Αυτό το Σαββατοκύριακο, η «ατμόσφαιρα» μπορεί να βαρύνει απότομα στην Ισπανία.
Ο πρώην βασιλιάς, Χουάν Κάρλος Ι, ο οποίος παραιτήθηκε το 2014, επέστρεψε στην πατρίδα του το βράδυ της Πέμπτης μετά από σχεδόν δύο χρόνια αυτοεξορίας στο Άμπου Ντάμπι.
Ο Χουάν Κάρλος είχε εγκαταλείψει τη χώρα κάτω από το σύννεφο του σκανδάλου αλλά η φετινή αναστολή των ερευνών για τα οικονομικά του, άνοιξε τον δρόμο για την (όχι απαραίτητα ευπρόσδεκτη) επίσκεψή του.
Η επιστροφή του Χουάν Κάρλος στην Ισπανία, για να παρακολουθήσει μια ιστιοπλοϊκή ρεγκάτα στη βορειοδυτική πόλη Σανξένχο, παραμένει αμφιλεγόμενη, αναδεικνύοντας πώς οι Ισπανοί δεν έχουν πια καλή γνώμη για τον πρώην βασιλιά τους, δημιουργώντας ένα κλίμα που δυσκολεύει και τη βασιλεία του γιου του, βασιλιά Φελίπε ΣΤ'.
«Πρόκειται για κάποιον που έκανε πολύ καλή δουλειά, πολιτικά, και στη συνέχεια, στο τέλος της βασιλείας του, προχώρησε σε μια σειρά από τρομερά προσωπικά και επαγγελματικά λάθη», δήλωσε η Ana Romero στο Politico, μια συγγραφέας που έχει γράψει πολλά βιβλία για την ισπανική μοναρχία. «Στην Ισπανία δεν χρειάζεται να πληρώσει νομικό τίμημα για όσα έκανε, αλλά υπάρχουν πράγματα για τα οποία πρέπει να πληρώσει ηθικά».
Σενάρια για μία επιστροφή του 84χρονου Χουάν Κάρλος είχαν διαρρεύσει ήδη από τον Μάρτιο, όταν το ανώτατο δικαστήριο έκλεισε τρεις έρευνες για τα οικονομικά του πρώην βασιλιά.
Η μία έρευνα αφορούσε ένα ποσό 100 εκατομμυρίων δολαρίων που έλαβε, ως πληρωμή, το 2008 από τη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα πως δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι τα χρήματα αυτά ήταν δωροδοκία για την ανάθεση μιας σύμβασης. Η σύμβαση αφορούσε στην κατασκευή μιας υπερταχείας και βασιλική ασυλία του τον προστάτευε από την απαγγελία κατηγοριών για φορολογική απάτη.
Μια δεύτερη έρευνα κατέληξε πως ο Χουάν Κάρλος δεν είχε επωφεληθεί τα τελευταία χρόνια από μία off shore στο Τζέρσεϊ. Η τρίτη υπόθεση, είναι να κάνει με μια πληρωμή άνω των 500.000 ευρώ που έλαβε από έναν Μεξικανό μεγιστάνα. Και αυτή έκλεισε επειδή ο Χουάν Κάρλος είχε καταβάλει 5 εκατομμύρια ευρώ στην ισπανική φορολογική αρχή για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών.
Ο Χουάν Κάρλος ανέβηκε στο θρόνο το 1975, μετά το θάνατο του μέντορά του, δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο, βοηθώντας στην εγκαθίδρυση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η δημοφιλία γνώρισε πρωτοφανή επίπεδα το 1981, όταν κατά τα φαινόμενα ενήργησε αποφασιστικά για να αποτρέψει μια απόπειρα πραξικοπήματος.
Πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης κράτησαν αποστάσεις και η δημοτικότητά του παρέμεινε μεγάλη τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Όμως οι αποκαλύψεις του 2012, ότι είχε πάει διακοπές για κυνήγι ελεφάντων στη Μποτσουάνα με την ερωμένη του, Corinna zu Sayn-Wittgenstein, ενώ η Ισπανία μαστιζόταν από την τεράστια ύφεση στην ευρωζώνη, αποδείχθηκαν εξαιρετικά επιζήμιες.
Ο Χουάν Κάρλος παραιτήθηκε δύο χρόνια αργότερα, αλλά τα σκάνδαλα συνεχίστηκαν, με αποκορύφωμα την αναχώρησή του για το Άμπου Ντάμπι τον Αύγουστο του 2020, ένα σχέδιο που υποκίνησε ο γιος του, ο βασιλιάς Φελίπε VI.
«Η απόφαση του Φελίπε ΣΤ' να στείλει τον πατέρα του στο εξωτερικό ήταν μια προσπάθεια να ανακοπή η παρακμή της εικόνας του πατέρα του και του στέμματος ως θεσμού», εκτιμά ο Πάμπλο Σιμόν, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης.
«Αλλά όλο αυτό το σχέδιο ήταν ένα μικρό φιάσκο», προσθέτει. «Φαινόταν σαν [ο Χουάν Κάρλος] να ξεφεύγει από τη δικαιοσύνη».
Ο 54χρονος Φελίπε θεωρείται πιο αυστηρή φιγούρα και έχει λάβει μέτρα για να καταστήσει τους λογαριασμούς της βασιλικής οικογένειας πιο διαφανείς. Έχει επίσης αποστασιοποιηθεί από τον πατέρα του, αποφεύγοντας να συναντηθεί μαζί του την περασμένη Κυριακή κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τη Δευτέρα, ωστόσο, πρόκειται να συναντηθούν στη Μαδρίτη πριν ο Χουάν Κάρλος επιστρέψει αεροπορικώς στην κατοικία του στο Άμπου Ντάμπι.
Ο Φελίπε δεν μπόρεσε να αποτρέψει την προσωπική πτώση του Χουάν Κάρλος από το να διαβρώσει την εικόνα του στέμματος, ιδίως μεταξύ των νεότερων ψηφοφόρων που δεν θυμούνται τα επιτεύγματα του πρώην βασιλιά. Μια δημοσκόπηση του 2021 έδειξε ότι το 31% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της μοναρχίας και το 39% υπέρ της δημοκρατίας.
Αυτό έχει τοποθετήσει τη μοναρχία, άθελά της, στην πολιτική αρένα, καθιστώντας την άλλη μια αιτία διαχωρισμού μεταξύ αριστεράς και δεξιάς.
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ, τείνει να «παραβλέπει» τον ιστορικό ρεπουμπλικανισμό του κατά τη διάρκεια της δημοκρατικής περιόδου, εκτιμώντας ότι η μοναρχία παρέχει σταθερότητα. Αλλά ενώ το κόμμα εξακολουθεί να υποστηρίζει τον θεσμό, δεν υπερασπίζεται πλέον τον πρώην αρχηγό του κράτους. Ο Σάντεθ δήλωσε ότι ο Χουάν Κάρλος «πρέπει να αποσαφηνίσει όλες τις πληροφορίες που έχουμε ακούσει, οι οποίες σκιαγραφούν την εικόνα μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς».
Ο μικρότερος εταίρος στην κυβέρνηση συνασπισμού, οι αριστεροί Unidas Podemos (UP), τηρούν πιο αιχμηρή στάση. Ο εκπρόσωπος του κόμματος Pablo Echenique δήλωσε ότι η επιστροφή του πρώην βασιλιά δείχνει ότι «μπορεί να διαπράττει εγκλήματα χωρίς να αντιμετωπίζει ποινικές συνέπειες, ότι μπορεί να επιστρέψει στην Ισπανία και να γελά με τον ισπανικό λαό».
Αντίθετα, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) υποστήριξε την απόφαση του Χουάν Κάρλος να επισκεφθεί την Ισπανία και ο Iván Espinosa, του ακροδεξιού Vox, διατυμπάνισε πως ο πρώην μονάρχης «δεν έχει τίποτα να κρύψει, παρά τις συνεχείς προσπάθειες της αριστεράς να κατηγορεί ψευδώς».
Στο πλαίσιο των προσπαθειών να αντιταχθεί στην αφήγηση ενός σπάταλου βασιλιά που παρέκαμψε τους κανόνες, η φιλομοναρχική ένωση Concordia Real Española δημοσίευσε έκθεση στην οποία υποστηρίζει ότι ο ίδιος δημιούργησε έσοδα 62 δισεκατομμυρίων ευρώ στην ισπανική οικονομία ,κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.
Παρά την αναστολή των ερευνών για τα οικονομικά του, το νομικό πεδίο δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει για τον Χουάν Κάρλος. Βρετανικό δικαστήριο αποφάσισε πρόσφατα ότι δεν μπορεί να επικαλεστεί βασιλική ασυλία εκεί για να αποφύγει μια πιθανή δίκη στον Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η Zu Sayn-Wittgenstein τον κατηγορεί ότι διεξήγαγε εκστρατεία παρενόχλησης εναντίον της μετά τον χωρισμό τους.
«Ωστόσο φαίνεται απίθανο να κινδυνεύει η μοναρχία - τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Μια σημαντική συνταγματική αλλαγή θα απαιτούσε το είδος της πολιτικής συναίνεσης που σπάνια παρατηρείται στην Ισπανία» σχολιάζει το Politico. «Όσο πιο πολωμένη και κατακερματισμένη είναι η ισπανική πολιτική, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να συγκεντρωθεί η κοινοβουλευτική υποστήριξη για την υλοποίηση μιας τέτοιας μεταρρύθμισης», εκτιμά ο Σιμόν.
Με στοιχεία από Politico
