Διθύραμβοι συνόδευσαν την κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας (TCMB) να αυξήσει τα επιτόκια από το 45% στο 50% «εν μία νυκτί», ενώ μάλιστα είχε δηλώσει προσφάτως ότι είχε τελειώσει με τις αυξήσεις.
Οι περισσότεροι φιλοκυβερνητικοί οικονομολόγοι έσπευσαν να σχολιάσουν ότι αυτή ήταν μία «αποφασιστική κίνηση» της TCMB στη μάχη ενάντια στον πληθωρισμό. Φυσικά και δεν είναι αυτό που συνέβη. Δεν ξύπνησε ξαφνικά ο νεότατος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Φατίχ Καραχάν και αποφάσισε να σαρώσει τον πληθωρισμό. Άλλο πράγμα συμβαίνει.
Φυσικά την απόφαση για αύξηση επιτοκίων έσπευσε να εκμεταλλευθεί ο πρόεδρος του Κόμματος DEVA και πρώην υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Αλί Μπαμπατζάν, ο οποίος με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ψέγει τον Ερντογάν για το γεγονός ότι πριν από τις εκλογές του Μαΐου του 2023 διατράνωνε πως «όσο είμαι εγώ πρόεδρος τα επιτόκια δεν θα αυξηθούν»
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçen sene bugünlerde faiz ile ilgili söylediği sözler: https://t.co/nOgN112uBX pic.twitter.com/zv14hAi1UL
— ibrahim Haskoloğlu (@haskologlu) March 21, 2024
Όπως αναφέρει στο βίντεο που ανήρτησε ο Μπαμπατζάν «μέχρι τώρα έχει αυξήσει τα επιτόκια εννέα φορές από τότε!»
Merkez Bankası’nın faiz artışı bir işe yaramaz, yaramayacak. pic.twitter.com/VmBKgQDWib
— Ali Babacan (@alibabacan) March 21, 2024
Πρώτος λόγος για την αύξηση επιτοκίων στην Τουρκία: No money
Ο πληθωρισμός στην Τουρκία έχει φτάσει σε τραγικά σημεία και το οικονομικό επιτελείο του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλείται να κάνει κάτι προτού σκάσει το κανόνι ολοκληρωτικά, μιας επί σειρά ετών λένε ψέμματα για τον πληθωρισμό
Ο επικεφαλής οικονομολόγος του Συνδέσμου Τούρκων Βιομηχάνων (TÜSİAD), Γκιζέμ Οζτόκ Αλτινσάτς σχολιάζοντας την απόφαση της TCMB έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Επιτέλους λέμε την αλήθεια».
Ο Τούρκος σχολιαστής Αλαατίν Ακτάς υποστήριξε ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος βραχυπρόθεσμα για τη διατήρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας εκτός από την αύξηση των επιτοκίων. Η TCMB προσπαθούσε να ελέγξει την αγορά πουλώντας ξένο νόμισμα, αλλά δεν υπήρχε σημαντική ποσότητα ξένου νομίσματος στα αποθέματα. Τις τελευταίες 4 εβδομάδες, η τουρκική κεντρική τράπεζα πούλησε 20 δισεκατομμύρια δολάρια για να ελέγξει τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Για αυτό το λόγο η αύξηση των επιτοκίων σήμερα. Οι πολιτικοί δεν ήθελαν αύξηση επιτοκίων 10 μόνο ημέρες μέχρι τις δημοτικές εκλογές. Ωστόσο, ήταν επιβεβλημένη για να αποτραπεί η αύξηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών. «Για τον τουρκικό λαό, ο πιο σημαντικός δείκτης για το αν η οικονομία πηγαίνει καλά ή άσχημα είναι η συναλλαγματική ισοτιμία», λέει ο Ακτάς.
Ο οικονομικός αναλυτής και ακαδημαϊκός Μουράτ Κουμπιλάι γράφει: «Η πληθωριστική πίεση που θα ασκούσαν οι επικαιροποιημένοι φόροι και οι αυξήσεις με το νέο έτος και η προεκλογική οικονομική σπατάλη ήταν εμφανείς. Ήταν αδύνατο για τη διοίκηση ΤCΜB να μην το γνωρίζει αυτό και να μην το συμπεριλάβει στους υπολογισμούς της. Παρόλα αυτά, οι αυξήσεις των επιτοκίων μειώθηκαν στις 250 μονάδες βάσης και στη συνέχεια έληξαν και ειπώθηκε ότι δεν χρειαζόταν νέα. Άρα το θέμα δεν ήταν ο πληθωρισμός. Εάν συνέβαινε αυτό, αυτή η αύξηση θα ερχόταν χωρίς να προκληθεί κατάρρευση αποθεματικών 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή τουλάχιστον θα δινόταν εκ των προτέρων ένα προφορικό μήνυμα για τον σκοπό αυτό. Δεν έχει υπάρξει μάχη κατά του πληθωρισμού στην Τουρκία από το 2011».
Δεύτερος λόγος: Ο πληθωρισμός στην Τουρκία
Η επίσημη στατιστική αρχή της Τουρκίας, το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο (TÜİK), ανακοίνωσε τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού στο 67,07% για τον Φεβρουάριο του 2024. Την ίδια ώρα η ανεξάρτητη ομάδα οικονομολόγων για τον πληθωρισμό (ENAG), ένας συνασπισμός επιστημόνων που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση και μετρούν τα πραγματικά στοιχεία του πληθωρισμού, ασχέτως των μαγειρεμάτων του κατά περίσταση οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, διέψευσε όπως κάνει επίσειρά δεκάδων μηνών, τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία και ανακοίνωσε ότι ο πληθωρισμός στην Τουρκία ανέρχεται στο 121,98%.
ENAGrup Consumer Price Index (E-CPI) increased by 4.32% in February, 2024.
— ENAG (@ENAGRUP) March 4, 2024
E-CPI increased by 121.98% in the last 12 months
Η TÜİK, η οποία προηγουμένως δημοσίευε τις τιμές 409 αγαθών και 904 ειδών αγαθών, καθόρισε 290 ομάδες δαπανών με την τελευταία αλλαγή. Με αυτήν την αλλαγή, άρχισε να δημοσιεύει πληροφορίες δεικτών αντί για τις μέσες τιμές ειδών για αυτές τις ομάδες. Το Κέντρο Ερευνών της Συνομοσπονδίας Προοδευτικών Συνδικάτων της Τουρκίας (DİSK-AR) κατέθεσε μήνυση για το θέμα και κέρδισε την υπόθεση, η οποία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2023. Παρά τη δικαστική απόφαση, η TÜİK δεν συμπεριέλαβε τον τιμοκατάλογο ειδών, ο οποίος αποτελεί τη βάση του υπολογισμού του πληθωρισμού.
Στις 9 Αυγούστου 2023, με τις προεδρικές εκλογές να έχουν τελειώσει, ο νέος υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών της Τουρκίας Μεχμέτ Σιμσέκ φέρεται να ζήτησε από τον επικεφαλής του Τουρκικού Στατιστικού Ινστιτούτου (TÜİK), Ερχάν Τσετίνκαγια να αποκαλύψει τα «πραγματικά» στοιχεία για τον πληθωρισμό. Ο αντιφρονών δημοσιογράφος Μουσταφά Μπαλμπάι στις 5 Αυγούστου είπε κατά τη διάρκεια εκπομπής του TELE1 ότι «ο Μεχμέτ Σιμσέκ τηλεφώνησε στον επικεφαλής του TÜİK και είπε: 'Αναφέρετε την αλήθεια, δεν μπορώ να προχωρήσω με το (οικονομικό) πρόγραμμα'». Γι' αυτό και η TÜİK ανακοίνωσε τότε για πρώτη φορά αυξημένο πληθωρισμό, ο οποίος ναι μεν δεν ήταν πραγματικός, αλλά τουλάχιστον κινήθηκε προς την πραγματική τιμή. Ο πληθωρισμός συνέχισε να αυξάνεται, καθώς δεν υπάρχει κανένα σχέδιο, μέχρι που επιστρατεύτηκε η συνταγή της αύξησης επιτοκίων σε δυσθεώρητα ύψη, πράγμα που αντικατοπτρίζει ότι ο πληθωρισμός είναι «στον Θεό» και προς ώρας δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να γίνει.
Οι πολίτες της Τουρκίας στενάζουν
Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τέσσερις στους 10 Τούρκους δεν έχουν την πολυτέλεια να έχουν κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι ακόμη και μία φορά κάθε δύο ημέρες. Αυτή η κατάσταση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις διατροφικές συνήθειες στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου το 91,7% του πληθυσμού μπορεί να αντέξει οικονομικά να τρώει τέτοια γεύματα με την ίδια συχνότητα.
Σύμφωνα με στοιχεία της TÜİK, που ελήφθησαν από την Eurostat, την επίσημη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ, η Τουρκία βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την υγιεινή διατροφή. Το ποσοστό των ανθρώπων στην ΕΕ που δυσκολεύονται να έχουν κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι μία φορά κάθε δύο ημέρες ήταν μόλις 8,3% το 2022. Στην Τουρκία, από την άλλη πλευρά, το ποσοστό είναι ανησυχητικά υψηλότερο: 41,5% του πληθυσμού δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα γεύμα με αυτές τις πρωτεΐνες μία φορά κάθε δύο ημέρες - πάνω από πέντε φορές τον μέσο όρο της ΕΕ.
Σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η κατάσταση στην Τουρκία είναι η χειρότερη. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά ανθρώπων που δεν μπορούν να αγοράσουν κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι κάθε δεύτερη μέρα στην Ευρώπη, με 22,1% και 21,6%, αντίστοιχα. Χώρες όπως η Ιρλανδία και η Κύπρος έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά, με 1,4% και 1,5%, αντίστοιχα.
Τα τελευταία στοιχεία της TÜİK για το 2023 επιβεβαιώνουν τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται πολλοί Τούρκοι πολίτες. Σύμφωνα με την TÜİK, το 39,2% των Τούρκων δήλωσε ότι δεν έχει την πολυτέλεια να τρώει κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι κάθε δεύτερη μέρα. Τα στατιστικά αποκαλύπτουν επίσης άλλες οικονομικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αδυναμίας του 58,8% των νοικοκυριών να αντέξουν οικονομικά τις εβδομαδιαίες διακοπές μακριά από το σπίτι, το 31,8% για την κάλυψη απροσδόκητων εξόδων, το 19,5% να θερμάνουν επαρκώς τα σπίτια τους και το 64,2% να αντικαταστήσουν φθαρμένα έπιπλα.
Το ερευνητικό κέντρο της Συνομοσπονδίας Προοδευτικών Συνδικάτων (DİSK-AR), ανέφερε ότι ο πληθωρισμός των τροφίμων υπερβαίνει τους επίσημους ρυθμούς πληθωρισμού, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τους φτωχότερους ανθρώπους της χώρας. Ο ρυθμός πληθωρισμού των τροφίμων για την ομάδα του χαμηλότερου εισοδήματος 20% έφτασε το 111,7%, καταδεικνύοντας τη δυσανάλογη επίδραση των οικονομικών προκλήσεων σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες.
Ο πληθωρισμός παραμένει ένα πιεστικό ζήτημα ενόψει των τοπικών εκλογών του Μαρτίου, όταν το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στοχεύει να ανακτήσει τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης, της μεγαλύτερης πόλης της χώρας, και της πρωτεύουσας Άγκυρας από την αντιπολίτευση. Ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι τα αποτελέσματα της αντιπληθωριστικής πολιτικής θα γίνουν αισθητά προς το τέλος του έτους.
Γιατί αυξάνονται οι τιμές στην Τουρκία;
Διαρθρωτικά ζητήματα όπως οι ελλείψεις στον προγραμματισμό στη γεωργία και την κτηνοτροφία, τα μεγάλα κενά μεταξύ των τιμών παραγωγού και λιανικής και οι πολιτικές εισαγωγής ζώων αναφέρονται συνήθως ως αιτία στην αύξηση των τιμών των τροφίμων.
Σύμφωνα με στοιχεία της TÜİK, η ετήσια αύξηση του δείκτη τιμών των γεωργικών εισροών ήταν 41,43% τον Δεκέμβριο του 2023. Οι τιμές των ζωοτροφών αυξήθηκαν κατά 27,21% σε ένα χρόνο και οι τιμές των γεωργικών χημικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 24,75%. Η άνοδος των τιμών των καυσίμων είναι επίσης σημαντικός παράγοντας για την αύξηση των τιμών των τροφίμων. Σύμφωνα με την Ένωση Γεωργικών Επιμελητηρίων Τουρκίας, το 75% της κυβερνητικής στήριξης προς τους αγρότες δαπανήθηκε για να αντισταθμίσει την αύξηση των τιμών του πετρελαίου ντίζελ πέρυσι.
Ο Υπουργός Γεωργίας Ιμπραΐμ Γιουμακλί επέρριψε την ευθύνη στους «καιροσκόπους του Ραμαζανιού» για την αύξηση των τιμών του κρέατος. Τα μέτρα που ελήφθησαν ως προς αυτό φαίνεται να είναι ανεπαρκή. Αυτές οι μεγάλες εταιρείες φέρεται να οργανώνονται σε ομάδες στο WhatsΑpp για να καθορίσουν τις τιμές. Οι κυρώσεις που τους επιβάλλονται δεν είναι αποτρεπτικές και συχνά οδηγούν σε περαιτέρω αυξήσεις τιμών για την κάλυψη του κόστους των κυρώσεων.
Η Τουρκία εισάγει τακτικά κρέας από το 2010 για να ελέγξει την αύξηση των τιμών του κρέατος. Ωστόσο, ο βετεράνος δημοσιογράφος της γεωργίας Αλί Εκμπέρ Γιλντιρίμ σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η τιμή ανά κιλό κρέατος σφαγίου αυξήθηκε από 10 λίρες σε 276 λίρες. «Οι τιμές εισαγωγής δεν μειώθηκαν, αλλά αυξήθηκαν. Εάν τα χρήματα που δαπανώνται για τις εισαγωγές δίνονταν στην παραγωγή και στους παραγωγούς και γινόταν η εκτροφή ζώων, η Τουρκία θα ήταν σήμερα εξαγωγέας, όχι εισαγωγέας».
