Εάν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θριαμβεύσει στις σημερινές εκλογές στην Τουρκία, θα οφείλει τη νίκη του εν μέρει στα ισχυρά πελατειακά δίκτυα που έχει οικοδομήσει σε δύο δεκαετίες εξουσίας.
Από το κόμμα του, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που ιδρύθηκε το 2001, έχει προκύψει ένα εκτεταμένο σύστημα επιρροής, υποστήριξης και κρατικής γενναιοδωρίας, στο οποίο πολλοί Τούρκοι πολίτες έχουν βασιστεί για να ζήσουν- και φοβούνται ότι μπορεί να τελειώσει χωρίς τον Ερντογάν στην προεδρία.
«Ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων αισθάνεται ότι εξαρτάται από την παραμονή του ΑΚΡ στην εξουσία για να συνεχίσει να λαμβάνει οφέλη από το κράτος», λέει ο Μουράτ Σόμερ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κοc της Κωνσταντινούπολης.
«Άνθρωποι που βρίσκονται σε επισφαλή κατάσταση πιστεύουν ότι η σχέση τους με το κράτος εξαρτάται από τις καλές σχέσεις με το ΑΚΡ».
Ο Ερντογάν βασίστηκε στο τεράστιο δίκτυο «στήριξής» του για να εξασφαλίσει προβάδισμα στον πρώτο γύρο στις 14 Μαΐου και πηγαίνει στη σημερινή ψηφοφορία εναντίον του αντιπάλου του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως το μεγάλο φαβορί.
Ωστόσο, επικριτές επιμένουν ότι ο αγώνας έγερνε από καιρό υπέρ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τον 69χρονο πρόεδρο να χρησιμοποιεί μια σειρά από κρατικούς πόρους κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ενώ τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με την κυβέρνηση ακολούθησαν στενά την αφήγηση του ιδίου και του ΑΚΡ.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν προεκλογικά υποσχέθηκε πολλά στους Τούρκους πολίτες, όπως δωρεάν φυσικό αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα με έκπτωση και 10GB δωρεάν internet για τους φοιτητές. Οι αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων μπορεί επίσης να λειτούργησαν υπέρ του προέδρου.
Οι παροχές αυτές σχεδιάστηκαν για να αντισταθμίσουν μια ζοφερή οικονομική εικόνα για τη χώρα των 85 εκατ. κατοίκων. Αξίζει να σημειωθεί πως η άνοδος των τιμών και η λίρα που έπεσε σε νέο χαμηλό επίπεδο την Παρασκευή, κατακρημνίζουν την αγοραστική δύναμη των απλών ψηφοφόρων.
Τα ισχυρά δίκτυα που έχει δημιουργήσει ο ίδιος και το κόμμα του επεκτείνονται και στις επιχειρήσεις. Ο διευθυντής ενός τουρκικού βιομηχανικού ομίλου δήλωσε ότι δεν θα αναλάμβανε εργασίες από εταιρείες που συνδέονται με την κυβέρνηση του Ερντογάν λόγω των όρων που συνδέονται με τη σύμβαση.
«Δεν σκέφτονται μόνο τη δουλειά, σκέφτονται κάτι διαφορετικό», δήλωσε το στέλεχος, το οποίο ζήτησε να μην κατονομαστεί, περιγράφοντας ένα κυκλικό σύστημα όπου κόσμος πληρωνόταν για το προνόμιο να εργάζονται με εταιρεία που πρόσκειται στο κράτος και αναμενόταν να παρέχει μίζες σε αντάλλαγμα.
Ο Άρντα καν Κουμπαρασίμπασι, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Bahcesehir, ο οποίος έχει μελετήσει την άνοδο του ΑΚΡ, πρόσθεσε ότι «η κυβέρνηση παρέχει προσφορές και ευκαιρίες μόνο σε ομάδες που βρίσκονται κοντά της».
Για πολλούς στην Τουρκία, τα επιτεύγματα του κράτους δεν μπορούν να διαχωριστούν από τον ίδιο τον Ερντογάν.
Ο Κεμάλ, ένας 37χρονος κουρέας στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε: «Η ζωή έχει βελτιωθεί ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια και αυτό οφείλεται στον Ταγίπ. Η χώρα ήταν χάος πριν έρθει. Τώρα όλοι απολαμβάνουν πολύ υψηλότερο βιοτικό επίπεδο».
«Οι μεταφορές σε όλη τη χώρα ήταν εφιάλτης. Τώρα έχουμε αεροδρόμιο σε κάθε επαρχία. Ποιος το έκανε αυτό; Ο Ταγίπ... Αν κάποιος μπορεί να φτιάξει την οικονομία, είναι ο Ταγίπ», συνέχισε.
Ο Ερντογάν έχει καταφέρει σταθερά να διατηρεί την υποστήριξη της κυρίως συντηρητικής βάσης του, εν μέρει επειδή πολλοί βλέπουν τη μοίρα τους συνδεδεμένη με τη δική του, αλλά και λόγω του μεγέθους του ΑΚΡ που έχει ισλαμικές ρίζες και διαθέτει γραφεία σε πόλεις και κωμοπόλεις σε ολόκληρη τη χώρα.
Το ΑΚΡ, το οποίο μαζί με τον υπερεθνικιστή εταίρο του διατήρησε την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο στις εκλογές της 14ης Μαΐου, έχει περισσότερα από 11 εκατομμύρια μέλη, σύμφωνα με στοιχεία του Ανώτατου Δικαστηρίου της Τουρκίας. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, το οποίο ηγείται του εξακομματικού συνασπισμού της αντιπολίτευσης της χώρας, μπορεί να συγκεντρώσει μόνο 1,4 εκατ. μέλη.
«Το ΑΚΡ είχε χτίσει με επιτυχία πάνω στα εκλογικά προπύργια και την οργάνωση της βάσης των κομμάτων που ανάγονται στη δεκαετία του 1970», δήλωσε ο Άρντα καν Κουμπαρασίμπασι. «Οπότε, τα πελατειακά δίκτυα ήταν σίγουρα χρήσιμα για το ΑΚΡ ώστε να διατηρήσει τη βάση των υποστηρικτών του».
Πρόσθεσε ότι «πολλοί από τους συγγενείς των μελών του ΑΚΡ απολάμβαναν επίσης υψηλόβαθμες θέσεις σε διοικήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, πανεπιστήμια και δήμους».
Ο Χαρούν Αρμαγάν, μέλος του κεντρικού συμβουλίου αποφάσεων του ΑΚΡ, χαρακτήρισε ως «προπαγάνδα της αντιπολίτευσης» τον υπαινιγμό ότι τα μέλη του κόμματος αποκόμισαν χρηματικά ή άλλα οφέλη, υπερασπιζόμενος το κόμμα.
Πρόσθεσε επίσης ότι το ΑΚΡ είναι μια ισχυρή εκλογική μηχανή, την οποία χαρακτήρισε ως τη μεγαλύτερη μη κυβερνητική οργάνωση της Τουρκίας και η οποία χρησιμοποιούσε το μεγάλο δίκτυό της για να παραμένει σε συνεχή επαφή με τους υποστηρικτές αλλά με τους εν δυνάμει υποστηρικτές. «Πάντα ακούμε τον κόσμο... σε ψηφίζουν επειδή δεν τους ξεχνάς», είπε.
Ο Μουράτ Σόμερ πρόσθεσε ότι η πελατειακή σχέση μεταξύ Ερντογάν και Τούρκων ψηφοφόρων έχει ενισχυθεί με την πάροδο των ετών και πως τα πραγματικά οφέλη από την υποστήριξη του ΑΚΡ επεκτείνονται σε κυβερνητικές θέσεις εργασίας, κοινωνική βοήθεια για ηλικιωμένους και φτωχούς, αρωγή σε καταστροφές και άδειες λειτουργίας επιχειρήσεων.
Μια τέτοια ευρεία προσπάθεια εξηγεί σε κάποιο βαθμό γιατί ο Ερντογάν έχει ισχυρό δημοσκοπικό προβάδισμα ενόψει της σημερινής εκλογικής αναμέτρησης με τον Κιλιτσντάρογλου.
«Ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων... νιώθει ότι εξαρτάται από την παραμονή του ΑΚΡ στην εξουσία για να συνεχίσει να λαμβάνει τα οφέλη που λαμβάνει από το κράτος», τονίζει. «Οι Τούρκοι ψηφοφόροι αισθάνονται ότι δεν έχουν εναλλακτική λύση», καταλήγει.
Με πληροφορίες από Financial Times
