Μια έκρηξη σκάει στις οθόνες του υπολογιστή. Μερικοί ερασιτέχνες αστρονόμοι στη Θεσσαλονίκη αρχίζουν να την παρατηρούν. Αυτό που βλέπουν μπροστά τους δεν το πιστεύουν ούτε οι ίδιοι. Πρόκειται, κατά πάσα πιθανότητα, για supernova. Τη δηλώνουν στην παγκόσμια αστρονομική κοινότητα και μετά από λίγο έρχεται το πόρισμα που την επιβεβαιώνει. Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται έκρηξη στην Ελλάδα. Είναι 2015.
Την ανακάλυψη κάνει ο Κωνσταντίνος Εμμανουηλίδης και η ομάδα του, GSSP (Greek Supernova Survey Project). «Λες "δεν γίνεται. Δεν μπορεί να είμαστε εμείς που το βρήκαμε πρώτη φορά σ' όλο τον πλανήτη''» αναφέρει ο ίδιος.
Η ιδιότητα του Κωνσταντίνου Εμμανουηλίδη: Κυνηγός Supernova. Ο αστρονόμος, με λίγα λόγια, που συγκρίνει εικόνες τους διαστήματος και παρατηρεί από το τηλεσκόπιό του, αν στο νυχτερινό ουρανό έχει προκύψει κάποια νέα έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα.
Η έκρηξη που φτάνει σήμερα στα μάτια των αστρονόμων έχει γίνει πριν από εκατομμύρια χρόνια. «Όταν κοιτάμε τη νύχτα τον ουρανό ουσιαστικά βλέπουμε το παρελθόν. Στο σύμπαν, το φως δεν κινείται ακαριαία. Μπορεί να χρειαστεί πολλά χιλιάδες χρόνια για να το δούμε εμείς σήμερα».
Το ιδιαίτερο αυτής της παρατήρησης; Η έκρηξη που φτάνει σήμερα στα μάτια των αστρονόμων έχει γίνει πριν από εκατομμύρια χρόνια. «Όταν κοιτάμε τη νύχτα τον ουρανό ουσιαστικά βλέπουμε το παρελθόν. Στο σύμπαν, το φως δεν κινείται ακαριαία. Μπορεί να χρειαστεί πολλά χιλιάδες χρόνια για να το δούμε εμείς σήμερα».
Όπως εξηγεί, αν υποθέσουμε πως σήμερα γίνεται μια έκρηξη supernova κάπου στον δικό μας γαλαξία, θα φτάσει στα μάτια μας 20 και 30 χιλιάδες χρόνια μετά. Αν συμβεί σε κάποιον άλλο γαλαξία, μπορεί και μερικά εκατομμύρια.
Η σχετικότητα του χρόνου και ο τρόπος με τον οποίο κοιτάμε τον ουρανό και το σύμπαν είναι αυτό που τον ιντριγκάρει ήδη απ' την ηλικία των έξι, όταν βλέπει τις πρώτες αστρονομικές εκπομπές στην τηλεόραση.
Με την αστρονομία, όμως, ξεκινά να ασχολείται στα 22 του. «Δεν μπορούσες να πεις τότε εύκολα στους γονείς και τους φίλους σου στην Ελλάδα πως παίρνεις ένα τηλεσκόπιο και ασχολείσαι με την αστρονομία. Έλεγαν "καλά, τι λόξα είναι αυτή;" Άσε που πολλοί την μπέρδευαν με την αστρολογία».
Σπουδάζει οικονομικά, ωστόσο, καταλαβαίνει ότι ο κλάδος του δεν μπορεί να απαντήσει στα ερωτήματα που θέτει. «Ήμουν πάντα αυτό το παιδί που ρώταγε γιατί το ένα, γιατί το άλλο» λέει γελώντας.
Η αστρονομία του τις δίνει. «Έχεις την ανάγκη να μάθεις πού και πότε στο χρόνο. Ξέρουμε για παράδειγμα πως είμαστε περίπου στα 13,6 εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang».
Άποψη του κ. Εμμανουηλίδη είναι ότι η αστρονομία πρέπει να εισαχθεί ως υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία. «Θεωρώ πως τον άνθρωπο που γνωρίζει πέντε βασικά πράγματα δεν μπορείς να τον εξαπατήσεις και να τον χειραγωγήσεις εύκολα. Αρχίζουν να σκέφτονται κριτικά απέναντι σ' αυτά που ακούν».
Το 2001 παίρνει το πρώτο του τηλεσκόπιο, φτιάχνει ένα αστεροσκοπείο στη Θεσσαλονίκη και αρχίζει να παρατηρεί μόνος του τα αστέρια και να κυνηγά supernova. Επειδή, όμως, το κάνει ερασιτεχνικά, καθώς κύρια του δουλειά είναι η κατασκευή θερμοκηπίων, αναγκάζεται να ξενυχτά και να στερεί χρόνο από τον ύπνο του για να συγκρίνει διαστημικές φωτογραφίες.
Σήμερα, 17 χρόνια μετά, έχει φτιάξει ένα πλήρως εξοπλισμένο αστεροσκοπείο με δύο τηλεσκόπια, τα οποία ψηφιακά συλλέγουν τα δεδομένα και τα δίνουν στους «κυνηγούς» για παρατήρηση.
Πλέον δεν είναι μόνος του, καθώς μαζί του εργάζονται ακόμη 16 ερασιτέχνες αστρονόμοι, ακόμη και από την Ινδία. «Όταν φτιάξαμε την ομάδα, ο κόσμος άρχιζε να δείχνει ενδιαφέρον. Άκουγα πολλούς να λένε "έχει συννεφιά, τι θα κάνουμε σήμερα;". Έβλεπα το πώς επηρεάζονται οι ζωές του από την παρατήρηση. Μου έλεγαν ότι ήταν στεναχωρημένοι, και το να κάθονται στον υπολογιστή τους έδινε μια αισιοδοξία, ότι ανήκουν σε κάτι μεγαλύτερο από αυτούς. Ή ακόμα καλύτερα, είναι μέρος τους».
Μέχρι το 2015, κυνηγούν, ωστόσο ποτέ δεν καταφέρνουν να είναι εκείνοι που θα βρουν πρώτοι ένα supernova. «Υπάρχει τρομερός ανταγωνισμός. Ξέρεις τι είναι να ανακαλύπτεις ένα supernova και να βλέπεις πως κάποιος άλλος το βρήκε μόλις πριν από δυο ώρες;».
Η δουλειά του κυνηγού θέλει προσήλωση, δεν έχουν λείψει οι φορές, όμως, που έχουν χάσει ανακάλυψη, εξαιτίας λάθους αστρονόμου. «Βλέπω ένα supernova και παρατηρώ ότι ο γαλαξίας αυτός μου ήταν οικείος. Ψάξαμε και είδαμε τελικά πως εμείς είχαμε την ανακάλυψη τρεις βδομάδες πριν, αλλά μας ξέφυγε».
Αρκετές φορές καλούνται να ανταγωνιστούν διεθνή αστεροσκοπεία, η τεχνολογία των οποίων τους δίνει τη δυνατότητα να «μπουν» ακόμη πιο βαθιά σε γαλαξίες, που με τα απλά συμβατικά τηλεσκόπια δεν μπορούν να φανούν.
Τα έξοδα για το αστεροσκοπεία τα έχει επωμιστεί όλα εκείνος. Μόνο για το πρώτο του τηλεσκόπιο, ξοδεύει 7 χιλιάδες ευρώ. «Αυτό που κατάλαβα, όμως, στην Ελλάδα σήμερα είναι ότι πιο κοστοβόρο τελικά είναι το ρεύμα και η συντήρηση του αστεροσκοπείου παρά ο εξοπλισμός του».
Είναι η Ελλάδα, όμως, καλός τόπος για την παρατήρηση του ουρανού; «Νομίζω πως είμαστε κάπου στο μέσο. Η παρατήρηση χρειάζεται ξηρό κλίμα. Η Ελλάδα, εξαιτίας των θαλασσών της, δεν είναι προνομιούχα. Δεν πρέπει να γκρινιάζουμε, όμως. Εδώ υπάρχουν αστρονόμοι που δουλεύουν από τη Γερμανία, η οποία έχει το μισό αξιοποιήσιμο χρόνο νυχτών και είναι επιτυχημένοι» παραδέχεται ο Κωνσταντίνος Εμμανουηλίδης.
«Καταλαβαίνω, στην Ελλάδα είναι πιο δύσκολα, γιατί δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Το κάνουμε όμως επειδή μας αρέσει. Ξέρεις, καμιά φορά η δυσκολία πρέπει να γίνει ο λόγος για να ασχοληθεί κάποιος με κάτι και όχι η δικαιολογία για να τα παρατήσει».
Για δυο χρόνια, εξαιτίας ενός προβλήματος υγείας, σταματά την παρατήρηση. Την ξεκινά, όμως, πριν ακόμη από το τέλος της περιπέτειάς του. «Εύχομαι όλοι οι άνθρωποι να βρουν ένα παρόμοιο πάθος, που να τους κάνει να σηκώνονται από τον καναπέ ή το κρεβάτι τους για να γίνουν καλά» σημειώνει.
«Ξέρεις, σήμερα που ζούμε στις πόλεις, λόγω του νέφους και της φωτορύπανσης, δεν μπορείς να δεις τα αστέρια. Χάνουμε την ομορφιά του ουρανού. Θυμάμαι μια ρήση του Όσκαρ Ουάιλντ: γενικά οι άνθρωποι κοιτάνε στον βόθρο ή ζούνε στον υπόνομο. Κάποιοι στρέφουν το πρόσωπό τους στον ουρανό. Αυτοί είναι οι τυχεροί».
σχόλια