— Πώς εξηγείτε την εμφάνιση λύκων σε κατοικημένες περιοχές όπως ο Διόνυσος αλλά και στο καταφύγιο Μπάφι στην Πάρνηθα;
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν μιλάμε για εμφάνιση αλλά για επανεμφάνιση ή επανάκαμψη. Επιπλέον, μιλάμε για δύο διαφορετικές περιπτώσεις, διότι η Πάρνηθα και ο Διόνυσος δεν είναι το ίδιο.
Καταρχάς, η επανάκαμψη του λύκου στην Πάρνηθα και στην ευρύτερη περιοχή ερμηνεύεται αποκλειστικά και μόνο με τη διαδικασία της φυσικής επαναποίκησης από άτομα του είδους σε διασπορά, η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες με τη σταδιακή επανεμφάνιση λύκων σε περιοχές της πρότερης κατανομής του είδους στη Στερεά Ελλάδα. Μάλιστα, η Καλλιστώ είναι η οργάνωση που έκανε την επιστημονική τεκμηρίωση της επανεμφάνισης του λύκου στην Πάρνηθα και είχε ενημερώσει, εκτός από την πολιτεία (υπουργείο, δασαρχείο, τον τότε Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας), και το ευρύ κοινό με έκδοση δελτίου Τύπου στις 13/11/2015.
Έκτοτε, συνεχίζουμε να ενημερώνουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα την πολιτεία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επιστολή που στείλαμε και πάλι προς το YΠΕΝ, το Δασαρχείο Πάρνηθας, τον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας και στον ΟΦΥΠΕΚΑ στις 9/12/2021, έναν μήνα πριν σημειωθεί η επίθεση λύκου σε σκύλο περιπατητών κοντά στο καταφύγιο Μπάφι.
— Ποιες είναι οι αιτίες της επανεμφάνισης του λύκου;
Η φυσική δάσωση σε μεγάλες εκτάσεις της ημιορεινής και ορεινής ζώνης, που ακολούθησαν τη σταδιακή εγκατάλειψη της υπαίθρου και την ορθολογικότερη διαχείριση των δασών, η βελτίωση του νομικού καθεστώτος προστασίας του λύκου και της αρκούδας και η επανάκαμψη των οπληφόρων, όπως ο αγριόχοιρος και το ζαρκάδι στην ηπειρωτική Ελλάδα και το ελάφι στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, αποτέλεσαν τις βασικότερες αιτίες για τη σταδιακή επανάκαμψη του είδους σε περιοχές από τις οποίες παλιότερα είχε εξαφανιστεί.
Μέχρι σήμερα δεν έχουμε επιστημονική τεκμηρίωση για το αν ο λύκος έχει επιστρέψει στην περιοχή. Είναι πιθανό, αλλά καμία ευνομούμενη κοινωνία δεν μπορεί να κινείται με βάση πιθανότητες ή ενδείξεις.
— Καταγράφεται παρόμοια τάση και εκτός Ελλάδας;
Παρόμοια τάση επανάκαμψης των μεγάλων σαρκοφάγων θηλαστικών (αρκούδα, λύκος, λύγκας, αδηφάγος) καταγράφεται πλέον σε ολόκληρη την Ευρώπη, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2014 στο επιστημονικό περιοδικό «Science», στην οποία συμμετείχε και η Καλλιστώ, παρέχοντας δεδομένα παρουσίας για τον λύκο και την αρκούδα στην Ελλάδα.
Σημαντικότερες αιτίες της παρατηρούμενης επανάκαμψης αποτελούν η βελτίωση και αποκατάσταση των βιοτόπων τους και η θεσμοθέτηση ενός ικανού ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου προστασίας και διαχείρισής τους. Για τη διαχείριση αυτής της επανάκαμψης η Ε.Ε. σύστησε τον Ιούνιο του 2014 την Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τη συνύπαρξη ανθρώπων και μεγάλων σαρκοφάγων. Η Καλλιστώ, μαζί με τη γερμανική εταιρεία συμβούλων Αdelphi, έχει επιλεγεί από την Ε.Ε. για την τεχνική υποστήριξη του έργου της πλατφόρμας.
— Για το συμβάν που έγινε στο Διόνυσο τι γνωρίζουμε;
Μέχρι σήμερα δεν έχουμε επιστημονική τεκμηρίωση για το αν ο λύκος έχει επιστρέψει στην περιοχή. Είναι πιθανό, αλλά καμία ευνομούμενη κοινωνία δεν μπορεί να κινείται με βάση πιθανότητες ή ενδείξεις.
Ελπίζουμε ότι η Δασική Υπηρεσία, που, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας, είναι υπεύθυνη για την άγρια πανίδα της χώρας μας, θα κάνει γρήγορα και σωστά τη δουλειά τους ώστε να κινηθεί η πολιτεία με βάση επιστημονικά τεκμηριωμένες αποδείξεις και ακολουθώντας τα επιστημονικά πρωτόκολλα.
— Η επανεμφάνιση λύκων πρέπει να μας προκαλεί ανησυχία;
Όχι, πρόκειται για ένα φυσικό φαινόμενο, εν όψει του οποίου πρέπει να προετοιμαστεί η πολιτεία και εν συνεχεία η ίδια να προετοιμάσει τους πολίτες.
— Πείτε τι μπορεί να κάνει ένας πολίτης αν συναντηθεί με λύκο και τι μέτρα πρέπει να ληφθούν;
Όσον αφορά τους πολίτες, χρειάζεται να γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να παίρνουν τα κατοικίδιά τους όταν κάνουν βόλτες στο δάσος. Για παράδειγμα, σε εθνικούς δρυμούς, όπως η Πάρνηθα, απαγορεύονται. Δεν δίνουμε τροφή σε κανένα άγριο ζώο και, φυσικά, φροντίζουμε να τηρούμε τις αποστάσεις απ’ όλα. Αν βρεθούμε στον δρόμο του ή αυτό στον δικό μας, διατηρούμε την ψυχραιμία μας και του δίνουμε χώρο να κινηθεί και να φύγει.
— Εκ μέρους της πολιτείας ποιες κινήσεις απαιτούνται να γίνουν;
Θα σας θυμίσω την επιστολή που είχαμε στείλει τον περασμένο Δεκέμβριο, όπου γινόταν λόγος για τοποθέτηση αυτόματων φωτογραφικών καταγραφικών διατάξεων στα σημεία εμφάνισης λύκων, ώστε να εκτιμηθεί η συχνότητα εμφάνισής και προσέγγισής τους και για ενημέρωση των επισκεπτών που κατευθύνονται προς τον κεντρικό τομέα του εθνικού δρυμού μέσω εντύπου και σύντομου κειμένου που θα διανέμεται επί τόπου: αποφυγή εκούσιας ή ακούσιας παροχής τροφής προς την άγρια πανίδα, συμμόρφωση με τους κανονισμούς του εθνικού δρυμού που αφορούν την παρουσία σκύλων στις περιοχές του ‒ η παρουσία σκύλων κινητοποιεί έντονα εξοικειωμένους (και όχι μόνο) λύκους ώστε να προσεγγίσουν ανθρώπους και να επιτεθούν στα σκυλιά τους. Επιπλέον, για προληπτικούς λόγους μικρής ηλικίας παιδιά δεν θα πρέπει να κινούνται ασυνόδευτα.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επιτρέπεται η χρήση τροφής για προσέλκυση των λύκων με σκοπό τη φωτογράφισή τους και να γίνεται ανεκτή ως δραστηριότητα, καθώς αποτελεί μία ακόμα «επιβράβευση» της προσέγγισης των ζώων.
Οι συστάσεις για περιορισμό των κατοικίδιων (κτηνοτροφικά ζώα και σκύλοι σε ασφαλείς χώρους, εντός αποτελεσματικής περίφραξης) κατά τη διάρκεια της νύχτας θα πρέπει να αφορούν και τους γειτονικούς οικισμούς, περιμετρικά του δρυμού.
Απαραίτητη είναι η τοποθέτηση φωτιστικών συσκευών (π.χ. φανάρια οδοσήμανσης) στα σημεία προσέγγισης, που θα πρέπει να μετακινούνται τακτικά. Οι λύκοι φοβούνται ή είναι επιφυλακτικοί σε οτιδήποτε νέο σε μια περιοχή (νεοφοβία), τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα.
Επίσης, πρέπει να διερευνάται η ευρύτερη περιοχή, όχι μόνο στα σημεία των περιστατικών, για να εντοπίζονται πιθανές εστίες παροχής τροφής, όπως σημεία όπου πετιούνται πτώματα κτηνοτροφικών ζώων ή άλλα ζωικά υπολείμματα, αποφάγια, ανοικτοί κάδοι απορριμμάτων.
Πρέπει να γίνεται προσεκτική αποκομιδή των αστικών απορριμμάτων στον τομέα προσέγγισης αλλά και στους οικισμούς περιμετρικά του εθνικού δρυμού, ώστε να μην υπάρχουν σκουπίδια εκτός κάδων, ιδιαίτερα κατά τις νυχτερινές ώρες. Τέλος, πρέπει να προγραμματιστούν επισκέψεις και περιπολίες δασικών υπαλλήλων και προσωπικού του φορέα διαχείρισης σε περιοχές προσέγγισης και να βρίσκουν ανταπόκριση κλήσεις πολιτών σε περιπτώσεις προσεγγίσεων.
— Εφαρμογή αποτρεπτικών μέτρων χρειάζεται;
Όσον αφορά την ενεργητική αντιμετώπιση, πρέπει να συσταθεί ομάδα άμεσης επέμβασης και απώθησης. Η ενεργητική αντιμετώπιση συνίσταται στην εφαρμογή δευτερογενούς απώθησης, δηλαδή επώδυνου ερεθίσματος προς τους λύκους κατά την προσέγγισή τους ‒μόνον στις περιοχές και στις περιπτώσεις που θέλουμε να απωθήσουμε τα ζώα‒ με τη χρήση εκτοξευτήρων φωτοβολίδων, κροτίδων με τροχιοδεικτικό, πλαστικών σφαιριδίων με καραμπίνα 12mm, κροτίδων με κέλυφος, εκτοξευτήρων τύπου paint ball, χρήση συσκευών παραγωγής δυνατού θορύβου κ.λπ.
Επίσης, η εφαρμογή των αποτρεπτικών αυτών μέτρων θα πρέπει να γίνεται με ασφάλεια από κατάλληλα εκπαιδευμένο στη χρήση του εξοπλισμού προσωπικό και πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενη, για ικανό χρονικό διάστημα. Τα ζώα θα πρέπει πάντα να έχουν δυνατότητα διαφυγής. Δεν κάνουμε απώθηση σε φυσικές περιοχές όπου δεν ενοχλούν με την παρουσία τους, αλλιώς η σύνδεση θα γίνει με το άτομο/-α που κάνει/-ουν την απώθηση και όχι με τον χώρο (που είναι αυτός που μας ενδιαφέρει τελικά).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
