Το τελευταίο κύμα αντιδράσεων γύρω από τη νέα συμφωνία της Ιταλίας και της Αλβανίας για την επεξεργασία αιτήσεων ασύλου κορυφώθηκε με απόφαση δικαστηρίου που διέταξε τη μεταφορά των 12 εναπομεινάντων αιτούντων άσυλο από την Αλβανία πίσω στην Ιταλία. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί σημαντικό πλήγμα στη συμφωνία της ιταλικής ακροδεξιάς κυβέρνησης με τα Τίρανα, που είχε ως στόχο τον περιορισμό των αφίξεων μεταναστών.
Η απόφαση του δικαστηρίου αμφισβητεί την ικανότητα και νομιμότητα των σχεδίων της ΕΕ για τη δημιουργία κέντρων κράτησης και επεξεργασίας μεταναστών εκτός της Ένωσης, που συζητήθηκαν πρόσφατα σε συνάντηση κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών.
Η νέα εγκατάσταση στην Αλβανία, που εγκαινίασε η ιταλική κυβέρνηση, άδειασε σχεδόν πλήρως μετά την απόφαση αυτή, με τους πρώτους τέσσερις από τους 16 αιτούντες άσυλο να επιστρέφουν στην Ιταλία την Πέμπτη. Οι υπόλοιποι 12 κρίθηκαν από το δικαστήριο της Ρώμης ότι κινδυνεύουν από βία εάν επιστραφούν στις χώρες καταγωγής τους, όπως η Αίγυπτος και το Μπαγκλαντές.
Η απόφαση αυτή, η οποία ουσιαστικά επικυρώνει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (ECJ) της 4ης Οκτωβρίου, βασίζεται στην αδυναμία αναγνώρισης των χωρών προέλευσης των αιτούντων ως «ασφαλείς χώρες». Σύμφωνα με την ECJ, καμία χώρα εκτός της ΕΕ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ασφαλής εάν ολόκληρη η επικράτειά της δεν θεωρείται ασφαλής.
Η συμφωνία μεταξύ της ακροδεξιάς πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, και του Αλβανού ομολόγου της, Έντι Ράμα, προέβλεπε τη μεταφορά ανδρών που συνελήφθησαν σε διεθνή ύδατα στην Αλβανία, όπου θα κρατούνταν μέχρι να εξεταστούν οι αιτήσεις τους για άσυλο. Το πρόγραμμα αποκλείει γυναίκες, παιδιά και ευάλωτα άτομα, που θα μεταφέρονται στην Ιταλία. Ωστόσο, η απόφαση του δικαστηρίου αποτελεί σημαντική αμφισβήτηση της νομιμότητας της συμφωνίας.
Η απόφαση αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση της ακροδεξιάς παράταξης «Αδέλφια της Ιταλίας», το κόμμα της Μελόνι, που κατηγόρησε τους «πολιτικοποιημένους δικαστές» για απόπειρα κατάργησης των ιταλικών συνόρων. Ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Πιαντεντόσι, δήλωσε ότι θα ασκήσει έφεση μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας.
Η πρωτοβουλία, η οποία θα κοστίσει περίπου 1 δισ. ευρώ σε πέντε χρόνια, έχει ήδη χαρακτηριστεί αποτυχία από τα ιταλικά μέσα ενημέρωσης και κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία καλούν τη Μελόνι να απολογηθεί. Το κόμμα της Ευρώπης ζήτησε την παραίτηση του Πιαντεντόσι.
Παράλληλα, δίκτυο ΜΚΟ, που εκπροσωπεί 160 οργανισμούς, καταδίκασε τη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, χαρακτηρίζοντάς την «απάνθρωπη και ακριβή, παραβιάζοντας τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Κατά τη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν την πιθανότητα δημιουργίας «κέντρων επιστροφής» σε χώρες εκτός της Ένωσης. Ωστόσο, παραμένει ασαφές ποιες χώρες θα δέχονταν να φιλοξενήσουν τέτοια κέντρα, ενώ διπλωμάτες αμφιβάλλουν για τη βιωσιμότητα αυτής της πρότασης.
