ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΤΥΠΟΣ φαρμάκου προκαλεί ενθουσιασμό στους πλούσιους και τους όμορφους. Μόνο μια δόση την εβδομάδα και το βάρος πέφτει. Ο Elon Musk ορκίζεται σε αυτό, οι influencers το επαινούν στο TikTok, ενώ οι ξαφνικά αδυνατισμένες σταρ του Χόλιγουντ αρνούνται ότι το έχουν πάρει.
Αλλά τα τελευταία φάρμακα για την απώλεια βάρους δεν είναι απλώς καλλυντικές βελτιώσεις. Οι μεγαλύτεροι ωφελημένοι τους δεν θα είναι οι διασημότητες στο Λος Άντζελες ή στο Μαϊάμι, αλλά δισεκατομμύρια απλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, των οποίων το βάρος έχει φτάσει σε παθολογικά επίπεδα.
Οι φαρμακευτικές αγωγές για την απώλεια βάρους κυμαίνονταν εδώ και καιρό από τις καλές, μα αναποτελεσματικές έως τις εντελώς ύποπτες. Η νέα κατηγορία φαρμάκων, που ονομάζονται αγωνιστές των υποδοχέων glp-1, φαίνεται ότι πράγματι λειτουργεί. Δεν λειτουργεί όμως με έναν μαγικό τρόπο. Η αγωγή απαιτεί να συνοδεύεται από ειδική δίαιτα, ενώ αρκετοί χρήστες διαμαρτύρονται για τις παρενέργειές της.
Η σεμαγλουτίδη, που αναπτύχθηκε από τη Novo Nordisk, μια δανική φαρμακευτική εταιρεία, έχει αποδειχθεί σε κλινικές δοκιμές ότι οδηγεί σε απώλεια βάρους περίπου 15%. Πωλείται ήδη με την εμπορική ονομασία Wegovy στην Αμερική, τη Δανία και τη Νορβηγία και σύντομα θα είναι διαθέσιμο και σε άλλες χώρες- το Ozempic, μια χαμηλότερη δόση, είναι ένα φάρμακο για τον διαβήτη που χρησιμοποιείται επίσης "εκτός ενδείξεων" για την απώλεια βάρους.
Ενα ανταγωνιστικό φάρμακο glp-1, που παρασκευάζεται από την Eli Lilly, μια αμερικανική εταιρεία, πρόκειται να κυκλοφορήσει αργότερα φέτος και είναι ακόμη πιο αποτελεσματικό. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η αγορά των φαρμάκων glp-1 θα μπορούσε να φθάσει τα 150 δισ. δολάρια μέχρι το 2031, όχι πολύ μακριά από την αγορά των φαρμάκων για τον καρκίνο σήμερα. Ορισμένοι πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να γίνουν τόσο κοινά όσο οι βήτα αναστολείς ή οι στατίνες.
Από μία άποψη, τα φάρμακα δεν θα μπορούσαν να έρθουν σε καλύτερη στιγμή. Το 2020 τα δύο πέμπτα του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Μέχρι το 2035, λέει η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας, μια μη κυβερνητική οργάνωση, το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί σε περισσότερο από το μισό, με το εντυπωσιακό αριθμό των 4 δισ. υπέρβαρων ή παχύσαρκων ανθρώπων. Οι άνθρωποι παχαίνουν παντού. Οι πληθυσμοί που παχαίνουν ταχύτερα δεν βρίσκονται στην πλούσια Δύση, αλλά σε χώρες όπως η Αίγυπτος, το Μεξικό και η Σαουδική Αραβία.
Οι τάσεις αυτές είναι ανησυχητικές, διότι η παχυσαρκία προκαλεί πλήθος προβλημάτων υγείας, όπως διαβήτη, καρδιακές παθήσεις και υψηλή αρτηριακή πίεση, καθώς και δεκάδες ασθένειες όπως εγκεφαλικά επεισόδια, ουρική αρθρίτιδα και διάφορες μορφές καρκίνου. Η μεταφορά επιπλέον βάρους έκανε τους ανθρώπους να έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από covid-19. Και έπειτα υπάρχει η δυστυχία που προέρχεται από το στίγμα που συνδέεται με το να είσαι παχύς, το οποίο επηρεάζει τα παιδιά στα σχολεία και τις παιδικές χαρές πιο σκληρά από όλα.
Οι συνέπειες της παχυσαρκίας για τον προϋπολογισμό του δημοσίου και την ευρύτερη οικονομία είναι μεγάλες. Σύμφωνα με ακαδημαϊκά μοντέλα προβλέψεων, το ετήσιο κόστος για την παγκόσμια οικονομία από το υπερβολικό βάρος θα μπορούσε να φτάσει τα 4 τρισ. δολάρια μέχρι το 2035 (2,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ, από 2,2% το 2019). Αυτό περιλαμβάνει τόσο τις δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη όσο και τον χαμένο εργάσιμο χρόνο λόγω ασθενειών και πρόωρων θανάτων που συνδέονται με την παχυσαρκία.
Η αυξανόμενη σπατάλη του κόσμου δεν είναι σημάδι της ηθικής αποτυχίας των δισεκατομμυρίων υπέρβαρων, αλλά αποτέλεσμα, μεταξύ πολλών άλλων παραγόντων, και της βιολογίας. Τα γονίδια που ήταν ζωτικής σημασίας για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να επιβιώσουν από τους χειμώνες και την πείνα εξακολουθούν να βοηθούν το σώμα να κρατάει το βάρος του και σήμερα.
Η υπεραφθονία των επεξεργασμένων τροφίμων στα οποία είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς τις τελευταίες δεκαετίες, έφερε μεγαλύτερη ευχαρίστηση και χαμηλότερο κόστος, αλλά πυροδότησε επίσης την υπερκατανάλωση τροφής, καθώς ο τρόπος ζωής έγινε και πιο καθιστικός. Από τη στιγμή που το σώμα παχαίνει, καταπολεμά επίσης κάθε προσπάθεια να απομακρύνει με δίαιτα ελάχιστο από το συνολικό του βάρος. Παρά τα 250 δισ. δολάρια που ξόδεψαν οι καταναλωτές σε όλο τον κόσμο για δίαιτες και απώλεια βάρους πέρυσι, η μάχη για το αδυνάτισμα χάνεται σε μεγάλο βαθμό.
Τα νέα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας έφτασαν κατά τύχη, αφού παρατηρήθηκε ότι οι θεραπείες που προορίζονταν για διαβητικούς προκαλούσαν απώλεια βάρους. Η σεμαγλουτίδη μιμείται την απελευθέρωση ορμονών που διεγείρουν το αίσθημα πληρότητας και μειώνουν την όρεξη. Επίσης, απενεργοποιούν την ισχυρή παρόρμηση για φαγητό που παραμονεύει μέσα στον εγκέφαλο, περιμένοντας να στήσει ενέδρα ακόμη και στον πιο πρόθυμο διαιτολόγο.
Με τα εμβόλια να έχουν ήδη μεγάλη ζήτηση, οι επενδυτές είναι σχεδόν εξίσου ενθουσιασμένοι με τους νέους λεπτούς χρήστες. Η χρηματιστηριακή αξία της Novo Nordisk, της εταιρείας που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του νέου "χρυσού πυρετού", έχει διπλασιαστεί μέσα σε δύο χρόνια, φτάνοντας τα 326 δισ. δολάρια, καθιστώντας την τη δεύτερη πιο πολύτιμη εισηγμένη φαρμακοβιομηχανία στον κόσμο. Οι αναλυτές αναμένουν ότι οι μισοί από τους παχύσαρκους Αμερικανούς που ζητούν βοήθεια θα λαμβάνουν φάρμακα glp-1 μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Αλλά, όπως συμβαίνει με κάθε νέο φάρμακο που υπόσχεται πολλά για τόσους πολλούς, υπάρχουν αβεβαιότητες. Δύο μεγάλες είναι η ασφάλεια και η οικονομική προσιτότητα.
Σκεφτείτε πρώτα την ασφάλεια. Η καινοτομία αυτών των φαρμάκων σημαίνει ότι οι μακροπρόθεσμες συνέπειές τους δεν είναι ακόμη γνωστές. Για τις χαμηλότερες δόσεις που συνταγογραφούνται για τον διαβήτη, οι παρενέργειες, όπως ο έμετος και η διάρροια, ήταν ήπιες. Όμως θα μπορούσαν να εμφανιστούν και άλλες καθώς τα φάρμακα χρησιμοποιούνται ευρύτερα και σε υψηλότερες δόσεις. Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς και η σεμαγλουτίδη σχετίζεται με μια σπάνια παγκρεατίτιδα. Λίγα είναι γνωστά για τις επιπτώσεις της χρήσης τους κατά τη διάρκεια ή λίγο πριν από την εγκυμοσύνη. Όλα αυτά θα απαιτήσουν προσεκτική ανάλυση μέσω ελεγχόμενων μακροχρόνιων μελετών.
Η κατανόηση αυτών των κινδύνων θα είναι σημαντική, διότι πολλοί ασθενείς που λαμβάνουν τα φάρμακα μπορεί να τα χρειάζονται για το υπόλοιπο της ζωής τους. Όπως και με την εγκατάλειψη μιας δίαιτας, η διακοπή μιας υψηλής δόσης σεμαγλουτίδης συνδέεται με την επαναπρόσληψη μεγάλου μέρους του χαμένου βάρους. Ορισμένοι άνθρωποι κερδίζουν ακόμη και περισσότερο βάρος από αυτό που έχασαν εξαρχής.
Μια άλλη ανησυχία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι το κόστος. Στην Αμερική ο λογαριασμός για το Wegovy ανέρχεται σε περίπου 1.300 δολάρια το μήνα - για το Ozempic σε περίπου 900 δολάρια. Αν κρίνουμε από τέτοιες τιμές, οι δια βίου συνταγές φαίνονται απαγορευτικά ακριβές. Η μακροπρόθεσμη άποψη, ωστόσο, είναι πιο ενθαρρυντική. Με τον καιρό, οι εταιρείες μπορεί να συνάψουν συμφωνίες με τις κυβερνήσεις και τους παρόχους υγείας για την κάλυψη ολόκληρου του πληθυσμού, εξασφαλίζοντας μεγάλες ποσότητες με αντάλλαγμα χαμηλές τιμές.
Η προοπτική των κερδών προσελκύει ήδη τον ανταγωνισμό και ωθεί την καινοτομία. Η Amgen, η AstraZeneca και η Pfizer εργάζονται σε ανταγωνιστικά φάρμακα- η Novo Nordisk έχει πλήρη αγωγό με επόμενα φάρμακα. Ακόμη πιο μπροστά, οι πατέντες θα λήξουν, επιτρέποντας την ανάπτυξη γενόσημων φαρμάκων σε χαμηλότερες τιμές.
Τι πρέπει να γίνει στο μεταξύ; Οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα φάρμακα θα τα παίρνουν όσοι τα χρειάζονται περισσότερο, αφήνοντας όσους τα παίρνουν για αισθητικούς λόγους να πληρώνουν από την τσέπη τους. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά. Τα κράτη θα πρέπει να συνεχίσουν να πιέζουν άλλα μέτρα κατά της παχυσαρκίας, όπως η άσκηση, η υγιεινή διατροφή και η καλύτερη επισήμανση των τροφίμων, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή του να παχύνουν οι άνθρωποι εξαρχής.
Απαιτούνται επίσης επενδύσεις στον ψυχικό τομέα. Υπάρχει ένα ψυχικό υπόβαθρο που ωθεί τους ανθρώπους να γίνουν υπέρβαροι εξαρχής. Οι φαρμακευτικές θεραπείες δεν αποδίδουν χωρίς την ψυχοθεραπεία των υπέρβαρων ατόμων που αγωνίζονται με πολύ (άφατο συχνά) πόνο για να επανέλθει το σώμα τους σε μια πιο βιώσιμη κατάσταση.
Αυτά τα νέα φάρμακα μπορεί να σταθούν αρωγοί σε μια προσπάθεια ουσιαστικής βελτίωσης της υγείας μας. Αρκεί να μην πιστέψουμε στα εξαγοράσιμα θαύματα που γίνονται χωρίς προσωπικό κόπο και που τελικά δεν διαρκούν. Ίσως όμως ήρθε η ώρα να γευτούμε τη χαρά των κόπων μας στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
Και γιατί όχι; Να γιορτάσουμε τους εαυτούς μας, ακόμα κι αν έχουμε κάποια περιττά κιλά.
Με πληροφορίες από τον Economist
