Η αντικαθεστωτική τάση του Πάβελ Ντούροφ τον βοήθησε να δημιουργήσει μια από τις μεγαλύτερες -αλλά και αμφιλεγόμενες- διαδικτυακές πλατφόρμες στον κόσμο, το Telegram, που δηλώνει ότι δίνει έμφαση στην ελευθερία του λόγου. «Έβαλε επίσης έναν στόχο στην πλάτη του» εξηγούν σε ανάλυσή τους, οι New York Times.
Πριν από περίπου μια δεκαετία, όταν η Ρωσία πίεσε τον Πάβελ Ντούροφ να κλείσει τις σελίδες των πολιτικών της αντιπολίτευσης σε έναν ιστότοπο που είχε δημιουργήσει και έμοιαζε με το Facebook, ο επιχειρηματίας τεχνολογίας απάντησε στο διαδίκτυο δημοσιεύοντας μια φωτογραφία ενός σκύλου με κουκούλα και τη γλώσσα έξω, την οποία συνόδευσε με την εξής λεζάντα: «Επίσημη απάντηση στις υπηρεσίες πληροφοριών στο αίτημα να μπλοκαριστούν ομάδες».
Δεκατρία χρόνια αργότερα, η αντικαθεστωτική τάση του Ντούροφ φαίνεται ότι τον έβαλε σε νέες «περιπέτειες». Το Σάββατο (24/8), συνελήφθη στη Γαλλία στο πλαίσιο έρευνας για εγκληματική δραστηριότητα στο Telegram, το διαδικτυακό εργαλείο επικοινωνίας που ίδρυσε το 2013 που εξελίχθηκε σε μια παγκόσμια πλατφόρμα που διακρίνεται για την χαλαρή εποπτεία και έλεγχο σε ό,τι αφορά τον τρόπο συμπεριφοράς των χρηστών.
Τη Δευτέρα (26/8), ο Εμανουέλ Μακρόν αναφέρθηκε στη σύλληψη του Πάβελ Ντούροφ και δήλωσε ότι η Γαλλία είναι «βαθιά προσηλωμένη στην ελευθερία της έκφρασης» και πως «σε ένα κράτος δικαίου, οι ελευθερίες διατηρούνται μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο, τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και στην πραγματική ζωή».
Η σύλληψη του Ντούροφ προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, μετατρέποντάς τον σε λαϊκό ήρωα μεταξύ όσων ανησυχούν για την ελευθερία του λόγου και την κυβερνητική λογοκρισία, ιδίως καθώς ο έλεγχος του διαδικτυακού περιεχομένου έχει αυξηθεί παγκοσμίως. Ο Έλον Μασκ, ιδιοκτήτης της X, και ο Έντουαρντ Σνόουντεν, ο Αμερικανός πληροφοριοδότης που διέφυγε στη Ρωσία μετά την αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών, ήταν μεταξύ εκείνων που έσπευσαν να υπερασπιστούν τον Ντούροφ. Το hashtag #FreePavel εξαπλώθηκε στο X, καθώς η συζήτηση μαίνεται για τη σκοτεινή διασταύρωση μεταξύ τεχνολογίας και ελευθερίας του λόγου.
Η Telegram ανέφερε σε δήλωσή της την Κυριακή (25/8) ότι τηρεί τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Είναι παράλογο να ισχυρίζεται κανείς ότι μια πλατφόρμα ή ο ιδιοκτήτης της είναι υπεύθυνοι για την κατάχρηση της εν λόγω πλατφόρμας» ανέφερε η εταιρεία. Το Telegram στηρίζεται εδώ και καιρό στο αντιεξουσιαστικό ήθος που θέλει να προβάλλει ο Πάβελ Ντούροφ και στη δέσμευσή του για την ελευθερία του λόγου. Ο 39χρονος έχει πει ότι πιστεύει ακράδαντα ότι οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να λογοκρίνουν αυτά που λένε ή κάνουν οι άνθρωποι στο διαδίκτυο. Αυτή η κατευθυντήρια αρχή βοήθησε το Telegram να γίνει μια δημοφιλής εφαρμογή συνομιλίας για Ρώσους, Ιρανούς και άλλους που ζουν υπό αυταρχικές κυβερνήσεις. Αλλά η χαλαρή προσέγγιση του Ντούροφ για την επιτήρηση της πλατφόρμας προσέλκυσε επίσης τρομοκράτες, εξτρεμιστές, εμπόρους όπλων, απατεώνες και εμπόρους ναρκωτικών.
Η μυστικότητα υπερισχύει της στενότερης επιτήρησης του διαδικτυακού λόγου, είπε. «Η ιδιωτικότητα, τελικά, είναι πιο σημαντική από το φόβο μας ότι θα συμβούν άσχημα πράγματα, όπως η τρομοκρατία» έγραψε ο Ντούροφ το 2015. «Για να είσαι πραγματικά ελεύθερος, πρέπει να είσαι έτοιμος να ρισκάρεις τα πάντα για την ελευθερία» δήλωσε στο Instagram το 2018 κάτω από μια φωτογραφία του πάνω σε ένα άλογο στην έρημο.
Στους προσωπικούς του λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι αναρτήσεις του Ντούροφ παρουσιάζουν έναν εκλεκτικό τρόπο ζωής. Σε μια πρόσφατη ανάρτησή του, ισχυρίστηκε ότι έχει γίνει πατέρας περισσότερων από 100 βιολογικών παιδιών σε 12 χώρες ως δωρητής σπέρματος τα τελευταία 15 χρόνια. Είπε ότι μοιράζεται τις πληροφορίες για να βοηθήσει στην αποστιγματοποίηση του θέματος, προσθέτοντας ότι έδωσε για πρώτη φορά σπέρμα για να βοηθήσει έναν φίλο του που πάλευε με την υπογονιμότητα και ότι σκόπευε να «ανοίξει» το DNA του.
Αλλά η μεγαλύτερη προτεραιότητα του Ντούροφ είναι το Telegram. Το 2014, εγκατέλειψε τη Ρωσία εν μέσω αυξανόμενου ελέγχου από τις υπηρεσίες ασφαλείας της και τελικά μετακόμισε στο Ντουμπάι, όπου δήλωσε ότι η κυβέρνηση δεν θα παρεμβαίνει στις επιχειρήσεις του. Έκτοτε, έχει πολεμήσει με την Apple και μεγάλες κυβερνήσεις για τον έλεγχο του περιεχομένου. Το Telegram έχει αντιμετωπίσει προσωρινές ή μόνιμες απαγορεύσεις σε 31 χώρες, σύμφωνα με την Surfshark, έναν κατασκευαστή λογισμικού VPN που χρησιμοποιείται για την αποφυγή αποκλεισμών στο διαδίκτυο.
Σε συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον που προβλήθηκε τον Απρίλιο, ο Πάβελ Ντούροφ κατηγόρησε το FBI ότι προσπάθησε να προσλάβει έναν προγραμματιστή της Telegram ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, μιας από τις πρώτες του μετά από χρόνια, κάθισε μπροστά σε μια βιβλιοθήκη που περιείχε δύο γλυπτά καρέκλες, η μία καλυμμένη με μαχαίρια και η άλλη με φαλλούς - μια προφανής αναφορά σε ένα ρωσικό ανέκδοτο για τις φυλακές.
Το FBI δεν απάντησε σε αίτημα των New York Times για σχολιασμό.
Γεννημένος το 1984 στη Σοβιετική Ένωση, ο Ντούροφ μετακόμισε με την οικογένειά του όταν ήταν 4 ετών στη βόρεια Ιταλία. Ο αδελφός του, Νικολάι, ένας μαθηματικός που έγινε επικεφαλής τεχνολογίας της Telegram, παρουσιάστηκε στην ιταλική τηλεόραση λύνοντας κυβικές εξισώσεις.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Ντούροφ επέστρεψαν στην Αγία Πετρούπολη, όπου ο Πάβελ και ο Νικολάι συμμετείχαν σε νεανικούς μαθηματικούς διαγωνισμούς και κωδικοποιούσαν σε έναν υπολογιστή IBM που είχε φέρει η οικογένεια από την Ιταλία. Στο κολέγιο της Αγίας Πετρούπολης, ένας φίλος έδειξε στον Πάβελ μια πρώιμη έκδοση του Facebook, που ίδρυσε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και κάπως έτσι εμπνεύστηκε και ξεκίνησε να φτιάχνει τη δική του έκδοση. Το Vkontakte, μια υπηρεσία που ξεκίνησε το 2006, κυριάρχησε στη Ρωσία μέσα σε λίγα χρόνια. Προσέλκυσε επίσης την προσοχή του Κρεμλίνου, το οποίο απαίτησε πληροφορίες σχετικά με τους χρήστες του Vkontakte.
Ο Πάβελ Ντούροφ δήλωσε ότι είχε αρχίσει να κατασκευάζει το Telegram για να είναι ένας πιο ασφαλής τρόπος επικοινωνίας, αφού οι ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας εμφανίστηκαν στο διαμέρισμά του γύρω στο 2011. Ο Ντούροφ, ο οποίος εξακολουθούσε να διαχειρίζεται το Vkontakte ενώ έχτιζε το Telegram, δήλωσε ότι η ρωσική κυβέρνηση του έδωσε τελικά ένα τελεσίγραφο: να παραδώσει δεδομένα σχετικά με τους χρήστες του Vkontakte ή να χάσει τον έλεγχο της εταιρείας και να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη χώρα.
«Επέλεξα το δεύτερο» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ντούροφ.
Σε μια ανάρτηση στο Telegram αυτό το Σαββατοκύριακο - μετά τη σύλληψη του Ντούροφ - ο πρώην πρωθυπουργός της Ρωσία, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, δήλωσε ότι ο Ντούροφ «ήθελε να είναι ένας λαμπρός άνθρωπος του κόσμου που ζει καλά χωρίς πατρίδα, αλλά υπολόγισε λάθος». «Ο κ. Ντούροφ, ωστόσο, θα είναι πάντα Ρώσος και ως εκ τούτου απρόβλεπτος και επικίνδυνος» έγραψε ο Μεντβέντεφ.
Κατά καιρούς, η αντικυβερνητική τάση του Ντούροφ αποκτούσε σκοτεινές πτυχές. Το 2013, χτύπησε έναν Ρώσο αστυνομικό με μια Mercedes στην Αγία Πετρούπολη- διέφυγε από τροχαίo έλεγχο ενώ πιάστηκε να οδηγεί πάνω στο πεζοδρόμιο για να παρακάμψει ένα μποτιλιάρισμα, σύμφωνα με έναν πρώην υπάλληλο της Telegram και μια ενημέρωση των μυστικών υπηρεσιών του Κρεμλίνου. Ο Ντούροφ έγραψε αργότερα στη σελίδα του στο Vkontakte εκείνη την εποχή: «Όταν πατάς έναν αστυνομικό, είναι σημαντικό να κάνεις με το αυτοκίνητο μπρος-πίσω ώστε να βγαίνει όλος ο πολτός», σύμφωνα με το έγγραφο ενημέρωσης.
Σε ένα περιστατικό του 2012, ο Ντούροφ και άλλοι υπάλληλοι της Vkontakte πέταξαν από το παράθυρο των γραφείων της εταιρείας στην Αγία Πετρούπολη εκατοντάδες ρούβλια διπλωμένα σαν χάρτινα αεροπλανάκια, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει καυγάς στον δρόμο.
Από τότε που αποκήρυξε τη Ρωσία, ο Ντούροφ δείχνει να ζει περιπλανώμενος, καθώς αλλάζει τοποθεσία κάθε λίγους μήνες, σύμφωνα με πρώην υπαλλήλους του. Έχει περάσει χρόνο στη Βαρκελώνη, το Μπαλί, το Βερολίνο, το Ελσίνκι και το Σαν Φρανσίσκο, ακόμη και όταν επίσημη έδρα της Telegram μετακόμισε στο Ντουμπάι. Παραμένει προσηλωμένος στα χαρακτηριστικά της εφαρμογής του, ακόμα κι αυτό γίνεται εις βάρος της απόκτησης χρημάτων ή της συγκράτησης της εγκληματικής δραστηριότητας, δήλωσαν πρώην υπάλληλοι.
Ο Ντούροφ έχει την υπηκοότητα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Γαλλίας, σύμφωνα με το Telegram. Αν και ταξιδεύει με ιδιωτικό τζετ, έχει πει ότι αποφεύγει να αγοράζει πράγματα, διατηρώντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στον τραπεζικό του λογαριασμό και στο Bitcoin για να εξασφαλίσει ότι μπορεί να είναι ελεύθερος. Το Bloomberg έχει υπολογίσει την καθαρή του αξία σε περισσότερα από 9 δισεκατομμύρια δολάρια. «Προτιμώ να παίρνω αποφάσεις που θα επηρεάσουν τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων παρά να επιλέγω το χρώμα των καθισμάτων στο σπίτι» είπε στη συνέντευξη με τον Κάρλσον.
Το Telegram πλησιάζει πλέον το ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, καθιστώντας το μεγαλύτερο από το X. Το Telegram λειτουργεί ως εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων, παρόμοια με το WhatsApp ή το iMessage. Φιλοξενεί όμως και ομάδες με έως και 200.000 χρήστες και διαθέτει λειτουργίες μετάδοσης που βοηθούν τους ανθρώπους και τις ομάδες να μοιράζονται τις απόψεις τους με ακόμη μεγαλύτερο κοινό. Η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ουκρανία, τη Βραζιλία, την Ινδονησία, την Ινδία και τη Ρωσία.
Καθώς η χρήση του Telegram εξαπλώθηκε, η ελαφριά προσέγγιση του Ντούροφ στην επιτήρηση του περιεχομένου προκάλεσε επικρίσεις. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι ερευνητές ασφαλείας είπαν ότι η εφαρμογή είχε γίνει καταφύγιο παραπληροφόρησης, τρομοκρατικής προπαγάνδας, ακροδεξιού εξτρεμισμού, διακίνησης ναρκωτικών, παιδικής πορνογραφίας και πώλησης όπλων.
Μέσα στα χρόνια, το Telegram έχει αφαιρέσει κάποιο περιεχόμενο, όπως υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ή αναρτήσεις που στοχεύουν ρητά στην υποκίνηση της βίας. Αλλά οι αρχές συχνά απογοητεύονταν από την έλλειψη συνεργασίας του Ντούροφ. Άλλοι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η Telegram διατηρεί δεσμούς με τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία ήρε την απαγόρευση της υπηρεσίας το 2020. Εμπειρογνώμονες ασφαλείας έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι το εργαλείο, το οποίο δεν χρησιμοποιεί τα ίδια πρότυπα κρυπτογράφησης με εφαρμογές όπως το Signal, δεν είναι τόσο ασφαλές όσο ισχυρίζεται η εταιρεία.
Τη Δευτέρα (26/8), οι Γάλλοι εισαγγελείς δήλωσαν ότι ο Ντούροφ κρατείται στο πλαίσιο έρευνας που ξεκίνησε τον περασμένο μήνα για εγκλήματα που σχετίζονται με παιδική πορνογραφία, απάτη, διακίνηση ναρκωτικών και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Οι γαλλικές αρχές σημείωσαν την έλλειψη συνεργασίας της Telegram με τις διωκτικές αρχές και ο Ντούροφ παρέμεινε υπό κράτηση.
Για χρόνια, ο ιδρυτής του Telegram απέφευγε σε μεγάλο βαθμό τον δημόσιο έλεγχο που αντιμετώπιζαν οι συνάδελφοί του στη Σίλικον Βάλεϊ. Ενώ ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο Σούνταρ Πιτσάι της Google και ο Σου Ζι Τσιού της TikTok κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιον του Κογκρέσου, ο Πάβερλ Ντούροφ και οι μηχανικοί του συντηρούσαν και ενημέρωναν το Telegram εν κινήσει. Κάποια στιγμή, κυκλοφόρησαν μια ενημερωμένη έκδοση προϊόντος από ένα σκάφος στη νοτιοανατολική Ασία που είχε μόνο περιορισμένη συνδεσιμότητα, δήλωσε ένας πρώην υπάλληλος.
Στο Instagram, ο Ντούροφ δημοσιεύει περιστασιακά φωτογραφίες ενός ειδυλλιακού, φτιαγμένου για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τρόπου ζωής. Ως λάτρης της γυμναστικής που ενθαρρύνει τους οπαδούς του να μην πίνουν αλκοόλ, έχει αναρτήσει φωτογραφίες του χωρίς μπλούζα, ενώ σε πρόσφατη ανάρτησή του με τον ίδιο να βουτά σε μια μπανιέρα με πάγο, ανέφερε τον Μάρκο Αυρήλιο:
«Ο άνθρωπος πρέπει να στέκεται όρθιος, όχι να τον κρατούν όρθιο οι άλλοι».
Σε μια άλλη γυμνόστηθη ανάρτηση, συμμετείχε σε ένα παιχνίδι με την ονομασία #PutinShirtlessChallenge, για να διακωμωδήσει τις διαδικτυακές αναρτήσεις του Ρώσου ηγέτη με τον εαυτό του χωρίς μπλούζα. «Αν είσαι Ρώσος, πρέπει να συμμετάσχεις στο #PutinShirtlessChallenge (ή να αντιμετωπίσεις τη λήθη). Δύο κανόνες από τον Πούτιν - όχι photoshop, όχι pumping. Διαφορετικά δεν είσαι alpha» έγραψε, εννοώντας alpha male.
Τον Ιούνιο, ο Ντούροφ συζήτησε τα καλοκαιρινά του σχέδια. Ενώ άλλοι έκαναν διακοπές, είπε ότι θα ταξίδευε στην Κεντρική Ασία, όπου το Telegram ήταν δημοφιλές, για να μάθει πώς χρησιμοποιούνταν εκεί. Ακόμα κι έτσι, είπε, η Γαλλία ήταν στο μυαλό του.
«Κάνει ζέστη στο Ντουμπάι και οι φίλοι μου φεύγουν για φανταχτερά μέρη όπως η νότια Γαλλία. Ως Γάλλος πολίτης, συμφωνώ ότι η Γαλλία είναι ο καλύτερος προορισμός διακοπών» έγραψε.
*Με πληροφορίες από New York Times
