Το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) κερδίζει τις εθνικές εκλογές στην Αυστρία για πρώτη φορά από το 1945, όταν έληξε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, αφήνοντας στη δεύτερη θέση με μεγάλες απώλειες το Λαϊκό Κόμμα (ÖVP) του καγκελάριου Καρλ Νεχάμερ και στην τρίτη το Σοσιαλιστικό Κόμμα (SPÖ), προκαλώντας αναστάτωση στη χώρα και μεγεθύνοντας το κύμα φόβου στην Ευρώπη.
Κατά τα τελικά αποτελέσματα για τις εκλογές στην Αυστρία το FPÖ συγκέντρωσε 28,8%, αυξάνοντας τις δυνάμεις του κατά 12,6 μονάδες από τις εκλογές του 2019, επιβεβαιώνοντας τις δημοσκοπήσεις που το ήθελαν να πλησιάζει το 29%. Το ÖVP έχασε 11,1 μονάδες και περιορίστηκε στο 26,3%, ενώ το SPÖ έμεινε στο 21,1%, με ποσοστό κατά ο,08% χαμηλότερο από αυτό των προηγούμενων εκλογών.
Πλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αντιμέτωπη με ένα ευρωσκεπτικιστικό μπλοκ που εκτείνεται σε τρεις χώρες: Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβακία και πιθανώς να επεκταθεί και στην Τσεχία μετά τις εκλογές του επομένου έτους. Παράλληλα πρέπει να προστεθεί το σκηνικό που διαμορφώνεται στην Ευρώπη με την άνοδο των ακροδεξιών στη Φινλανδία και την άνοδο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD).
To FPÖ όμως δεν έχει καμία σχέση με το AfD που ιδρύθηκε το 2013 και αναζητούσε για καιρό την ταυτότητα και την ατζέντα του, μεταξύ οικονομικής, μεταναστευτικής κρίσης και πανδημίας. Η αυστριακή ακροδεξιά έχει βαθιές ρίζες στην πολιτική της χώρας, καθώς αποτελεί κομμάτι της από το 1956, όταν το FPO ιδρύθηκε από έναν υψηλόβαθμο πολιτικό και στρατιωτικό του Τρίτου Ράιχ της Ναζιστικής Γερμανίας του Αδόλφου Χίλτερ, ενώ και ο δεύτερος πρόεδρος ήταν πρώην στέλεχος των SS.
Το αυστριακό FPÖ και οι ρίζες στον ναζισμό
Ο Σύνδεσμος των Ανεξάρτητων (VdU), ήταν ένα γερμανικό κόμμα στη Δεύτερη Αυστριακή Δημοκρατία, το οποίο υπήρχε από το 1949 έως το 1955/56. Το VdU έβλεπε τον εαυτό του ως την πολιτική εκπροσώπηση πρώην μελών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος του Αδόλφου Χίτλερ. «Όποιος έχει ξεχάσει ότι ήμασταν εθνικοί και σοσιαλιστές θα πάει στο ÖVP σήμερα», έλεγε ένα από τα πρώτα φυλλάδια του κόμματος.
Στις εκλογές του 1949 το VdU πήρε 11,7%, ενώ το 1953 συνεργάστηκε με τη δεξιά πτέρυγα του Λαϊκού Κόμματος Αυστρίας (ÖVP), τα ποσοστά του έπεσαν και οι εσωτερικές έριδες το μετέτρεψαν σε μια απλή αποθήκη πρώην ναζιστών και εθνικιστών. Εν τέλει, το 1956 απορροφήθηκε από το νεοϊδρυθέν Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ) ως εξής: Στις 5 Ιουνίου 1955, ιδρύθηκε ένα Κόμμα Ελευθερίας της Καρινθίας (Καίρντεν) από το τοπικό VdU Καρινθίας, το οποίο εν τέλει εντάχθηκε ως συνιστώσα του κόμματος.
Οι δύο αρχηγοί των SS πρώτοι πρόεδροι του FPÖ
Στις 7 Απριλίου 1956, πραγματοποιήθηκε η διάσκεψη του ιδρυτικού κόμματος στο Γιόζεφσταντ της Βιέννης.
Ο πρώτος πρόεδρος του κόμματος ήταν ο Άντον Ράινταλερ, πρώην ηγέτης της ταξιαρχίας των SS που φυλακίστηκε για εθνικοσοσιαλιστικές δραστηριότητες από το 1950 έως το 1953. Ο Ράινταλερ, ο οποίος είχε ενταχθεί στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα πριν από το διαβόητο «Anschluss» την ενσωμάτωση της Αυστρίας στη Γερμανία ως έδαφός του Τρίτου Ράιχ το 1938, κατείχε τη θέση του Υπουργού Γεωργίας των Ναζί στο υπουργικό συμβούλιο το 1938 και ήταν τότε μέλος του Ράιχσταγκ μέχρι το 1945, Στην εναρκτήρια ομιλία του δήλωσε: «η εθνική ιδέα στην ουσία του δεν σημαίνει τίποτα διαφορετικό από ομολογία του ανήκειν στον γερμανικό λαό». Ο Ράινταλερ είχε γίνει πολύ καλός φίλος με τον διαβόητο υπεύθυνο ασφαλείας του Τρίτου Ράιχ, Ερνστ Καλτενμπρούνερ, ενώ εντός του κόμματος υποστηριζόταν από τον Ρούντολφ Ες.
Δεύτερος πρόεδρος του κόμματος ήταν ο Φρίντριχ Πέτερ, που κατείχε τον βαθμό του πρώην Obersturmführer (κάτι σαν ανθυπολοχαγός) στα Waffen-SS, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με τη μονάδα του να σκοτώνει τουλάχιστον 17.000 Εβραίους και περίπου 25.000 Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου το 1941. Μετά την αποφυλάκισή του από το αμερικανικό στρατόπεδο Glasenbach Marcus W. Orr, ο Πέτερ δίδαξε σε δημοτικά σχολεία. Από το 1955 έως το 1966 ήταν μέλος του κρατικού κοινοβουλίου της Άνω Αυστρίας, αρχικά ως βουλευτής του VdU, στη συνέχεια του FPÖ, του οποίου έγινε πρόεδρος από το 1958.
Για πολλά χρόνια, το FPÖ λάμβανε μόνο περίπου το 6% των ψήφων, λιγότερο από τον προκάτοχό του, το VdU. Παρόλα αυτά, τόσο το SPÖ όσο και το ÖVP το προσέγγισαν με την ελπίδα το να τους δώσει την απαραίτητη κυβερνητική πλειοψηφία εφόσον χρειαζόταν. Κι αυτό είχε οδηγήσει το κόμμα σε μία στροφή προς τον φιλελευθερισμό. Κι αυτό μέχρι τη δεκαετία του 1980 όταν ο τότε πρόεδρος Γεργκ Χάιντερ επανατοποθέτησε το κόμμα στη σκληρή ακροδεξιά.
Το 1975 ο Αυστριακός, εβραϊκής καταγωγής συγγραφέας, δημοσιογράφος, αρχιτέκτων αποκάλυψε τη δράση του Πέτερ κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, πράγμα που οδήγησε σε σκάνδαλο.
Ταξινόμηση του αυστριακού FPÖ ως εξτρεμιστικού
Παρά τη μετέπειτα διάσπασή της, η ακροδεξιά στην Αυστρία δεν έχασε ποτέ το κοινό της και βρήκε κι αυτή προνομιακό πεδίο στην πανδημία, στην μετανάστευση και στην πολιτική έναντι της Ρωσίας.
Πάνε 24 χρόνια από τότε που η Αυστρία έγραψε - αρνητική - ιστορία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν το FPÖ του Γεργκ Χάιντερ συμμετείχε ως μικρός εταίρος στην κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος του Βόλφγκανγκ Σύσελ. Ο Βέλγος υπουργός Εξωτερικών Λουί Μισέλ είχε δηλώσει τότε ότι «η ΕΕ μπορεί και χωρίς την Αυστρία», το Ισραήλ απέσυρε τον πρέσβη του από τη Βιέννη, η Γαλλία και η Δανία ακύρωσαν διμερείς συναντήσεις και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέβαλε "καραντίνα" και καθεστώς αυστηρής επιτήρησης στην Αυστρία. Και μπορεί τότε να αναδείχθηκε το θεσμικό κενό και οι αδυναμίες σε επίπεδο ΕΕ, αλλά κάποιοι Ευρωπαίοι έβλεπαν μακριά: "Η Ευρώπη πρέπει να γνωρίζει ότι, αν ο Χάιντερ κερδίσει μια θέση στην κυβέρνηση, η ακροδεξιά θα πάψει να είναι κάτι το εξωφρενικό. Κι αυτό θα αποτελέσει πολύ σοβαρό προηγούμενο", είχε δηλώσει τότε ο Λουί Μισέλ και τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε την επιβεβαίωσή του.
Το FPÖ περιλαμβάνεται στο εγχειρίδιο του δεξιού εξτρεμισμού από τον Γερμανό ποινικολόγο και ειδικό του δεξιού εξτρεμισμού Bernd Wagner (1994). Από το 1986, το κόμμα εκπροσωπεί μια «εθνική κοινοτική ιδεολογία». Ο «λαϊκιστής» Χάιντερ και το κόμμα του, στο οποίο οι φιλελεύθεροι είχαν γυρίσει την πλάτη τους, «έγιναν πρότυπο και φάρος ελπίδας για τους δεξιούς ριζοσπάστες και τους δεξιούς εξτρεμιστές στην Ευρώπη», αναφέρεται στο εγχειρίδιο.
Ο Ιταλός πολιτικός επιστήμονας Piero Ignazi, ο οποίος μετονόμασε ελαφρώς το σύστημα ταξινόμησης των ακροδεξιών κομμάτων το 1994, τοποθέτησε στο εξής το FPÖ, το οποίο ήταν προηγουμένως στα όρια, στην κατηγορία των «μεταβιομηχανικών ακροδεξιών κομμάτων». Με αυτόν τον τρόπο, τα ξεχώρισε από τη δεύτερη κατηγορία «παραδοσιακά ακροδεξιά κόμματα». Ο κοινωνικός επιστήμονας Samuel Salzborn (2017) ταξινομεί το FPÖ ως ένα «δεξιό εξτρεμιστικό κόμμα με αναμφισβήτητα λαϊκίστικη εικόνα» που «έχει καθιερωθεί από καιρό ως δύναμη αντιδημοκρατών στο δημοκρατικό σύστημα της Αυστρίας». Η πολιτικός επιστήμονας Natascha Strobl (2021) δηλώνει ότι «για σχεδόν τριάντα χρόνια» το FPÖ «περιγράφεται ως ένα δεξιό εξτρεμιστικό κόμμα».
Ο νέος Αυστριακός πρόεδρος και οι Ναζί στο FPÖ
Το 2005 η ηγεσία και τα περισσότερα μέλη του κόμματος, μετά από συνεχείς διαμάχες, δήλωσαν ότι μετεγγράφονται στη νεοιδρυθείσα τότε «Συμμαχία για το μέλλον της Αυστρίας» (BZÖ), πράγμα που έφερε τον Γενικό Γραμματέα Χέρμπερτ Χικλ, που ήταν ο κύριος εμπνευστής των ξενοφοβικών και ακροδεξιών μηνυμάτων της προεκλογικής εκστρατείας στο τιμόνι του αποδεκατισμένου FPÖ.
Το FPÖ προκάλεσε σάλο στην εναρκτήρια συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου μετά τις εκλογές του 2006, όταν όλοι οι εκπρόσωποι του Κόμματος της Ελευθερίας φορούσαν στο πέτο τους ένα άνθος αραβοσίτου (οι εκπρόσωποι των Σοσιαλδημοκρατών φορούσαν κόκκινα γαρίφαλα, εκείνοι του Χριστιανοδημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος φορούσαν λευκά τριαντάφυλλα). Το άνθος αραβοσίτου, το οποίο ήταν ήδη το παραδοσιακό σήμα του «Τρίτου Στρατοπέδου» κατά τη διάρκεια της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας ως συμβολικό λουλούδι του παγγερμανικού κινήματος του Georg Ritter von Schönerer, επιλέχθηκε ως σύμβολο από τους παράνομους Ναζί στην Αυστρία μεταξύ 1933 και 1938 λόγω της απαγόρευσης χρήσης της σβάστικας. Είναι επίσης το σύμβολο του δεξιού εξτρεμιστικού BDJ (Ένωση Γερμανικής Νεολαίας).
Στις 7 Νοεμβρίου 2006, το μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Βόλφγκανγκ Τζάγγερ (FPÖ) προκάλεσε σάλο με τη δήλωσή του «Φυσικά και υπήρχαν καλές πλευρές στο ναζιστικό καθεστώς, αλλά δεν τις ακούμε όλοι πια».
Το FPÖ έχει εκμεταλλευτεί με επιτυχία τις ανησυχίες για τη μετανάστευση, την αύξηση του πληθωρισμού, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την οργή για τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας του Covid. «Ως Volkskanzler (λαϊκός καγκελάριος) ο Χέρμπερτ Κικλ θα κάνει τα πάντα για να σας δώσει πίσω την ελευθερία σας, την ασφάλειά σας, την ευημερία και την ειρήνη σας... Ας χτίσουμε το Φρούριο της Αυστρίας!», αναφέρει βίντεο του κόμματος, λίγο πριν από τις εκλογές στην Αυστρία. Στη συνέχεια το βίντεο έδειχνε τον Κικλ να λέει ότι θέλει να είναι «Ο υπηρέτης σου και ο προστάτης σου».
Η χρήση του όρου Volkskanzler από τον Χ. Κικλ, που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τον Αδόλφο Χίτλερ τη δεκαετία του 1930, προβληματίζει ωστόσο πολλούς Αυστριακούς θυμίζοντας τους τη ναζιστική προέλευση του FPÖ.
