Κάθε πέντε λεπτά μπαίνω στο BBC και το τουίτερ να δω τι γίνεται στο Κάιρο. Ο κόσμος είναι μικρός πια - η φωτιά που ανάβει στην πλατεία Ταχρίρ, καίει τους ανθρώπους στο Σύνταγμα. Ήταν ζήτημα χρόνου να αρχίσουν τα όργανα και στην Ιορδανία. Ακόμα και στην περίκλειστη, φοβισμένη Σαναά οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους. Ο καταπιεσμένος, άπαξ και πάψει να φοβάται, δεν μαζεύεται με τίποτα.
Αλλά, ειδικά την Αίγυπτο, την καταλαβαίνω καλύτερα. Ξέρω αυτούς τους δρόμους κι αυτούς τους ανθρώπους. Πιθανόν τους βλέπω θολά (πίσω από τα φίλτρα της «ένδοξης» παροικίας μας, τον Καβάφη, τις αλεξανδρινές ηδονές του Ντάρελ και τις τόσες στρεβλώσεις του οριενταλισμού). Αλλά έχω κι ένα μερίδιο πραγματικότητας. Στα τελευταία μου ταξίδια είδα την ασφυξία των νέων ανθρώπων, το αίτημα της ελευθερίας αργά τη νύχτα στα μποέμικα «αντικαθεστωτικά» καφενεία, όπως το Ελ Χορέιγια, την προσπάθειά τους να συγχρονιστούν με τον βηματισμό της νέας εποχής στο φέισμπουκ, το τουίτερ και τα χιλιάδες φόρα του ίντερνετ.
Και, βεβαίως, είδα την κόρη της παλιάς, χαλαρής γειτόνισσάς μου σε μια γειτονιά του κέντρου (δίπλα στην Ταλαάτ Χαρμπ), που ξαφνικά φόρεσε μαντήλα, μιλά για εθνική περηφάνια και υποστηρίζει τους φανατικούς μουσουλμάνους.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι μισούν τον Μουμπάρακ (παλιά τον φώναζαν «la vache qui rit»), αισθάνονται τριτοκοσμικοί παρίες, θέλουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια και να κυβερνηθούν από ανθρώπους που εκλέγουν - όχι μια διεφθαρμένη ολιγαρχία επιχειρηματιών και στρατιωτικών.
Η ανάγκη της αλλαγής ήρθε από δύο αντίθετα ρεύματα: αφενός τη θρησκευτική πίστη και αφετέρου το ίντερνετ. Και από δυο μάλλον ξένα μεταξύ τους κομμάτια της κοινωνίας: τον κουρασμένο λαό που τιμά τη θρησκεία του και θέλει δουλειά, κάποια λεφτά να ζήσει και δημοκρατία - και τους νέους που μεγάλωσαν στη γαλαζωπή δημοκρατία του ίντερνετ και θέλουν ελευθερία άνευ ορίων και άνευ όρων.
Αφότου οι φανατικοί μουσουλμάνοι (υπεύθυνοι και για τη δολοφονία του Σαντάτ) κηρύχτηκαν εκτός νόμου, η θρησκεία έγινε καταφύγιο των αντιφρονούντων ή όσων ευαγγελίζονται ένα άλλο είδος εθνικής περηφάνιας - αντίθετη προς την εξωνημένη δυτικοπρέπεια του Μουμπάρακ, που στα μάτια των περισσοτέρων είναι «πράκτορας της Αμερικής και του Ισραήλ». Η πίστη έγινε επίσης το καταφύγιο όλων των ταλαιπωρημένων ή όσων βρίσκουν τοίχο στη φτώχια και την αμάθεια της ζωής τους. Ιστορικά, αυτή η πίστη μερικές φορές μεταλλάσσεται σε κάτι τυφλό και επικίνδυνο: π.χ. τη γέννηση ενός μάρτυρα αυτοκτονίας (όπως ο Άττα του 9/11).
Αντιθέτως, στο ίντερνετ βρήκε την αλάνα της η ανοιχτόμυαλη νιότη, οι εγγράμματοι, οι διανοούμενοι, τα παιδιά που σπιντάρουν συνομιλώντας με τον πλανήτη στο μισοσκόταδο του δωματίου τους και μετά βγαίνουν να περπατήσουν σ' ένα απέραντο νεκροταφείο ιδεών, όπου όλα είναι έναν αιώνα πίσω από το μυαλό τους. Είναι η νέα γενιά Αιγυπτίων που μιλάμε μαζί τους στο ίντερνετ και παίζουν σε ταινίες όπως το Microphone (ο Χάλεντ Άμπολ Νάγκα μας μιλά στη σελίδα 13), τα παιδιά που κατεβάζουν τη μουσική τους από το rapidshare και διαβάζουν τις ειδήσεις τους χωρίς λογοκρισία - τα παιδιά που οργάνωσαν τις πρώτες διαδηλώσεις στην Αλεξάνδρεια μέσω τουίτερ και δεν βρίσκουν κανέναν που να τους καταλαβαίνει σε αυτό το σκηνικό από πολιτικές μούμιες, θρησκοληψία, φτώχια και στασιμότητα. Είναι σαν να παίζεις τέκνο στο νεκροτομείο. Ήταν θέμα χρόνου να βγουν να τα σπάσουν.
Ορισμένοι Αιγυπτιώτες θα σου μιλήσουν με νοσταλγία για τις παλιές καλές μέρες, τις κοσμοπολίτικες, που το Κάιρο ήταν μια ακυβέρνητη πολιτεία γεμάτη κήπους, κυρίες και σεξ. Αλλά πού βρίσκονταν τότε οι Αιγύπτιοι; Ήταν καλόκαρδοι μπουάμπηδες, υπηρέτριες, ταπεινοί συνεργοί στη σκλαβιά τους. Τώρα, όντως, η κοινωνία γίνεται πιο κλειστή και μονόχνοτη, ο κήπος του μυθικού ζαχαροπλαστείου Γκρόπι είναι έρημος, με δυο σκονισμένους φίκους, κάτι λερές πλαστικές καρέκλες - στα τεράστια ψυγεία (που δεν λειτουργούν) βλέπεις μόνο μια πιατέλα ζαχαρωτά. Τα αρχιτεκτονήματα της αποικιακής αρχιτεκτονικής ρημάζουν, ακόμα και το θρυλικό μέγαρο Γιακουμπιάν, στο οποίο διαδραματίζεται το πρώτο φιλμ διστακτικής κριτικής του καθεστώτος (το υπερεκτιμημένο βιβλίο κυκλοφορεί και στα ελληνικά, εκδόσεις Πόλις), γάτες ψάχνουν σε ένα βουναλάκι σκουπίδια.
Αλλά σε αυτό το νέο, άδοξο σκηνικό πρωταγωνιστούν οι Αιγύπτιοι, όχι οι ξένοι. Θα υπάρχει πάντα η φωνή της Ουμ Καλσούμ στα ταξί που σε πάνε στην παλιά πόλη, τα παιδιά που σου πουλάνε περιδέραια από γιασεμιά μια ζεστή νύχτα στον Νείλο, θα υπάρχουν οι backpackers στην πανσιόν Ρόμα να σου μιλάνε το πρωί για τον Νταλρίμπλ και ένα κοπτικό μοναστήρι στην έρημο, το φεγγάρι στα βουνά από ψαμμίτη καθώς κατεβαίνεις με το τρένο όλη νύχτα για τα χωριά της Άνω Αιγύπτου, η καλή καρδιά των ανθρώπων και η απονήρευτη αγάπη τους όταν σε ξεβράζει το μετρό σε μια άγνωστη συνοικία. Αλλά θα υπάρχει πλέον -πρέπει να υπάρχει- και η αξιοπρέπεια των ανθρώπων, η ελευθερία, η ισονομία, η αυτοδιάθεση.
Ίσως, η Αίγυπτος (και η Μέση Ανατολή) δεν θα είναι πια το σαγηνευτικό κατασκεύασμα του Γκραν Τουρ που ύγρανε τα ευρωπαϊκά κιλοτάκια. Αλλά θα είναι ένα κράτος που δεν σκοτώνει τα παιδιά του επειδή σερφάρισαν σε ένα απαγορευμένο σάιτ, επειδή κατέκριναν τον Πρόεδρο σε μια εφημερίδα ή επειδή είναι ομοφυλόφιλοι.
Το εύχομαι.
σχόλια