Αν και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» κοντεύει να φτάσει τα 60 χρόνια παρουσίας, ωστόσο μόλις τα τελευταία χρόνια φαίνεται να ακούγεται και να συζητιέται τόσο πολύ στην κοινωνία τόσο για τις επιστημονικές του επιτυχίες όσο και για την ανάπτυξη μιας επιχειρηματικότητας που στηρίζεται στην καινοτομία.
Το μεγάλο μπαμ συνέβη πέρσι όταν έγινε γνωστό ότι η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία Tesla του Έλον Μασκ αποφάσισε να εγκαταστήσει στο Τεχνολογικό Πάρκο «Λεύκιππος» ένα, μικρό μεν σημαντικό δε, κέντρο έρευνας και ανάπτυξης, προσλαμβάνοντας Έλληνες και ξένους μηχανικούς.
Φέτος, μάλιστα, πριν από μόλις μια εβδομάδα, ανακοινώθηκε μέγα πρόγραμμα, με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, της τάξης των 40,4 εκ. ευρώ, για οικοδόμηση τριών νέων κτηρίων και αναδόμηση άλλων επτά, προκειμένου να στεγάσουν νέες δραστηριότητες, με πρώτα δυο hubs σε Τεχνητή Νοημοσύνη - Τηλεπικοινωνίες και Νανοτεχνολογία.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα πρότζεκτ που φέρνει τα επόμενα χρόνια στην κεντρική σκηνή του Δημοκρίτου τη Νανοτεχνολογία και την Τεχνητή Νοημοσύνη με τα big data analytics και όλη την διεπιφάνεια που δημιουργούν αυτοί οι δύο κλάδοι ακουμπώντας σε θέματα που έχουν να κάνουν με την υγεία, τα νέα υλικά και τις τηλεπικοινωνίες.
Kανείς δεν μπορεί να επαναλάβει τη Σίλικον Βάλεϊ. Εκείνη ήταν μια και μοναδική. Όμως κι εμείς εδώ πρέπει να βρούμε τη δική μας μοναδικότητα, για τη δική μας εποχή, χωρίς να χρειάζεται να αντιγράψουμε κανέναν, διότι πιστεύω ότι έχουμε και ιδέες και δυναμικό. Ωστόσο, πρέπει να πω ότι κι εδώ δημιουργείται ένα οικοσύστημα που μοιάζει με τη Σίλικον Βάλεϊ.
Με στεγασμένες αχανείς εγκαταστάσεις συνολικής επιφάνειας 40.000 τ.μ. που βρίσκονται μέσα σε μια συνολική έκταση 600 στρεμμάτων πευκόφυτης γης, το πιο γνωστό ερευνητικό κέντρο της χώρας απλώνεται στην βόρεια πλευρά του Υμηττού, στην Αγία Παρασκευή.
Η έκταση που φέρει το όνομα του ξακουστού φιλοσόφου αποτελεί την έδρα για πέντε ινστιτούτα του όπου διεξάγεται παγκόσμιας εμβέλειας έρευνα: Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Βιοεπιστημών και Εφαρμογών, Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας, Πυρηνικών και Ραδιολογικών Επιστημών, Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής.
Σήμερα 1.200 εργαζόμενοι μπαινοβγαίνουν καθημερινά στο campus του Δημοκρίτου συν ακόμα 250 περίπου άτομα που εργάζονται στις εταιρείες που φιλοξενούνται εδώ.
«Σας αρέσει που λένε ότι ο Δημόκριτος είναι η ελληνική Σίλικον Βάλει;» ρωτάω τον κ. Γιώργο Νούνεση, διευθυντή του «Δημόκριτου» όταν τον συναντώ στο γραφείο του με τα βαριά έπιπλα «δια χειρός Βαράγκη και προσωπική επιλογή της βασίλισσας Φρειδερίκης» που του ήρθαν ως «κληρονομιά» από το Κέντρο και τους πίνακες με τα κερκυραϊκά τοπία του Άγγελου Κόντη που έφερε ο ίδιος από την προσωπική του συλλογή.
«Όχι, δεν μου αρέσει καθόλου. Δεν θέλω να λένε ότι μιμούμαστε κάτι. Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να επαναλάβει τη Σίλικον Βάλεϊ. Εκείνη ήταν μια και μοναδική. Όμως κι εμείς εδώ πρέπει να βρούμε τη δική μας μοναδικότητα, για τη δική μας εποχή, χωρίς να χρειάζεται να αντιγράψουμε κανέναν, διότι πιστεύω ότι έχουμε και ιδέες και δυναμικό.
Ωστόσο, πρέπει να πω ότι κι εδώ δημιουργείται ένα οικοσύστημα που μοιάζει με τη Σίλικον Βάλεϊ. To γεγονός ότι οι επιστήμονες μαζί με τους ανθρώπους των εταιρειών βρίσκονται εδώ σε αυτό τον χώρο, κάθονται και τα λένε, είναι όπως και να έχει πολύ καλύτερο από μια γνωριμία μέσω Skype» λέει ο κ. Νούνεσης που πιστεύει ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα σύγχρονο, παγκόσμιας εμβέλειας ερευνητικό κέντρο, όταν δεν υπάρχουν οι δομές που θα υποστηρίξουν και θα αναδείξουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Αυτήν τη στιγμή στο οικοσύστημα του «Δημοκρίτου» συνυπάρχουν πάνω από 41 νεοφυείς αλλά και περισσότερο ώριμες επιχειρήσεις. Μάλιστα οι χώροι του πάρκου έχουν υπερκαλυφθεί σε τέτοιο σημείο ώστε κάποιες εταιρείες να αναλαμβάνουν οι ίδιες την επισκευή παλαιότερων κτηρίων, για να στεγαστούν, ενώ ορισμένες δέχονται ακόμα και να συστεγαστούν με άλλες εταιρείες δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πόσο σημαντικό είναι γι' αυτές να βρίσκονται μέσα σε αυτό τον χώρο όπου επικρατεί ένας τεχνολογικός οργασμός.
«Κάνει καλό στις εταιρείες να βρίσκονται εδώ. Είμαστε ένας χώρος που σφύζει από επιστήμονες, ερευνητές και κάθε είδους συνέδρια και εκδηλώσεις και επιτρέπει στους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ μέσα να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν. Οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να στήσουν πειράματα στα εργαστήρια του Δημόκριτου και να εκμεταλλευτούν αυτό το διεπιστημονικό περιβάλλον» λέει ο κ. Νούνεσης.
Πρόκειται για ελληνικές εταιρείες πληροφορικής, εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτό που αποκαλούμε Internet of things (σένσορες, big data cloud), άλλες που ασχολούνται με θέματα βιοτεχνολογίας, εταιρείες που δουλεύουν πάνω σε θέματα φωτονικής και αισθητήρων, κάποιες άλλες που εργάζονται πάνω σε θέματα φαρμάκων και ραδιοφαρμάκων ή εταιρείες που φτιάχνουν καταπληκτικά μηχανήματα.
Η Fasmatech για παράδειγμα είναι μια εταιρεία που το περιοδικό Scientist την περιέλαβε φέτος στις 10 πιο καινοτόμες σε όλο το κόσμο για το plug in της, το Omnitrap, το οποίο βασίζεται σε νέα τεχνολογία φασματομετρίας μάζας που ανέπτυξε και επιτρέπει για πρώτη φορά την επεξεργασία πρωτεϊνών υψηλού μοριακού βάρους –κάτι που δεν ήταν εφικτό με τις προηγούμενες τεχνολογίες– και καταγράφει πληροφορίες για τη δομή τους, την αλληλουχία των αμινοξέων και κατ' επέκταση τη μελέτη μοριακών αλληλεπιδράσεων.
Πρόκειται για νέες τεχνολογίες και όργανα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική, τη διαγνωστική, τη διαστημική τεχνολογία, την προστασία του περιβάλλοντος, τον εντοπισμό επικίνδυνων υλικών και σε πολλούς άλλους τομείς.
Το τελευταίο διάστημα, μάλιστα, η Fasmatech εστιάζει στις νέες τεχνολογίες έγκαιρης διάγνωσης ασθενειών όπως ο καρκίνος, με τον εντοπισμό, μέσω φασματικής ανάλυσης, των αντίστοιχων βιοδεικτών, όταν αυτοί βρίσκονται ακόμα σε απειροελάχιστες συγκεντρώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό στις πρώτες φάσεις της ασθένειας. «Τώρα να σε συμπεριλάβει το Scientist και να είσαι στην Αγία Παρασκευή δεν είναι και λίγο» λέει ο κ. Νούνεσης.
Στον τομέα των 5G για παράδειγμα οι ερευνητικές ομάδες του Iνστιτούτου Πληροφορικής του Δημόκριτου έχουν διακριθεί από το Horizon 2020. Από τα 5G Genesis στα 5G Drones, μιλάμε για μεγάλες πλατφόρμες με εφαρμογές σε θέματα πτήσεων drones.
Εδώ αναπτύσσονται και θέματα που έχουν να κάνουν με την τεχνητή νοημοσύνη και τον πολιτισμό. «Περιμένουμε από μέρα σε μέρα την ένταξη ενός προγράμματος που θα δημιουργήσει το πρώτο μουσείο (σ.σ. στην οδό Ρηγίλλης) το οποίο θα είναι αφιερωμένο στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία.
Θα είναι ένα εντελώς διαδραστικό μουσείο, όχι όμως με την έννοια που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Όλη η υποδομή του θα βασίζεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, δηλαδή και οι επισκέπτες θα μαθαίνουν από το μουσείο αλλά και το μουσείο θα μαθαίνει από τους επισκέπτες.
Την επιμέλεια του φιλοσοφικού κομματιού έχει το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και το κομμάτι της τεχνικής μελέτης το έχει αναλάβει ο «Δημόκριτος». Είναι όλα έτοιμα, έχουν παρθεί οι άπειρες γραφειοκρατικές υπογραφές που χρειάζονταν και περιμένουμε την ένταξή του στο ΕΣΠΑ.
Με την επίσημη έγκρισή του αναμένεται να υπάρξει μεγάλος θόρυβος και γι αυτό. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο για μια πόλη σαν την Αθήνα που είναι πλέον τόσο τουριστική» λέει ο κ. Νούνεσης.
Πάντως, κατά γενική ομολογία, πρόκειται για τον πιο εξωστρεφή πρόεδρο που έχει περάσει από τον Δημόκριτο αφού επικοινωνεί περισσότερο τα όσα μελετώνται και αναπτύσσονται στο campus της Αγίας Παρασκευής.
Ο ίδιος έχει σπουδάσει Φυσική και έχει εργαστεί πολλά χρόνια σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα στις ΗΠΑ, ανάμεσα σε αυτά και στο MIT. «Έχει πλέον έρθει εδώ μια καινούρια γενιά επιστημόνων η οποία κάνει μερικά πολύ σημαντικά βήματα από κάποια πολύ παραδοσιακά πεδία που είχε πάντα ο Δημόκριτος. Όμως τώρα αρχίζουν να φαίνονται οι επιδόσεις του σε αυτά.
Μιλάμε για νέα τεχνολογία. Έχουμε πάψει να μιλάμε συνεχώς για ραδιοφάρμακα, για ακτινοπροστασία και για τον αντιδραστήρα. Αυτά τα αφήνουμε λίγο πίσω. Όχι ότι δεν πάνε κι αυτά καλά. Και εκεί υπάρχει εξαιρετική τεχνολογία. Όμως η κοινωνία φαίνεται να ενδιαφέρεται για τα βήματα που γίνονται στην πληροφορική και στα μεγάλα δεδομένα.
Ένα άλλο επίσης που έχει αλλάξει είναι ότι τα τελευταία τρία χρόνια περίπου έχει αναδειχθεί η δυναμική σχέση του Δημόκριτου με τη βιομηχανία, κάτι που δεν το έχουν άλλα ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα αλλά ούτε και τα ελληνικά πανεπιστήμια.
Η ελληνική οικονομία είναι συντηρητική πολύ και κάπως φοβισμένη θα έλεγα. Μέχρι τώρα δεν επένδυε στην έρευνα διότι αυτό ενέχει ένα σχετικό ρίσκο.
Όμως είναι κάτι που προσπαθούμε να αλλάξουμε διότι, κακά τα ψέματα, αν είσαι στη σκληρή ζώνη του ευρώ χρειάζεσαι μια οικονομία που να παράγει αξίες και όχι μια οικονομία που απλώς μεταπουλάει ή εκμεταλλεύεται κάποιους φυσικούς πόρους που έχει ή που «πουλάει», για παράδειγμα, μόνο την ηλιοφάνειά της.
Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε κι εμείς παραγωγοί καινοτομίας και νέας τεχνολογίας. Πρέπει να υιοθετήσουμε επιτέλους την κουλτούρα που έχει να κάνει με το πως αλληλεπιδρά η επιχειρηματικότητα και η ήδη υπάρχουσα βιομηχανία με το ακαδημαϊκό κομμάτι σε μια χώρα.
Και είναι επιβεβαιωμένο ότι το ακαδημαϊκό μας κομμάτι είναι πολύ καλό. Ο κόσμος που είναι στα ελληνικά πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα έχει εξαιρετικά καλές επιστημονικές επιδόσεις».
Άρα πού χωλαίνουμε όλα αυτά τα χρόνια και δεν έχει δημιουργηθεί μια πιο στενή και σοβαρή σχέση της επιστημονικής έρευνας με τη βιομηχανία; «Είναι πολλές οι απαντήσεις και οι πολιτικοί αναλυτές μπορούν να δώσουν πολύ πιο ουσιαστικές και ολοκληρωμένες απαντήσεις από εμένα.
Το θέμα είναι ότι ξαφνικά υπάρχουν στην χώρα κάποιες κοιτίδες όπου αυτό έχει αρχίσει και αναπτύσσεται έντονα. Αυτό είναι που προσπαθούμε να κάνουμε εδώ και ίσως αυτό είναι που σας κάνει να ακούτε πολλά για τον Δημόκριτο. Γιατί ο ιδιωτικός τομέας είναι πολύ εμπλεκόμενος με το τι γίνεται εδώ», καταλήγει ο κ. Νούνεσης.
Ένα ακόμα πολύ σημαντικό βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση είναι και ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2017 και ονομάζεται Βιομηχανικές Υποτροφίες.
Πρόκειται για συνολικά 70 υπότροφους, μια πολύ σοβαρή κρίσιμη μάζα, που συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και τις ελληνικές βιομηχανίες.
«Είναι σημαντικό να σκεφθεί κανείς ότι όλη τους η έρευνα επικεντρώνεται στα ενδιαφέροντα της βιομηχανίας που τους σπονσοράρει. Αυτό ταρακουνάει πολύ τα νερά διότι ξεφεύγει από τα καθιερωμένα.
Για ένα πανεπιστήμιο της χώρας μας για παράδειγμα δεν είναι εύκολο να το κάνει αυτό διότι θα χρειαστούν ένα σωρό συμβάσεις εχεμύθειας, μεταφορά δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και πολλές φορές υπάρχουν και ιδεοληψίες γύρω από αυτές τις κινήσεις.
Όμως αυτό που βλέπουμε εδώ, με αυτό το εγχείρημα, δεν είναι μονάχα ότι 70 άνθρωποι έχουν πιο μεγάλη επαφή με την βιομηχανία αρά και στη καριέρα τους μπορεί να είναι πιο εύκολα τα βήματά τους προς αυτή την κατεύθυνση, εφόσον το θελήσουν, αλλά και ότι λόγω του προγράμματος έχουμε σε καθημερινή βάση 70 ελληνικές εταιρείες μέσα στον χώρο του Δημοκρίτου.
Αυτό φέρνει πολλά καινούρια στοιχεία, πολλές καινούριες συνεργασίες και ιδέες. Πρόκειται για ένα pool εταιρειών που έχει απ' όλα. Είναι η Bic, o Tιτάνας, τα Ελληνικά Πετρέλαια, η Δέλτα αλλά και μικρομεσαίες εταιρείες όπως η Nanophos και φυσικά start up εταιρείες. Υπάρχει λοιπόν μια βεντάλια από πολύ διαφορετικούς παίχτες και αυτό αποδίδει».
Εκτός από τη σύγκλιση της επιστήμης με την βιομηχανία στον Δημόκριτο δοκιμάζονται και τρελές ιδέες. «Αν πριν κάποια χρόνια σας έλεγαν ότι για να ανιχνεύσετε τα σωματίδια που λέγονται νετρίνα και έρχονται από το διάστημα, πρέπει να πάτε στα 3.000 μέτρα βάθος κάτω από τη θάλασσα και να στήσετε εκεί έναν ανιχνευτή, θα λέγατε ότι πρόκειται για μια τρέλα.
Κι όμως ένα τέτοιο τηλεσκόπιο που θα μεταφράσει σήματα από το σύμπαν σε εικόνες δημιουργείται αυτήν τη στιγμή» λέει ο κ. Νούνεσης ο οποίος εξηγεί ότι τα νετρίνα είναι σωματίδια χωρίς μάζα που διαπερνούν τη γη και ανάλογα με τις ενέργειές τους μεταφέρουν πληροφορία από τις κοσμικές εκρήξεις από τις οποίες δημιουργήθηκαν.
Το Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής, το ινστιτούτο της μεγάλης επιστήμης (big science), είναι αυτό που τρέχει το συγκεκριμένο πρότζεκτ πάνω στην αστροσωματιδιακή φυσική. Στην ουσία πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου κατασκευάζεται ένα νέας γενιάς υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων στα ανοιχτά της Πύλου.
Έως τώρα δεν υπάρχει χάρτης –πολύ περισσότερο τέτοιας ανάλυσης– για τη συγκεκριμένη περιοχή του ελληνικού βυθού και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της αστρονομίας νετρίνων στη Μεσόγειο.
Η γνώση του ανάγλυφου του βυθού, χάρη στον νέο χάρτη, είναι ιδιαίτερης σημασίας, διότι με τα δεδομένα αυτά οι επιστήμονες θα μπορούν να υπολογίζουν τα χαρακτηριστικά της διάδοσης των ακουστικών κυμάτων στον υδάτινο όγκο και των ανακλάσεων από τον πυθμένα, κάτι που στην πρακτική του εφαρμογή αφορά στην έγκαιρη πρόβλεψη των σεισμών.
σχόλια