Η εισβολή στην Ουκρανία δεν είναι πόλεμος για τη Ρωσία. Εκεί είναι απλά μία «στρατιωτική επιχείρηση», που θα φτάσει, όμως, μέχρι τέλους, όπως έχουν διαμηνύσει Ρώσοι αξιωματούχοι.
Οι ρωσικές αρχές απαγορεύουν τη χρήση του όρου «πόλεμος ή εισβολή» στα ρωσικά Μέσα. Πολλά έχουν ήδη κλείσει καθώς δέχονται πιέσεις για το πώς προβάλλουν, ή καλύτερα το πώς θα πρέπει να προβάλλουν τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία.
Και κάπως έτσι αυτό που βλέπουν στις οθόνες τους οι Ρώσοι σε σχέση με αυτό που παρακολουθεί η Δύση και ο υπόλοιπος κόσμος είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Όμως τι πραγματικά προβάλλεται στα ρωσικά Μέσα και τι μαθαίνουν οι Ρώσοι για όσα συμβαίνουν στην γειτονική Ουκρανία;
Την Τρίτη 1η Μαρτίου, η πρωινή εκπομπή «Καλημέρα», στο κρατικά ελεγχόμενο Channel One, ένα από τα πιο δημοφιλή κανάλια της Ρωσίας, διακόπτει ξαφνικά τη ροή του προγράμματός της στις 05:30 π.μ.
Οι παρουσιαστές ανακοινώνουν την αλλαγή στη ροή του προγράμματος «λόγω γνωστών γεγονότων» ενώ θα ακολουθήσει περαιτέρω ενημέρωση.
Το δελτίο ειδήσεων αφήνει να εννοηθεί ότι οι αναφορές για ουκρανικές δυνάμεις που καταστρέφουν ρωσικό στρατιωτικό υλικό είναι ψευδείς, σχεδιασμένες να «παραπλανούν τους άπειρους θεατές».
«Στο διαδίκτυο συνεχίζουν να κυκλοφορούν πλάνα που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως τίποτα άλλο παρά ψευδή», εξηγεί η παρουσιάστρια καθώς προβάλλονται φωτογραφίες - φυσικά- αποτέλεσμα μοντάζ.
Το Channel 1 της Ρωσίας δείχνει φωτογραφίες του ίδιου στρατιωτικού οχήματος - η επάνω φωτογραφία έχει λεζάντα «Donbas 2014» και η κάτω «Ουκρανικό μοντάζ».
Ισχυρίζεται ότι η επάνω φωτογραφία είναι ενός ουκρανικού οχήματος που καταστράφηκε στις συγκρούσεις του 2014 και ότι η κάτω φωτογραφία είναι μεν η ίδια αλλά έπειτα από μοντάζ, ώστε να μοιάζει με πρόσφατα κατεστραμμένο ρωσικό υλικό.
Σημειώνει δε, ότι προστέθηκε ένα «Z» στο όχημα, που αποτελεί μια κοινή σήμανση για τον ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό.
Αργότερα περίπου στις 08:00 ώρα Μόσχας, το πρωινό δελτίο από το τηλεοπτικό κανάλι NTV, το οποίο ανήκει σε θυγατρική της Gazprom, εταιρεία που ελέγχεται από το Κρεμλίνο, επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στα γεγονότα στο Ντονμπάς, την περιοχή στα ανατολικά της Ουκρανίας, όπου στις 24 Φεβρουαρίου, η Ρωσία δήλωσε ότι ξεκινά την «ειδική στρατιωτική της επιχείρηση» για την αποστρατικοποίηση και αποναζοποίηση της Ουκρανίας.
Δεν γίνεται αναφορά στο στρατιωτικό κονβόι μήκους χιλιομέτρων που κατευθύνεται από τη Λευκορωσία προς το Κίεβο. Η είδηση για το ρωσικό κονβόι κυκλοφορεί ως έκτακτη σε όλα τα παγκόσμια Μέσα λίγη ώρα αργότερα.
«Ξεκινάμε με τα τελευταία νέα από το Ντονμπάς. Οι μαχητές του LNR (Λαϊκή Δημοκρατία του Λουγκάνσκ) συνεχίζουν την επίθεσή τους, έχοντας διανύσει 3 χιλιόμετρα, ενώ οι μονάδες DNR (Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ) έχουν διανύσει 16 χιλιόμετρα», λέει η παρουσιάστρια του NTV.
Την ίδια ώρα, στο Rossiya 1 και το Channel One - τα δύο πιο δημοφιλή κανάλια της Ρωσίας, και τα δύο ελεγχόμενα από το κράτος - οι ουκρανικές δυνάμεις κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου στην περιοχή του Ντονμπάς.
Η απειλή για τους αμάχους στην Ουκρανία δεν προέρχεται από ρωσικές δυνάμεις, αλλά από «Ουκρανούς εθνικιστές», λέει ο παρουσιαστής του Rossiya 1.
«Χρησιμοποιούν τους αμάχους ως ανθρώπινη ασπίδα, τοποθετώντας σκόπιμα συστήματα κρούσης σε κατοικημένες περιοχές και εντείνοντας τους βομβαρδισμούς πόλεων στο Ντονμπάς» σημειώνει.
Ο παρουσιαστής του Channel One, την ίδια ώρα ανακοινώνει ότι τα ουκρανικά στρατεύματα «ετοιμάζονται να βομβαρδίσουν κατοικίες» και αποθήκες με αμμωνία, ως «πρόκληση εναντίον αμάχων και ρωσικών δυνάμεων».
Τα γεγονότα στην Ουκρανία δεν αναφέρονται ως πόλεμος. Αντίθετα, η επίθεση περιγράφεται ως επιχείρηση αποστρατικοποίησης με στόχο στρατιωτικές υποδομές ή «ειδική (στρατιωτική) επιχείρηση για την υπεράσπιση των λαϊκών δημοκρατιών».
Σε όλη την κρατικά ελεγχόμενη τηλεόραση, παρουσιαστές και ανταποκριτές χρησιμοποιούν συγκινητική γλώσσα και εικόνες για να κάνουν «ιστορικούς παραλληλισμούς» μεταξύ της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» της Ρωσίας στην Ουκρανία και του αγώνα της Σοβιετικής Ένωσης ενάντια στη Ναζιστική Γερμανία.
«Οι τακτικές των εθνικιστών που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να θωρακιστούν δεν έχουν αλλάξει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», λέει ο παρουσιαστής μιας πρωινής εκπομπής στο Rossiya 24, παράρτημα του Rossiya 1.
«Συμπεριφέρονται σαν φασίστες, με την ίδια την έννοια αυτής της λέξης: οι νεοναζί χτυπούν όχι μόνο δίπλα σε κατοικίες, αλλά και στα υπόγεια όπου βρίσκουν καταφύγιο τα παιδιά», προσθέτει ο ανταποκριτής σε βίντεο με λεζάντα «Ουκρανικός φασισμός».
Το συγκεκριμένο απόσπασμα απηχεί τους αναπόδεικτους ισχυρισμούς του Βλαντιμίρ Πούτιν, κατά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, ότι η Ουκρανία χρησιμοποιεί γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους ως ανθρώπινες ασπίδες.
Και ενώ η Δύση αναρωτιέται αν η επίθεση του Πούτιν αντιμετώπισε δυσκολίες και αντίσταση, η ρωσική τηλεόραση παρουσιάζει τις «επιχειρήσεις της» ως πολύ επιτυχημένες.
Οι τακτικές ενημερώσεις δίνουν αριθμούς κατεστραμμένου ουκρανικού υλικού και όπλων. Περισσότερες από 1.100 εγκαταστάσεις στρατιωτικής υποδομής της Ουκρανίας έχουν αφοπλιστεί και εκατοντάδες τμήματα υλικού έχουν καταστραφεί, αναφέρουν τα πρωινά δελτία. Ούτε λόγος για θύματα από την ρωσική πλευρά.
Τα πρωινά δελτία ειδήσεων της Ρωσίας μόλις και μετά βίας αναγνωρίζουν τις επιθέσεις του στρατού της σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας.
Οι ανταποκριτές της κρατικής τηλεόρασης δεν κάνουν ρεπορτάζ επί τόπου από το Κίεβο και το Χάρκοβο. Αντίθετα, βρίσκονται δίπλα στα στρατεύματα στο Ντονμπάς.
Ώρες αργότερα, το απόγευμα της 1ης Μαρτίου, το δελτίο ειδήσεων του NTV αναφέρει- επιτέλους- τον βομβαρδισμό της πόλης του Χάρκοβο.
Καταρρίπτει, ωστόσο, οποιεσδήποτε αναφορές ότι ευθύνονται οι ρωσικές δυνάμεις. Οι πληροφορίες για μία ακόμα φορά χαρακτηρίζονται ως «φτιαχτές».
«Κρίνοντας από την τροχιά του πυραύλου, το χτύπημα έγινε από τα βορειοδυτικά, όπου δεν υπάρχουν ρωσικές δυνάμεις», λέει ο παρουσιαστής στο δελτίο των 16:00 ώρα Μόσχας.
Τέσσερις ώρες αργότερα, στο δελτίο του, το Rossiya 1 κατηγορεί ευθέως την ίδια την Ουκρανία για τον βομβαρδισμό.
«(Η Ουκρανία) χτυπά το Χάρκοβο και λέει ότι ήταν η Ρωσία. Η Ουκρανία χτυπά τους δικούς της και λέει ψέματα στη Δύση. Είναι όμως δυνατόν να εξαπατηθεί ο λαός;» ρωτάει ο παρουσιαστής.
Κατά τη διάρκεια του δελτίου των 17:00, ο παρουσιαστής του Rossiya 1 περιγράφει αυτό που αναφέρει ως ο «κύριος στόχος» της Ρωσίας στην Ουκρανία: δηλαδή, «η άμυνα της Ρωσίας ενάντια στην απειλή από τη Δύση, η οποία χρησιμοποιεί τον ουκρανικό λαό στην αντιπαράθεσή της με τη Μόσχα.»
Για να αντιμετωπίσουν αυτό που περιγράφεται ως «ψευδείς ειδήσεις και φήμες» για την Ουκρανία που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο», τα Μέσα ανακοινώνουν ότι η ρωσική κυβέρνηση εγκαινιάζει ένα νέο site όπου «θα δημοσιεύονται μόνο αληθινές πληροφορίες».
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί καλούνται από την υπηρεσία παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης Roskomnadzor να ακολουθήσουν την επίσημη γραμμή.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξε ποικιλία στον τόνο του ρεπορτάζ. Ενώ τα δελτία ειδήσεων μιλούν για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, ο υπέρμαχος του Κρεμλίνου, ο Vyacheslav Nikonov, παρουσιαστής της εκπομπής του Channel One TV «The Great Game», μιλά για την αγάπη του για την Ουκρανία, λίγο πριν κλείσει την εκπομπή του.
«Αγαπώ πολύ την Ουκρανία, αγαπώ τους Ουκρανούς. Έχω ταξιδέψει σε όλη τη χώρα πολλές φορές. Είναι πράγματι μια λαμπρή, υπέροχη χώρα. Και νομίζω ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται, φυσικά, να είναι μια ευημερούσα, φιλική χώρα. Η αιτία είναι δίκαιη. Θα είμαστε νικητές».
Στον αντίποδα, όλο και περισσότεροι νεότεροι Ρώσοι λαμβάνουν ειδήσεις από ανεξάρτητα site και από τα social media.
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο περισσότερες εικόνες και βίντεο νεκρών στρατιωτών και αιχμαλώτων πολέμου έρχονται στην επιφάνεια. Αλλά οι αρχές ανταποκρίνονται και σε αυτό.
Η Roskomnadzor, ρυθμιστική αρχή των ΜΜΕ στη Ρωσία, διατάζει το TikTok να αφαιρέσει στρατιωτικό και πολιτικό περιεχόμενο στις προτάσεις της προς τους ανηλίκους χρήστες.
Η αιτιολογία είναι ότι «στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό το υλικό έχει έντονο αντιρωσικό χαρακτήρα». Ζητά επίσης από την Google να αφαιρέσει αυτό που περιγράφει ως ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τις αναφερόμενες απώλειες του ρωσικού στρατού.
Το πρακτορείο Reuters αναφέρει ότι έχει επιβληθεί εκ νέου επιβράδυνση στις ταχύτητες φόρτωσης του Twitter λόγω «ψευδών αναφορών για την ειδική στρατιωτική επιχείρηση» της Μόσχας.
Παράλληλα, περιορίζεται η πρόσβαση στο Facebook.
Η Roskomnadzor, έχει δώσει εντολή στα μέσα ενημέρωσης να χρησιμοποιούν πληροφορίες μόνο από επίσημες ρωσικές πηγές όταν αναφέρουν την εισβολή, απαιτώντας να αφαιρέσουν οποιεσδήποτε αναφορές σε «κήρυξη πολέμου» ή «εισβολή».
Απειλεί με πρόστιμα και μπλοκάρισμα εάν δεν λάβουν μέτρα. Τα site του ανεξάρτητου τηλεοπτικού καναλιού Dozhd και του δημοφιλούς φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού Ekho Moskvy έχουν αποκλειστεί. Κατηγορούνται πως με τις αναφορές τους καλούν τον κόσμο σε εξτρεμισμό και βία και «συστηματική διάδοση ψευδών πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες του ρωσικού στρατού».
Ο ραδιοφωνικός σταθμός Ekho Moskvy, ένα από τα τελευταία εναπομείναντα φιλελεύθερα Μέσα της Ρωσίας, διαλύθηκε πριν από λίγες ημέρες, με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου μετά από πιέσεις για την κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο εθνικός φορέας τηλεπικοινωνιών της Ρωσίας «περιόρισε» τη μετάδοση στη χώρα της εκπομπής της ρωσικής υπηρεσίας του BBC και του Radio Liberty, που χρηματοδοτείται από το αμερικανικό Κογκρέσο.
Ανάλογη απόφαση και για την Deutsche Welle καθώς και το ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης Meduza, έπειτα από αίτημα της ρωσικής εισαγγελίας.
Ένα από τα τελευταία ανεξάρτητα ειδησεογραφικά πρακτορεία της Ρωσίας, το TV Rain ανακοίνωσε ότι σταματά τη δραστηριότητά του επ' αόριστον, αφού δεχόταν πίεση για την κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία.
Η ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών της Ρωσίας είχε ήδη μπλοκάρει το TV Rain νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, κατηγορώντας το για «υποκίνηση εξτρεμισμού, κακοποίηση Ρώσων πολιτών, πρόκληση μαζικής διατάραξης της δημόσιας ηρεμίας και ασφάλειας και ενθάρρυνση διαμαρτυριών», σύμφωνα με αναφορές.
Πρόβαλλαν μπαλέτο από τη «Λίμνη των Κύκνων» του Τσαϊκόφκι, έτσι όπως έκαναν τα κανάλια επί εποχής ΕΣΣΔ όταν πέθαινε κάποιος ηγέτης. Και στη συνέχεια αποχώρησαν όλοι οι εργαζόμενοι μαζί από το πλατό.
Με πληροφορίες του BBC/Reuters/Guardian
