Η πιο ισχυρή γυναίκα του κόσμου βρίσκεται για μια ακόμη φορά αντιμέτωπη με την ιστορία. Είναι η πρώτη γυναίκα Καγκελάριος της Γερμανίας. Η πρώτη γυναίκα αρχηγός του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU). Ο πρώτος ανατολικογερμανός ηγέτης της ενωμένης Γερμανίας. Στις 24 Σεπτεμβρίου θα διεκδικήσει την ευκαιρία να ισοφαρίσει το ρεκόρ παραμονής στην Καγκελαρία του Χέλμουτ Κολ. Η γυναίκα που διαβάζει τα επικριτικά άρθρα προκειμένου να παραμείνει προσγειωμένη, δεν μπορεί παρά να έχει στο νου της και ότι η τέταρτη θητεία του Κολ ήταν αποτυχημένη.
Ο ιστορικός Φριτς Στερν θεωρεί την Άγγελα Μέρκελ ιδανική για την εποχή της «δεύτερης ευκαιρίας» που διανύει η Γερμανία. Από τη μια πλευρά η ίδια η χώρα καταστράφηκε – και κατέστρεψε – και χόρτασε από παθιασμένες ρητορικές και «ανδροπρεπείς» συμπεριφορές. Και από την άλλη η υπόλοιπη Ευρώπη δεν έπαψε ποτέ να βλέπει με καχυποψία τον ηγεμονικό ρόλο του Βερολίνου. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, η παρουσία της κυρίας Μέρκελ στην κορυφή λειτουργεί έως και καθησυχαστικά. Οι Γερμανοί την φωνάζουν «μητερούλα» (“Mutti”), την βλέπουν στο σούπερ μάρκετ να αγοράζει μουστάρδα και αγγουράκια τουρσί και παρακολουθούν εδώ και χρόνια τις πεζοπορίες της στο Νότιο Τιρόλο, με τα ίδια μάλιστα ρούχα. Τώρα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, είναι έτοιμοι να της εμπιστευθούν για μια ακόμη φορά την τύχη της χώρας τους. Η σταθερότητα, η συνέχεια και η ασφάλεια που τους εμπνέει έχουν για αυτούς τεράστια σημασία. Η Γερμανία ευημερεί σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας και ανατροπών κι αυτό συνεπάγεται όλο και μικρότερη διάθεση για πειραματισμούς.
Η κόρη του Λουθηρανού πάστορα γεννήθηκε στο Αμβούργο και λίγες μέρες μετά εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Εκεί εκπαιδεύτηκε να ελέγχει τα πάθη της, να βάζει την προσωπική της προβολή σε δεύτερη μοίρα και να παραμένει ψύχραιμη. «Δεν ένοιωσα ποτέ ότι η ΛΔΓ ήταν η πατρίδα μου. Έχω μια σχετικά ανάλαφρη προσωπικότητα και πίστευα πάντα ότι η διαδρομή μου στη ζωή θα είναι αισιόδοξη, ό,τι και να γίνει. Δεν επέτρεψα ποτέ στον εαυτό μου να απογοητευτεί. Χρησιμοποιούσα πάντα τον ελεύθερο χώρο που μου άφηνε η ΛΔΓ. Αργότερα, ενεργούσα κατά τρόπο ώστε να μην χρειάζεται να ζω σε διαρκή σύγκρουση με το κράτος», θα πει η ίδια σε συνέντευξή της το 1991. Το 2005 πρόσθεσε ότι ήταν αποφασισμένη να αποδράσει, αν το καθεστώς γινόταν πολύ άσχημο. Αλλά αν αυτό δεν συνέβαινε, δεν ήθελε να ζήσει σε αντιπαράθεση με το σύστημα, διότι φοβόταν τις συνέπειες. Η θέση πάντως του πατέρα της και η ακαδημαϊκή της εξέλιξη στην κβαντική χημεία της εξασφάλιζαν σημαντικά προνόμια. Ίσως για αυτό δεν ήταν σε θέση να «διαβάσει» σωστά και την πτώση του Τείχους. Στις 9 Νοεμβρίου του 1989 η 35χρονη Άγγελα Μέρκελ πήγε όπως κάθε Πέμπτη για σάουνα. Αργότερα πέρασε μαζί με την παρέα της στην Δύση, για να επιστρέψει το ίδιο βράδυ στο σπίτι της και την επομένη να εμφανιστεί κανονικά στο γραφείο της.
Ακόμη και σήμερα, η κυρία Μέρκελ παραμένει προσηλωμένη στο καθήκον της. Λένε ότι δεν κοιμάται ποτέ περισσότερες από πέντε ώρες και ότι στο κομοδίνο της δεν παίρνει μυθιστορήματα, αλλά υπηρεσιακούς φακέλους. Μελετηρή, συστηματική και οργανωμένη, η Καγκελάριος δεν επιτρέπει δημόσιες εκδηλώσεις συναισθηματισμού. Άλλωστε αναγκάστηκε να αναρριχηθεί στην εξουσία παρά τα «μειονεκτήματά» της: Γυναίκα, χωρισμένη, ξαναπαντρεμένη, χωρίς παιδιά, επιστήμονας και ανατολικογερμανίδα. «Για όποιον δεν γνωρίζει γερμανικά, μια ομιλία της Καγκελαρίου στην Βουλή για την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία έχει τον ίδιο τόνο με την ανακοίνωση των κανονισμών της εταιρίας σιδηροδρόμων», έγραφε χαρακτηριστικά το περιοδικό New Yorker το 2014. Όταν τον Ιούλιο του 2015, στην αρχή της προσφυγικής κρίσης, κατά την διάρκεια συζήτησης με μαθητές, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια έφηβη Παλαιστίνια που ξέσπασε σε κλάματα εκφράζοντας την απόγνωσή της για τις προοπτικές παραμονής της στην Γερμανία, το κοινό είδε μια διαφορετική Μέρκελ. Το προσφυγικό έμελλε να αλλάξει την εξωτερική εικόνα της αλλά και να απειλήσει σοβαρά την παντοδυναμία της. Η πολιτική της των ανοιχτών συνόρων την ανέδειξε σε ηρωίδα των κατατρεγμένων και ταυτόχρονα - για κάποιους - σε κίνδυνο για την γερμανική κοινωνία και οικονομία. Προς στιγμή φάνηκε ότι το ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που φιλοξενεί η Γερμανία θα μπορούσε να της στοιχίσει την Καγκελαρία. «Θα τα καταφέρουμε», είπε στους Γερμανούς και δύο χρόνια μετά φαίνεται, αν μη τι άλλο, να τους έχει πείσει ότι είναι η καταλληλότερη να χειριστεί την κατάσταση. Άλλωστε οι αντίπαλοί της Σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν και πολύ διαφορετικές απόψεις.
«Κλέβοντας» τις θέσεις των αντιπάλων της
Το προσφυγικό όμως δεν είναι το μόνο ζήτημα στο οποίο η Άγγελα Μέρκελ κατάφερε να στερήσει ιδεολογικά επιχειρήματα από τους αντιπάλους της. Στην τελευταία θητεία της καθιερώθηκε για πρώτη φορά ο κατώτατος μισθός, πάγιο αίτημα του SPD, το οποίο όμως κατάφερε να πιστωθεί η ίδια. Το ίδιο συνέβη και με την εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας, με το δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης και την αύξηση του επιδόματος στις μητέρες. Τελευταία, ξάφνιασε ακόμη και το ίδιο της το κόμμα, όταν επέτρεψε την ψηφοφορία για τον γάμο των ομοφυλοφίλων, ο οποίος τελικά εγκρίθηκε παρά την δική της αρνητική ψήφο.
Σιγά σιγά - σχεδόν ανεπαίσθητα – η Καγκελάριος μετακίνησε το συντηρητικό της κόμμα, «κλέβοντας» θέσεις της αντιπολίτευσης, την οποία έτσι εξουδετέρωσε. Αυτό ακριβώς αντιλαμβάνονται σήμερα ο Μάρτιν Σουλτς και ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ όταν δηλώνουν απρόθυμοι να συμμετάσχουν σε έναν ακόμη «μεγάλο» συνασπισμό από θέση αδυναμίας.
Το μέγεθος της Άγγελα Μέρκελ έχει προ πολλού υπερβεί τη χώρα της και την Ευρώπη. Ειδικά η παρουσία ηγετών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ ή ο Κιμ Γιονγκ Ουν, ο Όρμπαν και ο Ταγίπ Ερντογάν, την καθιστά σχεδόν «όαση» σταθερότητας και δημοκρατίας. Η ίδια τα τελευταία 12 χρόνια έχει δει δεκάδες ηγέτες να έρχονται και να φεύγουν: Μπαράκ Ομπάμα, Τζορτζ Γ. Μπους, Τόνι Μπλερ, Νικολά Σαρκοζί, Φρανσουά Ολάντ… Μόνο η «νέμεσή» της, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, εξακολουθεί να βρίσκεται στη θέση του, να την σέβεται, αλλά και να απολαμβάνει να προκαλεί τις αντοχές της. Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό πριν από λίγα χρόνια στην Μόσχα, όταν ο Ρώσος Πρόεδρος άφησε το μαύρο λαμπραντόρ του να κυκλοφορεί ελεύθερο κατά την διάρκεια της συνάντησής τους, γνωρίζοντας ότι εκείνη φοβάται τα σκυλιά. Οι συνεργάτες της έγιναν έξαλλοι, αλλά η ίδια παρέμεινε ατάραχη: «Καταλαβαίνω γιατί έπρεπε να το κάνει. Για να αποδείξει ότι είναι άντρας. Φοβάται την ίδια του την αδυναμία».
Αυτή ακριβώς η ψυχραιμία της φαίνεται ότι εμπνέει ασφάλεια στους συμπατριώτες της. Μπορεί να μην διαθέτει την πληθωρική προσωπικότητα του Χέλμουτ Κολ ή τον κοσμοπολιτισμό του Γκέρχαρντ Σρέντερ, αλλά έχει καταφέρει να μετατρέψει τις ελλείψεις της σε πλεονεκτήματα. Κανείς πλέον δεν σκέφτεται να της επιτεθεί για τους χαμηλούς της τόνους, για την αμηχανία με τα χέρια της, για τις αδιάφορες δημόσιες ομιλίες της. Την ίδια ώρα, ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται την εξουσία της είναι ενδεικτικός, τόσο του χαρακτήρα, όσο και της ανατροφής της. Κυβερνά με έναν στενό κύκλο έμπιστων συνεργατών, είναι διστακτική και λαμβάνει αποφάσεις μόνο έπειτα από πολλή σκέψη – συχνά και καθυστέρηση. Διαρροές από το γραφείο της είναι εξαιρετικά σπάνιες, γεγονός που αποτελεί και το μόνιμο παράπονο των γερμανών δημοσιογράφων.
«Βαριέται, έχει κουραστεί», λέει ο αντίπαλός της, Μάρτιν Σουλτς, αφήνοντάς την μάλλον ασυγκίνητη. Η ορμή με την οποία εμφανίστηκε στην εσωτερική πολιτική σκηνή ο πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν κατάφερε να προκαλέσει καμιά αντίδραση από την πλευρά της. Δέχτηκε μάλιστα για αυτό και έντονη κριτική από στελέχη του κόμματός της, μέχρι τουλάχιστον την στιγμή που η επιλογή της φάνηκε να την δικαιώνει. Έτσι κι αλλιώς, η ιστορία της Άγγελα Μέρκελ είναι μια ιστορία θριάμβου του αουτσάιντερ.
Πηγή: απε/μπε
