Οι δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι οι επερχόμενες δημοτικές εκλογές της Τουρκίας στις 31 Μαρτίου θα είναι οι «τελευταίες» του, έφερε τους περισσότερους σε θέση να ετοιμάζονται για το τέλος της άνω των δύο δεκαετιών πολιτικής καριέρας του Τούρκου προέδρου και πυροδότησε πλημμύρα εικασιών, υποστήριξης και σκεπτικισμού από συμμάχους, αντιπάλους και παρατηρητές.
Στο πλαίσιο ομιλίας εν όψει των δημοτικών εκλογών της Τουρκίας, η ανακοίνωση έγινε στο φιλοκυβερνητικό Ίδρυμα Νεολαίας της Τουρκίας (TÜGVA), φυσικά συμφερόντων της οικογένειας του Τούρκου προέδρου. Ο Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στο τιμόνι της τουρκικής πολιτικής από το 2003, αρχικά ως πρωθυπουργός και μετά ως πρόεδρος, εξέφρασε την πεποίθησή του ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θα συνεχίσει να κυβερνά μετά την αποχώρησή του.
Οι αντιδράσεις για τις δηλώσεις Ερντογάν πριν από τις δημοτικές εκλογές στην Τουρκία
Η δήλωση του 70χρονου ηγέτη, λίγο πριν από τις δημοτικές εκλογές στην Τουρκία προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Οι υποστηρικτές του AKP μοιράστηκαν συγκινητικά αφιερώματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκφράζοντας ένα αίσθημα απώλειας και ευγνωμοσύνης για τη μακρά θητεία του Ερντογάν. Αντίθετα οι επικριτές και ορισμένα μέλη της αντιπολίτευσης βλέπουν αυτή την ανακοίνωση με σκεπτικισμό. Υποψιάζονται ότι είναι μια στρατηγική κίνηση για να ανοίξει ο δρόμος για αλλαγές στους νόμους που θα μπορούσαν να επιτρέψουν στον Ερντογάν να διατηρήσει την πολιτική του επιρροή ή να επιστρέψει.
Αρκετοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης υπενθύμισαν τις προηγούμενες δηλώσεις του Ερντογάν για το πολιτικό του μέλλον, σημειώνοντας ότι δεν είναι η πρώτη φορά που υπαινίσσεται ότι κάνει ένα βήμα πίσω μόνο για να συνεχίσει την πολιτική του καριέρα. Αυτό το μοτίβο έχει οδηγήσει σε εικασίες ότι η τελευταία ανακοίνωση θα μπορούσε επίσης να προηγηθεί μιας νομοθετικής ή συνταγματικής αλλαγής που θα μπορούσε να επιτρέψει στον Ερντογάν να θέσει υποψηφιότητα για άλλη μια θητεία.
Μαγειρέματα εν όψει των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία
Ο αντιπρόεδρος της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, Μπεκίρ Μποζντάγ τροφοδότησε περαιτέρω τις εικασίες, λέγοντας ότι εάν το κοινοβούλιο αποφασίσει να διεξαγάγει νέες εκλογές κατά την τρέχουσα θητεία του Ερντογάν, ο πρόεδρος θα μπορούσε νόμιμα να επιδιώξει μια τρίτη θητεία. Αυτή η παρατήρηση ενέτεινε τις συζητήσεις για πιθανούς νομικούς ελιγμούς που θα μπορούσαν να κρατήσουν τον Ερντογάν στην πολιτική αρένα.
Σύμφωνα με το σύνταγμα, ο πρόεδρος μπορεί να εκλεγεί μόνο για δύο πενταετείς θητείες. Πολλοί ήταν κατά της ανακοίνωσης της υποψηφιότητάς του από τον Ερντογάν στις εκλογές του Μαΐου και το θεώρησαν αντισυνταγματικό.
Ο Ερντογάν εξελέγη για πρώτη φορά το 2014, αλλά δεν είχε τις εκτελεστικές εξουσίες που έχει σήμερα. Ένα συνταγματικό δημοψήφισμα το 2017 μετέτρεψε τη χώρα σε εκτελεστική προεδρία και έτσι διεύρυνε την επιρροή του Ερντογάν.
Έτσι, σύμφωνα με την ερμηνεία του συντάγματος από τους υποστηρικτές του και τους φιλοκυβερνητικούς νομικούς εμπειρογνώμονες, αυτή είναι η δεύτερη και τελευταία θητεία του Ερντογάν ως πρόεδρος. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν επίσης επικριθεί ότι δεν αμφισβήτησαν νομικά την υποψηφιότητα του Ερντογάν για επανεκλογή.
Το σχέδιο Ερντογάν μετά από τις δημοτικές εκλογές
Το Σύνταγμα, το οποίο τέθηκε πρόσφατα στο ράφι, βρίσκεται στην κορυφή της μετά την 31η Μαρτίου ατζέντα της κυβέρνησης, η οποία έδωσε ρεπό για τις αυτοδιοικητικές εκλογές προς το παρόν στη διαδικασία ενίσχυσης του καθεστώτος. Με αυτή την κίνηση, στόχος είναι να οργανωθεί μια αναπροσαρμογή μεταξύ των κομμάτων, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο για να γίνει ξανά υποψήφιος ο Πρόεδρος Ερντογάν.
Το AKP δεν μπορεί να δημιουργήσει ενθουσιασμό σε καμία σχεδόν επαρχία - εκτός από τις συγκεντρώσεις στις οποίες συμμετείχε ο Ερντογάν. Κάνουν προσπάθεια να διατηρήσουν την υπάρχουσα κατάσταση. Ο υποψήφιος στην Κωνσταντινούπολη Μουράτ Κουρούμ έχει καταστεί εμφανές ότι δεν κάνει και ότι δεν κερδίζει τον κόσμο.Ο πολιτικός του εταίρος και ηγέτης των Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί παραλίγο να μην είναι καν στο παιχνίδι. Το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) φαίνεται να βρίσκεται σε θέση που δεν θα είναι εταίρος στην επερχόμενη ήττα. Το γεγονός ότι το πιο πολυσυζητημένο κόμμα εντός της Λαϊκής Συμμαχίας είναι το YRP, το ακραία φανατικό, του πολιτικού ισλάμ, κόμμα που ίδρυσε ο μέντορας του Ερντογάν, Νετζμετίν Ερμπακάν και πλέον τρέχει ο γιος του με παραλλαγμένη ονομασία, δείχνει τη σημερινή κατάσταση του κυβερνώντος μπλοκ.
Εν μέσω της οικονομικής κρίσης και της ατζέντας των τοπικών εκλογών, μια εκδήλωση που δεν συζητήθηκε πολύ έλαβε χώρα την περασμένη εβδομάδα. Το Συνταγματικό Δικαστήριο δημοσίευσε την αιτιολογητική του απόφαση του σχετικά με την ακύρωση πολλών διατάξεων τνόμου περι Προεδρικού Διατάγματος. Πέρα από μερικές στήλες και άρθρα ειδήσεων, δεν συζητήθηκε πολύ. Συνοψίζοντας, το Συνταγματικό Δικαστήριο είπε για άλλη μια φορά στον Ερντογάν: «Μην κάνεις πράγματα με διάταγμα που θα τα έκανες με τον νόμο» και πρόσθεσε: «Μην παραβιάζεις το Σύνταγμα, άλλαξε τον νόμο». Σημαντική εξέλιξη. Αφενός φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη σύγκρουση εντός των κόλπων της κυβέρνησης και αφετέρου μπορεί να θεωρηθεί μέρος του μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου σχεδίου.
Όταν μπει στο κάδρο η δικαστική κρίση που συνεχίζεται εδώ και μήνες, βλέπει κάποιος ότι στα μάτια του ΑΚΡ όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε ένα νέο σύνταγμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου θα θεωρηθεί από την κυβέρνηση ως βάση για ένα νέο σύνταγμα, υποδεικνύοντας ότι το σύστημα είναι μπλοκαρισμένο. Η συζήτηση για το νέο σύνταγμα είναι κάτι περισσότερο από επιλογή για τον Ερντογάν, είναι αναγκαιότητα, ανεξάρτητα από τα εκλογικά αποτελέσματα. Επομένως, ανεξάρτητα από το εκλογικό αποτέλεσμα, η συνταγματική συζήτηση θα μπει στην ημερήσια διάταξη. Οι εκλογές θα επηρεάσουν μόνο το χρονοδιάγραμμα ως ένα βαθμό.
Ο Ερντογάν αναμένει αρκετά σημαντικά αποτελέσματα από τις συνταγματικές συζητήσεις. Καταρχάς, ένας από τους σημαντικότερους λόγους που βάζει το καθεστώς σε κρίση είναι η αβεβαιότητα για το πώς θα λειτουργήσει χωρίς τον ίδιο τον Ερντογάν να κινεί τα νήματα από το παλάτι στο Μπεστεπέ. Αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με την άρση των εμποδίων στην υποψηφιότητα Ερντογάν για άλλη μια φορά. Έτσι, τουλάχιστον μία από τις πηγές της κρίσης θα κλείσει.
Δεύτερον, πιστεύεται ότι αυτή η συζήτηση θα παίξει επίσης σημαντικό ρόλο στην ανακατάταξη των πολιτικών κομμάτων. Αξίζει επίσης να θυμηθούμε ότι σχεδόν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που φαίνεται να έχουν ασπαστεί σε μεγάλο βαθμό την ύπαρξη του καθεστώτος, είπαν «θα καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι». Όταν σε όλα αυτά προστεθούν και τα πραγματικά προβλήματα της Τουρκίας, τα οποία θα βάλει κάτω από το χαλάκι η συνταγματική συζήτηση, το θέμα μπορεί να γίνει ακόμα καλύτερα κατανοητό.
Το πρακτικό κομμάτι
Ο Ερντογάν χρειάζεται την υποστήριξη 360 βουλευτών για να θέσει τη νέα συνταγματική πρόταση σε δημοψήφισμα. Με αυτό το νούμερο μπορεί η Βουλή να αποφασίσει και για πρόωρες εκλογές. Επί του παρόντος, φαίνεται δύσκολο για το μπλοκ AKP-MHP να φτάσει σε αυτό το ποσοστό. Ακόμα κι αν το HüDA-PAR των ισλαμιστών της τουρκικής Χεζμπολάχ, το ιδρυθέν από τη σύζυγο του Μπουλέντ Ετζεβίτ Δημοκρατικό Αριστερό Κόμμα (DSP) και το ερμπακανικό YRP το υποστηρίξουν, χρειάζεται 35 ακόμη βουλευτές.
Λαμβάνοντας όμως υπόψη τη σύγχυση στη Βουλή και την ύπαρξη κομμάτων όπως DEVA του πρώην υπουργού Οικονομικών της Τουρκίας, Αλί Μπαμπατζάν, το Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek) του πρώην ερντογανικού πρωθυπουργού (και εντόνως φημολογούμενου γκιουλενιστή) Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά και το Καλό Κόμμα (İYİ) στης Μεράλ Ακσενέρ, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι είναι αδύνατο. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, το ζήτημα μπορεί να εξελιχθεί στο αν μπορούν να ικανοποιηθούν οι μικροπολιτικές επιδιώξεις αυτών των ακραίως οπορτουνιστών πολιτικών. Από εκεί και πέρα, η διαδικασία θα αφεθεί στην ικανότητα του Ερντογάν να διαχειρίζεται μικρούς κοντόφθαλμους πολιτικούς και είναι αυτονόητο ότι είναι πολύ επιδέξιος σε αυτό.
