Όσοι αγαπάμε την Αθήνα –ή και όχι– την έχουμε οραματιστεί κατά καιρούς αλλιώς: Ίσως πιο πράσινη, ίσως πιο καθαρή, πιο ανθρώπινη, πιο αλληλέγγυα, πιο ήπια – σε κίνηση, θόρυβο, νεύρα, άγχος... Ο Δημήτρης Τσαλκάνης την οραματίστηκε όπως κάποτε ήταν: Αρχαία!
Ο digital artist, με σπουδές στις Τέχνες και την Ιστορία της Τέχνης και μεταπτυχιακό στα Οπτικά Εφέ, δημιούργησε μία ιστοσελίδα (www.ancientathens3d.com/el/) με τις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις των σπουδαίων ιστορικών τοπόσημων της αρχαίας Αθήνας. Ήταν μια ιδέα που, αν και ξεκίνησε πειραματικά για λόγους προσωπικής άσκησης, μετουσιώθηκε σε ένα πρότυπο εγχείρημα παρουσίασης της ιστορίας μέσω σύγχρονης τεχνολογίας.
Με εργαλεία τις ιστορικές πηγές, την ειδική γνώση αρχαιολόγων και στο κενό όλων αυτών την προσωπική παρέμβαση, ο Δημήτρης Τσαλκάνης κατάφερε να δώσει μία διάσταση ρεαλισμού και ανανέωσης σε ένα πεδίο ιστορίας φορτωμένο με πολλή... δόξα και περισσότερη σκουριά.
Στον ιστότοπο αναλύονται επτά ιστορικές περίοδοι της Αθήνας όπου καταγράφονται οι πολεοδομικές αλλαγές στην πόλη. Χαρακτηριστικό είναι ένα βίντεο μόλις 6,5 λεπτών όπου συμπυκνώνεται η ιστορία 5.000 και πλέον χρόνων της Ακρόπολης των Αθηνών.
Στον ιστότοπο αναλύονται επτά ιστορικές περίοδοι της Αθήνας όπου καταγράφονται οι πολεοδομικές αλλαγές στην πόλη. Χαρακτηριστικό είναι ένα βίντεο μόλις 6,5 λεπτών όπου συμπυκνώνεται η ιστορία 5.000 και πλέον χρόνων της Ακρόπολης των Αθηνών.
Το έργο του, αποτέλεσμα ακάματης αφοσίωσης 12 ετών, ασφαλώς έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον ντόπιων και ξένων τόσο μέσων, όσο και φορέων και θεσμών για εκπαιδευτικούς λόγους.
— Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;
Η ιδέα προέκυψε το διάστημα 2007-2008 όταν, χωρίς να έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου και πειραματιζόμενος με κάποια προγράμματα 3D, δοκίμασα να κατασκευάσω ορισμένα μνημεία της Αθήνας. Είχα δει πως, σε αντίθεση με άλλες αρχαίες πόλεις, δεν υπήρχε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της αρχαίας Αθήνας και μάλιστα σε διάφορες περιόδους.
Όταν, μετά από έναν χρόνο περίπου, είχα φτιάξει αρκετά μοντέλα μνημείων, τα τοποθέτησα σε έναν χάρτη για μια πιο συνολική εικόνα και σκέφτηκα να φτιάξω ένα site όπου θα τα παρουσιάζω για όσους ενδιαφέρονται να δουν κάτι τέτοιο. Τελικά είχε απρόσμενη ανταπόκριση από αρκετά νωρίς.
— Ποιες περίοδοι καλύπτονται μέσα από τις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις;
Προς το παρόν το Ancient Athens 3D καλύπτει 7 ιστορικές περιόδους. Ξεκινώντας από τη Μυκηναϊκή περίοδο του 13ου αιώνα π.Χ., αφήνουμε ένα κενό χρονικό διάστημα και προχωράμε στην αρχαϊκή Αθήνα και την καταστροφή της από τους Πέρσες το 480 π.Χ., φτάνουμε στην κλασική εποχή (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) και τον λεγόμενο «χρυσό αιώνα» του Περικλή, για να περάσουμε διαδοχικά στην ελληνιστική και τη ρωμαϊκή. Τέλος συμπεριλαμβάνονται τα χρόνια του μεσαίωνα και της οθωμανικής περιόδου. Στο μέλλον προετοιμάζεται να προστεθεί ακόμη μία σημαντική περίοδος.
— Από τη μελέτη έως την ολοκλήρωση, ποια βήματα και περίπου πόσος χρόνος χρειάζονται για ένα τρισδιάστατο βιντεάκι;
Το βίντεο ειδικά απαιτεί πολύ χρόνο καθώς προϋποθέτει διαφορετική προσέγγιση από μία στατική εικόνα. Η βάση πάντα είναι επιστημονικές δημοσιεύσεις και σχέδια. Πάνω σε αυτά «χτίζεται» το ψηφιακό κτίριο σε 3D πρόγραμμα. Ήδη μέχρι αυτό το σημείο –και αναλόγως φυσικά το εκάστοτε μνημείο– απαιτούνται πολλές ημέρες εργασίας ώστε να βγει ένα καλό αποτέλεσμα.
Στη συνέχεια το μοντέλο εμπλουτίζεται με υφές και χρώματα και προστίθεται φωτοσκίαση. Η παραγωγή του βίντεο απαιτεί καλή σεναριακή και σκηνοθετική προετοιμασία ώστε να χαρτογραφηθεί η πορεία της ψηφιακής κάμερας στον χώρο. Το render του animation απαιτεί αρκετές ημέρες και αυτό από μόνο του. Τέλος, το παραγόμενο βίντεο υπόκειται στην τελική του επεξεργασία, μοντάζ, μίξη ήχου, τίτλους, εφέ, χρωματισμό κ.λπ. Συνολικά, είναι μια διαδικασία που, αναλόγως το βίντεο, μπορεί να διαρκέσει από μερικές εβδομάδες έως κάποιους μήνες.
— Υπάρχει κάποιος ειδικός –ιστορικός, πολεοδόμος, αρχιτέκτονας– που σε βοηθά; Το αποτέλεσμα είναι βασισμένο σε επιστημονικά στοιχεία; Ή είναι προϊόν δικής σου αισθητικής και φαντασίας;
Η κατασκευή μιας επιστημονικά αποδεκτής αναπαράστασης είναι ένα ζήτημα πολύ πιο σύνθετο απ' όσο φαντάζεται κανείς. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Είναι βασικό να ξέρεις σε τι κοινό αποσκοπείς και ποιος είναι ο στόχος σου.
Όλες οι αναπαραστάσεις Ancient Athens 3D βασίζονται σε δεκάδες δημοσιευμένες αρχαιολογικές μελέτες. Όμως σε ένα project σαν αυτό, όπου γίνεται αναπαράσταση μιας πόλης στο σύνολό της, με στόχο ένα «ρεαλιστικό» αποτέλεσμα, είναι αδύνατο να είναι κανείς απόλυτα ακριβής. Για πολλά μνημεία γνωρίζουμε λίγα στοιχεία και για κάποια σχεδόν τίποτα. Συνεπώς, σε μία στιλιστικού τύπου αναπαράσταση όπως εδώ, όπου καλούμαστε να «αναστηλώσουμε» ψηφιακά ακόμα και όσα δεν ξέρουμε, επιστρατεύεται απαραίτητα η φαντασία και η καλλιτεχνική παρέμβαση, στο πλαίσιο πάντα, όσο είναι δυνατόν, κάποιας ιστορικής τεκμηρίωσης. Με αυτόν τον τρόπο ο επισκέπτης του Ancient Athens 3D μπορεί να αποκτήσει, μέχρι ενός σημείου, μια αίσθηση του πώς θα ήταν να βρισκόταν στην αρχαία Αθήνα.
Όλα αυτά τα χρόνια έχω δεχτεί συμβουλές και ιδέες από διάφορους ειδικούς στο χώρο της αρχαιολογίας. Πολύ σημαντική για εμένα είναι η εθελοντική συμβολή του καθηγητή Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ Χρύσανθου Κανελλόπουλου με τη μελέτη και τα σχέδιά του για τις πιο πρόσφατες προσθήκες της ιστοσελίδας, σχετικά με τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού, τη Ρωμαϊκή Αγορά και το Ολυμπιείο.
— Γιατί Αθήνα;
Όπως είπα και νωρίτερα, αφενός δεν είχε υπάρξει κάποιο ανάλογο μεγάλης έκτασης εγχείρημα, αφετέρου καθώς ζω στην Αθήνα, το τοπίο και τα μνημεία μού είναι πολύ περισσότερο οικεία αλλά και εύκολα προσβάσιμα για επιτόπια μελέτη. Επίσης νομίζω πως η ιστορία και τα μνημεία της Αθήνας προσελκύουν πολύ ενδιαφέρον και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, οπότε ήταν σημαντικό από ένα σημείο και μετά να μπορεί να υπάρξει ανταπόκριση.
— Όπως βλέπω τις εικόνες και τα βίντεο, μου φαίνεται ένας πολύ εύληπτος τρόπος εκμάθησης ιστορίας – ιδίως για παιδιά. Έχεις σκεφτεί ενδεχόμενη συνεργασία με κάποιο μουσείο, δήμο ή σχολείο; Ή σε έχει προσεγγίσει κάποιος;
Με αφορμή τη δουλειά μου στο Ancient Athens 3D έχω προχωρήσει σε διάφορες συνεργασίες στο παρελθόν για έργα σε μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων. Παράλληλα υλικό από την ιστοσελίδα μου και βίντεο χρησιμοποιούνται σε πανεπιστήμια και σχολεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς και σε πολλές δημοσιεύσεις σχετικές με την αρχαία Αθήνα.
Πιστεύω πως η τεχνολογία προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες, ειδικά στον τομέα της εκπαίδευσης. Μπορεί να μεταδώσει τη γνώση με μεγάλη επιτυχία και σίγουρα πιο ευχάριστα, γιατί μέσω των δυνατοτήτων διάδρασης ο επισκέπτης ενός μουσείου για παράδειγμα, δεν είναι πια ένας παθητικός δέκτης τυποποιημένων πληροφοριών, αλλά συμμετέχει, αλληλεπιδρά και ανακαλύπτει ενεργά τη γνώση.
— Ποιες είναι οι αντιδράσεις όσων βλέπουν τη δουλειά σου; Προσφάτως είδα πως έχει προσελκύσει και το ενδιαφέρον ξένων μέσων...
Σε γενικές γραμμές οι αντιδράσεις είναι πολύ θετικές. Αναλόγως με τα ενδιαφέροντα του κάθε επισκέπτη της ιστοσελίδας μπορεί να προκύψει πολύ ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων σε καλλιτεχνικό, αρχαιολογικό, τεχνολογικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Όντως υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και εκτός Ελλάδας. Οι επισκέπτες του Ancient Athens 3D είναι περίπου οι μισοί από Ελλάδα και οι άλλοι μισοί από το εξωτερικό.
— Πώς βλέπεις το μέλλον αυτού του «παιδιού» σου; Θα παραμείνει στο πεδίο του χόμπι;
Τα τελευταία χρόνια, λόγω του αρκετά περιορισμένου ελεύθερου χρόνου μου, η περαιτέρω ανάπτυξη καθυστερεί σημαντικά σε σχέση με τον πρώτο καιρό. Γίνεται προσπάθεια για αντικατάσταση των παλαιότερων και χαμηλής ποιότητας μοντέλων με καινούργια. Κάτι τέτοιο, με τους τωρινούς ρυθμούς, θα χρειαστεί αρκετό καιρό και γι' αυτό υπάρχει και μία ποικιλομορφία στην ποιότητα των αναπαραστάσεων μέχρι στιγμής.
Παράλληλα υπάρχουν ιδέες για μια σειρά εκπαιδευτικών βίντεο που προορίζονται για το κανάλι του Ancient Athens 3D στο YouTube. Γενικότερα υπάρχουν πολλές ιδέες που χάρη στις δυνατότητες της τεχνολογίας είναι εφικτές. Για αρκετές από αυτές όμως απαιτείται ο απαραίτητος χρόνος και το budget. Φυσικά σκοπός μου είναι να το συνεχίσω και αν στο μέλλον καταφέρει αυτό το project να αυτοσυντηρείται, θα ήταν μια θετική εξέλιξη.
— Αρχαία ή σύγχρονη Αθήνα; Πού θα ήταν ωραιότερο να ζει κανείς;
Τείνουμε να εξιδανικεύουμε το παρελθόν και στην περίπτωση της Ελλάδας, συγκεκριμένα την κλασική Αθήνα. Έχουμε στο μυαλό μας τον Παρθενώνα και όλα τα άλλα μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, όμως ο κόσμος δεν ζούσε σε Παρθενώνες, ούτε περνούσε την καθημερινότητά του φιλοσοφώντας μέσα στη φύση.
Φυσικά θα ήθελα, όπως όλοι, να μπορούσα να ρίξω μια ματιά με κάποιου είδους χρονομηχανή στην εποχή εκείνη, αλλά δεν θα άλλαζα τη σημερινή Αθήνα. Νομίζω για έναν σύγχρονο άνθρωπο η ζωή στην αρχαιότητα δεν θα ήταν ιδιαίτερα ευχάριστη ούτε εύκολη.
