Τι συμβαίνει στην Ταϊβάν μετά την επίσκεψη της Νάνσι Πελόζι;
Η στρατιωτική ένταση με την Κίνα είναι στο χειρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών. Πριν καν φτάσει στο νησί η Πελόζι, στην Ταϊβάν είχαν έτοιμα τα καταφύγια για τους πολίτες, υπό τον φόβο κινεζικών αντιποίνων. Και η κατάσταση μόνο θα χειροτερεύσει
Μα πώς αντιδρά το Πεκίνο;
Κτητικά, απειλητικά. Δεκάδες κινεζικά μαχητικά αεροσκάφη εισέρχονται στη ζώνη αεράμυνας της Ταϊβάν. Ενώ η Πελόζι ολοκλήρωσε ένα 24ωρο συναντήσεων με την πρόεδρο της Ταϊβάν, εξέχοντες βουλευτές, στελέχη και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το πολεμικό ναυτικό της Κίνας είχε ήδη λάβει θέση για εκτεταμένες ασκήσεις με πραγματικά πυρά που θα κυκλώσουν από σήμερα το νησί. Η στρατιωτική δραστηριότητα της Κίνας γίνεται μέσα στα χωρικά ύδατα που διεκδικεί η Ταϊπέι.
Αφού ούτως ή άλλως έκαναν παραβιάσεις οι Κινέζοι. Τι αλλάζει;
Το επίπεδο και η παγίωση του κινδύνου. «Η εγγύτητα των ασκήσεων στην Ταϊβάν θα μπορούσε να γίνει ο νέος κανόνας», όπως παρατήρησε ο J. Michael Cole, ανώτερος σύμβουλος του Διεθνούς Ρεπουμπλικανικού Ινστιτούτου με έδρα την Ταϊπέι. Και αυτό θα αποκλείσει γεωγραφικά το νησί. Ο Cole κάνει χαρακτηριστικά λόγο για «σαλαμοποίηση» που έχει στόχο να περιορίσει τον χώρο στον οποίο μπορεί να επιχειρεί η Ταϊβάν.
Γιατί ανησυχεί η Κίνα;
Το Πεκίνο ανησυχεί ότι οι ΗΠΑ υποχωρούν από μακροχρόνιες συμφωνίες σχετικά με το καθεστώς της Ταϊβάν, γεγονός που θα μπορούσε να διαταράξει την ισορροπία των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών και να καταστήσει πιο πιθανή τη στρατιωτική σύγκρουση. Για αυτό και απειλεί ΗΠΑ και Ταϊβάν με αντίποινα...
Τι αντίποινα;
«Αποφασιστικά, ισχυρά και αποτελεσματικά», όπως διεμήνυσε η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Hua Chunying. Και φυσικά πολλά είναι εμπορικής φύσεως. Ήδη από χθες, η Κίνα ανακοίνωσε νέες απαγορεύσεις στις εισαγωγές ταϊβανέζικων εσπεριδοειδών και άλλων τροφίμων, υποστηρίζοντας ότι εντόπισε ]παράσιτα, υπερβολικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων και Covid-19 σε πρόσφατες αποστολές.»
Ποιος είναι ο στρατιωτικός κίνδυνος;
Οι σοβαρότεροι κίνδυνοι θα μπορούσαν να προέλθουν από τους ελιγμούς που πραγματοποιεί ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Κίνας (PLA). Ο PLA δήλωσε ότι ναυτικές, εναέριες, στρατηγικές πυραυλικές δυνάμεις και άλλα κλιμάκια διεξήγαγαν κοινά γυμνάσια, χθες, στα βόρεια, νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά της Ταϊβάν πριν από τις ασκήσεις με πραγματικά πυρά που ξεκινούν σήμερα.
Μια θεωρητικά «εικονική πολιορκία» λοιπόν, που κανείς δεν ξέρει πώς ακριώς εξελιχθεί...
Ακριβώς. Οι ασκήσεις αυτές θα περιλαμβάνουν τη χρήση όπλων μεγάλου βεληνεκούς και συμβατικών πυραύλων. Σύμφωνα με αναλυτές, οι συντεταγμένες των περιοχών που επηρεάζονται από τις ασκήσεις δείχνουν ότι θα μπορούσαν να εισέλθουν στα διεκδικούμενα από την Ταϊβάν χωρικά ύδατα στα βόρεια κοντά στην πρωτεύουσα Ταϊπέι και το λιμάνι Keelung, καθώς και στα νότια κοντά στην πόλη-κλειδί του λιμανιού Kaohsiung. Και ανάλογα με τις τοποθεσίες εκτόξευσης και τους τύπους πυραύλων, λένε οι ειδικοί, τα βλήματα του PLA θα μπορούσαν να πετάξουν πάνω από την Ταϊβάν - μια κίνηση που θα ήταν σοβαρότατη κλιμάκωση.
Η επίδειξη δύναμης της Κίνας είναι πολύ πιο εκτεταμένη από την κρίση στα Στενά της Ταϊβάν το 1995-1996, την πιο τεταμένη αντιπαράθεση μεταξύ κινεζικών και αμερικανικών δυνάμεων τις τελευταίες δεκαετίες. «Αυτές οι ασκήσεις που ανακοινώθηκαν δεν είναι μόνο πρωτοφανείς σε έκταση αλλά πιθανώς και σε κλίμακα», σύμφωνα με τον Μ. Τέιλορ Φρέιβελ, καθηγητή και διευθυντή του Προγράμματος Σπουδών Ασφάλειας του MIT στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης.
Δηλαδή;
Ενώ τα γυμνάσια του 1995-1996 επικεντρώνονταν σε αμφίβιες επιθέσεις, οι ασκήσεις αυτής της εβδομάδας φαίνεται να στοχεύουν στην επίδειξη της ικανότητας του PLA να αποκλείει την Ταϊβάν και να διεξάγει κοινές επιχειρήσεις με αεροπορικές, θαλάσσιες και χερσαίες δυνάμεις. Πρακτικά, από σήμερα η Κίνα θα διεξάγει ασκήσεις βολής μεγάλου βεληνεκούς με πραγματικά πυρά σε έξι σημεία γύρω από την Ταϊβάν, προειδοποιώντας όλα τα πλοία και τα αεροσκάφη να μην εισέλθουν στις περιοχές αυτές.
Γιατί τόση ένταση;
Η επίσκεψη της Πελόζι στην Ταϊβάν ήταν η πρώτη επίσκεψη προέδρου της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων εδώ και 25 χρόνια. Η Κίνα διεκδικεί την Ταϊβάν ως μέρος της επικράτειάς της και απειλεί εδώ και καιρό να χρησιμοποιήσει βία εάν η Ταϊπέι αρνηθεί να υποταχθεί στην κυριαρχία της επ' αόριστον ή εάν μια εξωτερική δύναμη παρέμβει στις διεκδικήσεις της. Οι ασκήσεις που ανακοινώθηκαν, πολλοί φοβούνται ότι ισοδυναμούν με αποκλεισμό της Ταϊβάν, της οποίας η οικονομική ζωή στηρίζεται στις εξαγωγές και παράλληλα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ενέργειας. «Είναι ένα σενάριο που εξετάσαμε: μόλις φύγει ο φιλοξενούμενός μας, θα μας τιμωρήσουν», προέβλεπε ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος της Ταϊβάν. Και φυσικά ήταν και η χρονική συγκυρία που ερέθισε το Πεκίνο...
Τι εννοείς;
Η επίσκεψη της Πελόζι ήρθε λίγο πριν από το συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος που πραγματοποιείται δύο φορές κάθε δεκαετία. Ο ηγέτης της χώρας Σι Τζιπίνγκ αναμένεται να σπάσει το πρόσφατο προηγούμενο για να εξασφαλίσει και μια τρίτη θητεία στην εξουσία. Εν τω μεταξύ, η οικονομία της χώρας έχει λυγίσει κάτω από την πίεση των εκτεταμένων lockdown και της απότομης ύφεσης στην αγορά ακινήτων. Το κορυφαίο κυβερνητικό όργανο της χώρας αναγκάστηκε να «βάλει στην άκρη» τους στόχους της Κίνας για ετήσια ανάπτυξη 5,5%. «Δεν ξέρω αν ο πρόεδρος της Κίνας «κραδαίνει το σπαθί τους» εξαιτίας ορισμένων ανασφαλειών του για τη δική του πολιτική κατάσταση», έριξε «λάδι στη φωτιά» η Πελόζι. «Αλλά αυτό δεν έχει πραγματικά σημασία. Αυτό που έχει σημασία για εμάς είναι ότι χαιρετίζουμε τις επιτυχίες της Ταϊβάν». Μάλιστα σε κάποιο σημείο η Πελόζι φάνηκε να αναφέρεται στην Ταϊβάν ως χώρα - μια έμμεση αναγνώριση που θα μπορούσε να εκνευρίσει περαιτέρω το Πεκίνο. «Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να μάθουν από την Ταϊβάν - πώς αντιμετωπίζετε την κρίση της Covid, πώς προωθούμε τον σεβασμό για όλους τους ανθρώπους στις χώρες μας καθώς προχωράμε μπροστά‘.
Σε διπλωματικό επίπεδο ποια ήταν η αντίδραση της Κίνας;
Η εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, δήλωσε ότι η επίσκεψη της Πελόζι ήταν μια προκλητική παραβίαση της κυριαρχίας της Κίνας και μια προσπάθεια της προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων να κερδίσει πολιτικούς πόντους. Ερωτηθείσα σχετικά με τα επίμαχα σχόλια περί «χωρών» επέμεινε στο κινεζικό αφήγημα: «Η Ταϊβάν δεν υπήρξε ποτέ χώρα. Ιστορικά και νομικά μιλώντας, ήταν πάντα μια επαρχία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας».
Ποια είναι η αλήθεια στις ΗΠΑ;
Ενώ οι ΗΠΑ λένε ότι δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή στην πολιτική τους ως προς την Ταϊβάν, Αμερικανοί πολιτικοί έχουν πραγματοποιήσει επισκέψεις υψηλού προφίλ τους τελευταίους μήνες, και ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει επανειλημμένα προτείνει πως οι ΗΠΑ θα επέμβουν εάν η Κίνα επιτεθεί στην Ταϊβάν - σχόλια που ο Λευκός Οίκος στη συνέχεια ανακάλεσε. Ορισμένοι δυτικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν και να λειτουργήσουν καταλυτικά για μία σύγκρουση. Τυπικά οι ΗΠΑ ακολουθούν (ή έστω ακολουθούσαν) την πολιτική της «μίας Κίνας» που αναγνωρίζει -χωρίς να εγκρίνει- τις αξιώσεις του Πεκίνου επί της Ταϊβάν. Από το γραφείο της Πελόζι υποστήριζαν την Τρίτη ότι το ταξίδι της δεν έρχεται σε αντίθεση με τη μακροχρόνια πολιτική των ΗΠΑ όσον αφορά την Ταϊβάν.
Τελικά τι ισχύει με το καθεστώς στην Ταϊβάν
Η Κίνα διεκδικεί την Ταϊβάν ως μέρος της επικράτειάς της, αλλά το νησί λειτουργεί χωριστά από την ηπειρωτική χώρα, με ισχυρή οικονομία, εκλογές και ζωντανά και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Ενώ οι ΗΠΑ και οι περισσότερες άλλες χώρες δεν αναγνωρίζουν την Ταϊβάν ως κυρίαρχο κράτος, οι ΗΠΑ αντιτίθενται σε κάθε προσπάθεια της Κίνας να την καταλάβει με τη βία. Υπό την εξουσία του προέδρου Σι η Κίνα έχει γίνει πιο επιθετική προς την Ταϊβάν, επιδεικνύοντας την ολοένα και μεγαλύτερη στρατιωτική της δύναμη πιο συχνά, συμπεριλαμβανομένης της αποστολής πολεμικών αεροσκαφών προς το νησί.
Η Ταϊβάν πώς απαντά;
Η πρόεδρος Τσάι συνέδεσε την τρέχουσα κατάσταση στην Ταϊβάν με εκείνη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. «Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία νωρίτερα φέτος έχει καταστήσει την ασφάλεια στα Στενά της Ταϊβάν άλλο ένα επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής», δήλωσε την χθες. «Θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να ενισχύσουμε την ικανότητα αυτοάμυνας της Ταϊβάν».
Τελικά πόσο πιθανή είναι η προοπτική μιας σύγκρουσης;
Στο στρατιωτικό μέτωπο, το Πεκίνο έχει αυξήσει τα τελευταία χρόνια αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «πόλεμο της γκρίζας ζώνης» εναντίον της Ταϊβάν - μια σειρά επιχειρήσεων που αποσκοπούν στον εκφοβισμό και στην εξάντληση της άμυνάς του χωρίς να καταφύγει σε ανοιχτή σύγκρουση. Περιλαμβάνει ασκήσεις αμφίβιων επιθέσεων, ναυτικές περιπολίες και εξόδους πολεμικών αεροσκαφών, παράλληλα με μη στρατιωτικές επιθέσεις όπως κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης και διπλωματικές πιέσεις. Η σχεδόν συνεχής ροή αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων του PLA που επιχειρούν κοντά στην Ταϊβάν έχει αναγκάσει τον στρατό του νησιού να τα αναχαιτίζει με εξοντωτικούς ρυθμούς, αυξάνοντας το συνολικό κόστος καυσίμων και συντήρησης και φθείροντας το προσωπικό και τον εξοπλισμό. Κινέζοι ειδικοί πάντως θεωρούν πως ως ένα βαθμό ο φόβος για να ανοικτό πόλεμο ίσως δεν αντιστοιχεί στα γεγονότα και πως υπάρχει ακόμα άφθονος χώρος για διπλωματία. «Δεν είναι ότι επίκειται στρατιωτική σύγκρουση», εκτίμησε ο Dingding Chen, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Jinan της Κίνας. «Απέχουμε πολύ από αυτό».
Οπότε ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος;
Αν και η Ταϊβάν φοβάται εδώ και καιρό μια κινεζική εισβολή, ένας αποκλεισμός θα ήταν μια πιο άμεση αλλά και πιο σοβαρή απειλή, προκαλώντας χάος σε μια από τις πιο πολυσύχναστες ναυτιλιακές οδούς του κόσμου και διαταράσσοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού, που είναι ζωτικής σημασίας για τις παγκόσμιες εξαγωγές τεχνολογίας, οι οποίες βρίσκονται ήδη υπό πίεση από την πανδημία.
Ένα πλήγμα στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή...
Η Κίνα μπλόκαρε τις εισαγωγές εκατοντάδων παραγωγών τροφίμων από την Ταϊβάν και ανέστειλε προσωρινά τις εξαγωγές φυσικής άμμου προς τη χώρα, κάτι που η Ταϊπέι θεωρεί ως την «πρώτη πράξη» μιας εκστρατείας οικονομικής τιμωρίας της για την επίσκεψη της Νάνσι Πελόζι. Από το βράδυ της Δευτέρας, όταν αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ταϊβάν επιβεβαίωσαν ότι η Πελόζι θα ταξιδέψει στην Ταϊβάν για να συναντηθεί με την πρόεδρο Τσάι, οι τελωνειακές αρχές της Κίνας ανέστειλαν τις εισαγωγές περισσότερων από 2.000 εκ των 3.200 βρώσιμων προϊόντων από την Ταϊβάν.
Οι εισαγωγές που ανέστειλε το Πεκίνο καλύπτουν πλέον 35 κατηγορίες, μεταξύ των οποίων είναι ψάρια και θαλασσινά, βρώσιμα έλαια, εσπεριδοειδή, μπισκότα και κέικ, πλήττοντας εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες όπως η Ve Wong, που παράγει τα στιγμιαία νουντλ και σάλτσας σόγιας, αλλά και η Chi Mei, η οποία συσκευάζει κατεψυγμένα τρόφιμα. Ενώ η Κίνα αποτελεί εδώ και καιρό σημαντική εξαγωγική αγορά για τα γεωργικά και αλιευτικά προϊόντα της Ταϊβάν, οι αποστολές αυτές ανέρχονται σε μόλις 200 εκατ. δολάρια ετησίως - ένα κλάσμα των συνολικών εξαγωγών της Ταϊβάν προς την Κίνα. Αντίστοιχα, η Ταϊβάν εισήγαγε 5,7 εκατ. μετρικούς τόνους άμμου και χαλικιού το 2020, με περισσότερο από το 90% να προέρχεται από την Κίνα. Η φυσική άμμος αποτελούσε το 8% του συνόλου, σύμφωνα με κυβερνητικές στατιστικές. Η χώρα αντιμετωπίζει ελλείψεις άμμου σε περιόδους έντονης οικονομικής ανάπτυξης, καθώς έχει προσπαθήσει να μειώσει την εξόρυξη άμμου στους ποταμούς της για να περιορίσει τις ζημιές στο εύθραυστο περιβάλλον.
Τελικά πόσο μεγάλη είναι η ζημιά;
Αξιωματούχοι της Ταϊβάν λένε ότι αξιολογούν ακόμη την πιθανή ζημία από τις κινεζικές εμπορικές «αναστολές», αλλά άπαντες συμφωνούν πως το πλήγμα θα είναι σημαντικό. Το κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα είναι εξαιρετικά εχθρικό προς το DPP της Τσάι, το οποίο χαρακτηρίζει ως «στοιχεία ανεξαρτησίας της Ταϊβάν», παρά το γεγονός ότι το κόμμα θεωρητικά υποστηρίζει τη διατήρηση του status quo στο στενό της Ταϊβάν. Το μπλόκο από την Κίνα θα μπορούσε να αποδυναμώσει πολικά το DPP στις τοπικές εκλογές του Νοεμβρίου, όπου οι ψηφοφόροι συνήθως εστιάζουν σε τοπικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Η κυβέρνηση της Ταϊβάν δεσμεύτηκε ότι θα βοηθήσει τις εταιρείες, αλλά παραδέχθηκε ότι δεν ελπίζει πως αυτό θα οδηγήσει στην άρση των κινεζικών απαγορεύσεων.
