδικής μου ηλικίας. Αρχικά ήμουν εκπαιδευόμενη στο Associated Press, πριν εργαστώ ως freelance ρεπόρτερ για διάφορα έντυπα μέσα και το BBC. Όταν κατέρρευσε ο κομμουνισμός και ήταν ξεκάθαρο πως τα Βαλκάνια θα έπαιρναν φωτιά, πήρα την απόφαση να κάνω βάση μου την Αθήνα.
Τι δυσκολίες αντιμετώπισες στις ανταποκρίσεις σου από την Αθήνα;
Κάθε χώρα έχει τις προκλήσεις της: το να γράφεις για τους Έλληνες και την Ελλάδα συνοδεύεται από δικούς του κινδύνους. Η έντονη κριτική -αν και αυτό έχει ελαττωθεί- έχει την τάση να πυροδοτεί αντιπαράθεση και καταγγελίες. Το Μακεδονικό ζήτημα μαζί με εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες θεωρούνται ιδιαιτέρως ευαίσθητα, καθώς επίσης ο Εμφύλιος Πόλεμος του 1946-49 και τα γεγονότα που προηγήθηκαν.
Μια φυσική καχυποψία για ξένους, προερχόμενη από δεκαετίες παρεμβάσεων σε εσωτερικά θέματα, αναμφίβολα έπαιξε τον ρόλο της. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αντίδραση μιας δεξιάς εφημερίδας σε μια φαινομενικά ακίνδυνη ιστορία για τη διαμάχη μεταξύ Αθήνας Θεσσαλονίκης, πίσω στη δεκαετία του 1990, που δημοσίευσε πρωτοσέλιδο με τίτλο «Ο Guardian και το Φόρεϊν Όφις μοιράζουν τη χώρα μας».
Χρόνια αργότερα, ο συνταξιούχος πλέον αρχισυντάκτης τόλμησε να μου πει πως για να πέρασε την ιστορία με τόσο έντονο τρόπο θα πρέπει να βρισκόταν σε «ιδιαιτέρως συνωμοσιολογική κατάσταση».
Δέχτηκα απειλές για τη ζωή μου στην εποχή του Αντρέα Παπανδρέου, κάτι που ανάγκασε την βρετανική πρεσβεία να στείλει αξιωματικό προστασίας για να «χτενίσει» τότε το σπίτι μου.
Ποιες ήταν οι σημαντικότερες στιγμές της καριέρας σου μέχρι στιγμής;
Όταν μια ιστορία ταράζει τόσο τα ύδατα, που συντελεί στην αλλαγή- για το καλύτερο. Αυτή ήταν οπωσδήποτε η περίπτωση με τον Κόσοβο και την έρευνα για βιασμούς βρεφών. Χρόνια αργότερα, ακτιβιστές μίλησαν για τον αντίκτυπο που είχε, αναδεικνύοντας περισσότερο τον Γολγοθά τους.
Η Ελλάδα μπορεί να είναι χώρα μυθολογικών ηρώων αλλά έχω συναντήσει και αρκετούς σύγχρονους ήρωες- σπουδαίους όπως ο Μανώλης Γλέζος, ένας άντρας που συνδύασε την ταπεινοφροσύνη και το σθένος με μια μοναδική πειθώ και δύναμη μυαλού.
Αναπάντεχα κολακευτικό ήταν όταν με χαρακτήρισε "dirty piece of rag" [σ.σ. κουρέλι] το Εθνικό Μέτωπο του Ζαν-Μαρί Μαρί Λεπέν επειδή κολύμπησα για να του πάρω συνέντευξη σε μια εξέδρα στην Κέρκυρα, λίγο αργότερα όταν ο Πάπας Φραγκίσκος χαιρέτισε προς το μέρος μου κατά την επίσκεψή του στη Λέσβο.
Επίσης όταν Μπαράκ Ομπάμα αναφέρθηκε σε ένα κομμάτι που είχα γράψει για το τελευταίο διεθνές ταξί του ως Αμερικανός πρόεδρος. Στην τελευταία μεγάλη ομιλία του σε διεθνές έδαφος, σχεδόν δυο εβδομάδες μετά την άνευ προηγουμένου νίκη του Τραμπ, επέλεξε να επαναλάβει τα λόγια της Melia Eleftheriadi, από την οποία είχα πάρει συνέντευξη στην κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης, λέγοντας πως γυναίκες σαν εκείνη τού έδιναν λόγους να ελπίζει.
«Το συναίσθημα είναι πως ζούμε κάτω από τον ίδιο ήλιο. Ερωτευόμαστε κάτω από το ίδιο φεγγάρι, Είμαστε όλοι άνθρωποι- πρέπει να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους», είχε πει τότε η Melia, μια υπέροχη φράση που υπογράμμισα στο σημειωματάριό μου και επανέλαβε ο Ομπάμα μετά από οκτώ μήνες εν μέσω χειροκροτημάτων.
Πώς ήταν να καλύπτεις την οικονομική κρίση;
Η κρίση ξεκίνησε το 2009 και στη χειρότερη φάση της, όταν μια έξοδος από την ευρωζώνη φαινόταν αναπόφευκτη, κανείς δεν ήξερε τι έπεται. Ήταν υπαρξιακή κρίση με πιθανά εκρηκτικά αποτελέσματα στην Ευρώπη. Το 2015 τα πράγματα έγινα χειρότερα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε εξουσία με μια αριστερή ατζέντα που υποσχόταν τερματισμό των μέτρων λιτότητας ενώ η απόφαση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για δημοψήφισμα κορύφωση την δραματική κατάσταση.
Ήταν δύσκολο να αναγνωρίσω τη χώρα που αγαπούσα. Είχε γίνει μια μεγάλη πληγή. Είχα φίλους που επηρεάστηκαν άσχημα και αυτό με καταρράκωσε. Η κρίση αναμφίβολα αποκάλυψε τα κρατικά λάθη, αλλά ανέτρεψε επίσης τις προσδοκίες. Αν και χτυπήθηκαν από την απώλεια με μυριάδες τρόπους, οι Έλληνες επέδειξαν αξιοθαύμαστη δύναμη ψυχής και έγιναν η επιτομή της αντίστασης και του σθένους στην εποχή μας.
Ένιωσες ποτέ ότι αλλάζει το κοινό αίσθημα απέναντι στη Χρυσή Αυγή;
Ο φόνος του δημοφιλούς αντιφασίστα μουσικού Παύλου Φύσσα, τον Σεπτέμβριο του 2013, ήταν κομβικό σημείο. Χρειάστηκε η δολοφονία ενός Έλληνα από ανώτερο μέλος της Χρυσής Αυγής για να δοθεί ώθηση στην κοινή γνώμη και να τροφοδοτηθεί εκ νέου το αντιφασιστικό κίνημα. Πριν τον θάνατο του Παύλου Φύσσα, οι επιθέσεις σε μετανάστες γίνοντας ανεκτές από τις αρχές.
Η Χρυσή Αυγή θεωρούσε τον εαυτό της εθνικιστική δύναμη και, μέχρι το τέλος, απέρριπτε οποιαδήποτε ταμπέλα τη συνέδεε με ναζισμό ή φασισμό. Η ρατσιστική ιδεολογία της είχε μεταμφιεστεί σε πατριωτισμό. Ωστόσο η εποχή όπως την γνωρίζαμε έληξε. Η ηγεσία της οργάνωσης θα μείνει στη φυλακή για πολλά χρόνια, αλλά θα είναι δύσκολο να εξαλειφθούν οι ιδέες που πυροδότησαν αυτή τη ραγδαία της άνοδο. Οι ακροδεξιοί εθνικιστές θα θέλουν να επανασυσταθούν και μπορεί να λάβουν ώθηση αν οι καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας γίνουν γενικότερα αισθητές και πρόσφυγες και μετανάστες ξεκινήσουν να καταφτάνουν ξανά μαζικά στις ελληνικές ακτές.
Με πληροφορίες από Guardian
