Πολλά ερωτήματα για την εμπλοκή του Ισραήλ στην υπόθεση κατασκοπείας με το λογισμικό Pegasus φέρνει στο φως ο εμπορικός και στρατηγικός συσχετισμός των κρατών που είχαν στη διάθεσή τους το επίμαχο πρόγραμμα παρακολούθησης της εταιρείας NSO.
Οι αποκαλύψεις για το πως αυταρχικά καθεστώτα όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησαν την τεχνολογία της NSO για να στοχοποιήσουν δικηγόρους υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακτιβιστές και δημοσιογράφους, θέτουν πίεση στο Ισραήλ, υπό το φως νέων στοιχείων για πολιτικά πρόσωπα.
Συνολικά το πολυδαίδαλο σκάνδαλο απλώνεται σε Ουγγαρία, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν, Μεξικό, Ρουάντα, Μαρόκο, Αζερμπαϊτζάν, Ινδία και Καζακστάν. Όπως προκύπτει από την ανάλυση αναρίθμητων δεδομένων, τα δέκα κράτη που έκαναν κατάχρηση της τεχνολογίας, απολαμβάνουν εμπορικούς δεσμούς με το Ισραήλ, ή διατηρούν διπλωματικές σχέσεις που έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Το 2017, οι σχέσεις του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία ήταν εχθρικές. Επισήμως τα δύο κράτη δεν είχαν διπλωματικές επαφές. Παρ' όλα αυτά, μια μικρή ομάδα Ισραηλινών επιχειρηματιών συμμετείχε σε μυστικές συναντήσεις με αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας στη Βιέννη, την Κύπρο και το Ριάντ και, εκείνο το καλοκαίρι, υπήρξαν σημάδια αναθέρμανσης.
Ελέγχοντας iPhone
Οι επιχειρηματίες εκπροσωπούσαν τον όμιλο NSO και αποστολή τους ήταν να πουλήσουν στους Σαουδάραβες το λογισμικό σύστημα κατασκοπείας Pegasus.
Σύμφωνα μάλιστα με άτομο που συμμετείχε στη συνάντηση του Ιουνίου του 2017 στην Κύπρο, ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας είχε εντυπωσιαστεί από τα όσα είχε δει: μετά από μία παρατεταμένη συζήτηση για τεχνικά ζητήματα, ένας Σαουδάραβας κατάσκοπος που είχε μαζί του ένα νέο iPhone, έκανε επίδειξη του κατασκοπευτικού λογισμικού Pegasus - πώς μπορούσε να «μολύνει» το τηλέφωνο και να χρησιμοποιήσει εξ αποστάσεως την κάμερα της συσκευής.
«Δεν χρειάζεται να ξέρει κάποιος τη γλώσσα για να παρατηρήσει ότι ήταν έκπληκτοι και ενθουσιασμένοι και πως είχαν δει αυτό που χρειάζονταν», λέει η ίδια πηγή.
Ο όμιλος της NSO είχε λάβει ειδική άδεια από την ισραηλινή κυβέρνηση για να επιχειρήσει να πουλήσει το εργαλείο χακαρίσματος στους Σαουδάραβες. Ήταν μία απόρρητη συμφωνία που οδήγησε στην υπογραφή συμβολαίων στο Ριάντ, σε ένα deal ύψους τουλάχιστον 55 εκατομμυρίων δολαρίων.
Στο Ισραήλ υπάρχει μια εδραιωμένη νοοτροπία για «διπλωματία μέσω των επιχειρήσεων», εξηγεί πηγή που μίλησε στον Guardian υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας. «Πρώτα η δουλειά, η διπλωματία αργότερα. Όταν πετυχαίνεις μια συμφωνία, ανοίγουν πολλές πύλες για διπλωματία». Πολύ συχνά κυβερνήσεις βοηθούν τις ντόπιες εταιρείες στην εξαγωγή των προϊόντων τους. Στην NSO εργάζονται άλλωστε πρώην ισραηλινοί αξιωματούχοι κυβερνο-ασφάλειας, και διατηρούνται δεσμοί με το υπουργείο Άμυνας.
Οι αποκαλύψεις ενδέχεται να ασκήσουν διπλωματική πίεση στο Ισραήλ. Ερωτήματα εγείρονται για το κατά πόσο η αδειοδότηση για την πώληση του συστήματος παρακολούθησης και σε άλλα κράτη, έγινε στο πλαίσιο πολιτικής μόχλευσης, επιτρέποντας σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα να το χρησιμοποιήσουν κακόβουλα.
Μία πρόσφατη έκθεση διαφάνειας από τον όμιλο NSO, υπογράμμιζε πως η εταιρεία ελεγχόταν στενά από τις ισραηλινές αρχές ελέγχου των εξαγωγών. Η Υπηρεσία Ελέγχου Εξαγωγών Αμυντικών Συστημάτων του υπουργείου Άμυνας, «περιορίζει αυστηρά» την αδειοδότηση ορισμένων προϊόντων παρακολούθησης, κατόπιν ανάλυσης των πιθανών πελατών από ανθρωπιστική σκοπιά. Σε αρκετές περιπτώσεις δεν έχει δοθεί άδεια, σύμφωνα με την NSO.
Η διαδικασία με την οποία το Ισραήλ αποφασίζει σε ποιες χώρες μπορεί να πουλήσει την τεχνολογία και την τεχνογνωσία του, θεωρείται «κρατικό μυστικό». Άτομο με γνώση της διαδικασίας, μεταφέρει πως γνωμοδοτούν αξιωματούχοι τόσο της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας όσο και του πρωθυπουργικού γραφείου.
Στην περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας, το βασίλειο μπλοκαρίστηκε από την χρήση του συστήματος Pegasus για αρκετούς μήνες το 2018, μετά τις αποκαλύψεις για την δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι. Τελικά του επετράπη εκ νέου η χρήση του Pegasus το 2019, μετά από παρέμβαση της κυβέρνησης του Ισραήλ, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται ο Guardian. Παραμένει πάντως ασαφές γιατί η κυβέρνηση του ζήτησε από την NSO να επανασυνδέσει το σύστημα παρακολούθησης στο Ριάντ.
Δύο κράτη - πελάτες, η Ινδία και η Ουγγαρία, φαίνεται πως ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν το λογισμικό μετά από συνάντηση των πρωθυπουργών τους με τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, με στόχο την ενίσχυση του εμπορίου και της συνεργασίας σε ζητήματα ασφαλείας. Είναι σαφές ότι χώρες που θεωρούνται εχθροί του Ισραήλ, όπως η Τουρκία, δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της NSO.
«Οι αγορές υπαγορεύουν τι δουλεύει, δεν το υπαγορεύω εγώ (...) ο μόνος κλάδος που έχω παρέμβει είναι η κυβερνοασφάλεια», έλεγε ο Νετανιάχου το 2017 από την Ουγγαρία, σε μία κοινή συνέντευξη τύπου με τον πρωθυπουργό Βίκτωρ Ορμπάν.
Έχει το Ισραήλ πρόσβαση στα στοιχεία από την κατασκοπεία των υπόλοιπων χωρών;
Παραμένει αναπάντητο το κατά πόσο οι υπηρεσίες πληροφοριών του Ισραήλ έχουν ιδιαίτερα προνόμια μέσω της NSO, όπως πρόσβαση στο υλικό παρακολούθησης που συλλέγεται από το λογισμικό της. Ένα άτομο κοντά στην εταιρεία, που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμο, απάντησε στον Guardian πως οι Αμερικανοί θεωρούν ότι το Ισραήλ είχε πρόσβαση στο υλικό που υπέκλεπταν οι πελάτης της NSO.
Αξιωματούχοι πληροφοριών στις ΗΠΑ δήλωσαν στην Washington Post ότι εκτιμούν πως το Ισραήλ μπορούσε εν κρυπτώ να ελέγξει τις πληροφορίες. Ο John Scott-Railton, ερευνητής στο Citizen Lab στο πανεπιστήμιο του Τορόντο επισήμανε άλλωστε πως θα ήταν ανεύθυνο για ένα κράτος να επιτρέψει μια μεγάλης κλίμακας διασπορά ενός ισχυρού εργαλείου παρακολούθησης, όπως το Pegasus, χωρίς να παρακολουθεί την χρήση του.
Δικαστικά έγγραφα αποκαλύπτουν πως η NSO χρησιμοποιούσε servers που δεν βρίσκονταν πάντοτε στους χώρους των πελατών, «που σημαίνει ότι υπήρχε η δυνατότητα ορατότητας. Και θα ήταν τρελό για εκείνους (τους Ισραηλινούς) να μην έχουν ορατότητα».
Η NSO από την πλευρά της αρνείται ότι το Ισραήλ είχε οποιαδήποτε πρόσβαση στα συστήματα των πελατών της. «Η NSO είναι μία ιδιωτική εταιρεία. Όχι ένα «εργαλείο διπλωματίας του Ισραήλ, ούτε μια πίσω πόρτα στις υπηρεσίες πληροφοριών του. Και δεν δέχεται οδηγίες από κανέναν επικεφαλής κυβέρνησης», λέει ο δικηγόρος της εταιρείας.
Σε ανακοίνωση του, το υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ επισημαίνει ότι το Ισραήλ εγκρίνει τις εξαγωγές προϊόντων κυβερνοασφάλειας αποκλειστικά σε κυβερνητικές οντότητες, για νόμιμη χρήση, και μόνο για την αποτροπή ή την διερεύνηση εγκλημάτων, με σχετικά πρωτόκολλα. Παράλληλα διαβεβαίωνει ότι «τα προβλεπόμενα μέτρα» ελήφθησαν σε περιπτώσεις που προϊόντα που είχαν εξαχθεί, χρησιμοποιήθηκαν κατά παράβαση των αδειών τους. «Το Ισραήλ δεν έχει πρόσβαση σε πληροφορίες που συλλέγονται από τους πελάτες της NSO », υποστηρίζει το υπουργείο.
Για το Ισραήλ, κάποιοι από τους πελάτες που έλαβαν έγκριση να χρησιμοποιήσουν το Pegasus αποδείχτηκαν προβληματικοί, όπως οι Σαουδάραβες. Πριν λίγες εβδομάδες, η NSO «έκοψε» και πάλι το βασίλειο από τις υπηρεσίες της, μετά τις κατηγορίες πως παρακολουθούνταν δημοσιογράφοι του Al Jazeera. Η Σαουδική Αραβία αρνήθηκε να σχολιάσει.
Με πληροφορίες από Guardian
