Σαν σήμερα, στις 9 Σεπτεμβρίου 1569, πεθαίνει στις Βρυξέλλες ο Πίτερ Μπρέγκελ (ή Μπρίγκελ) ο πρεσβύτερος, ένας από τους σημαντικότερους Φλαμανδούς ζωγράφους. Ο Μπρέγκελ γεννήθηκε πιθανότατα το 1526 στην Μπρέντα και καθώς ζωγράφοι έγιναν αργότερα και οι γιοι του Γιαν και Πίτερ ο νεότερος, ο ίδιος είναι γνωστός με το προσωνύμιο «ο πρεσβύτερος». Σε πολύ νεαρή ηλικία πηγαίνει στις Βρυξέλλες, όπου και μαθητεύει δίπλα στον Πιέτερ Κουκ βαν Άαλστ, από τον οποίο υιοθετεί νέους τρόπους απόδοσης του τοπίου. Στη συνέχεια ζει στην Αμβέρσα, διδάσκοντας την περίοδο 1551-52 στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά. Επηρεασμένος από την τεχνοτροπία του Ιερώνυμου Μπος, δημιουργεί μια σειρά από χαλκογραφίες για τον ουμανιστή και εκδότη Ιερώνυμο Κοκ, ο οποίος τον μυεί στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία της εποχής. Το 1552-53 ταξιδεύει στην Ιταλία, επισκέπτεται τη Ρώμη και τη Φλωρεντία και φτάνει μέχρι τη Νάπολη και τη Σικελία. Όταν επιστρέψει στην Αμβέρσα, η ζωγραφική του θα είναι πια διαφορετική, χωρίς όμως ο καλλιτέχνης να υιοθετήσει το ιταλικό στυλ που επικρατούσε την εποχή του. Θα στραφεί πλέον στην πραγματική ζωή και στην ιστορία της Φλάνδρας, που διήνυε την πιο ταραγμένη ιστορικά περίοδο, καθώς η περιοχή υπέφερε από τη γαλλοϊσπανική σύγκρουση, τη Μεταρρύθμιση αλλά και την εξέγερση των Κάτω Χωρών που διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους.
Ο Μπρέγκελ είναι ο πρώτος Φλαμανδός που εισήγαγε το ηθογραφικό στοιχείο στο έργο του, καθώς οι σύγχρονοί του ασχολούνταν πρωτίστως με θρησκευτικά θέματα και δευτερευόντως με τη ζωή της αριστοκρατίας. Ο ζωγράφος εξειδικεύτηκε σε τοπία «κατοικημένα» από αγρότες, κάνοντας τους μελετητές να τον χαρακτηρίσουν «Μπρέγκελ των χωρικών» και «αγρότη». Θεωρείται από τους σπουδαιότερους τοπιογράφους, ενώ για πολλούς είναι ο πρώτος Δυτικός ζωγράφος που είχε ως αυτοσκοπό τη δημιουργία του τοπίου και δεν το χρησιμοποιούσε ως «φόντο» στην αφήγηση μιας ιστορίας. Χάρη στον Μπρέγκελ και στη γήινη, αισθησιακή και ζωντανή απεικόνιση των τελετουργιών της ζωής στο χωριό έχουμε μια σημαντική πηγή πληροφοριών για την εξαφανισμένη, πλέον, λαϊκή κουλτούρα του 16ου αιώνα. Οι πίνακές του είναι πνευματώδεις και διαθέτουν κωμική δύναμη, γεγονός που έκανε τους συμπατριώτες του να τον αποκαλούν «αστείο» και «κωμικό», θα ήταν όμως σφάλμα να παραβλέψουμε την οξεία κοινωνική κριτική και διαμαρτυρία που αποπνέουν, καθώς και την απεικόνιση της πραγματικότητας με ανθρωπισμό και σκέψη. Στα έργα του Μπρέγκελ οι παραδόσεις και τα τοπικά έθιμα είναι πρόφαση για σάτιρα, κάποιες φορές σκληρή, παρ’ ότι ο ζωγράφος αντιμετωπίζει τους χωρικούς του με καλοσύνη.
Μετά τον γάμο με τη Μαρία Κουκ ο ζωγράφος εγκαθίσταται στις Βρυξέλλες και από το 1563 έως το 1569 δημιουργεί τα σπουδαιότερα έργα του – ανάμεσά τους ο «Πύργος της Βαβέλ», για την εικονογράφηση του οποίου εμπνεύστηκε από το Κολοσσαίο, οι «Κυνηγοί», ο «Θερισμός» και το «Γαμήλιο Δείπνο», στου οποίου τη δεξιά άκρη, σύμφωνα με τους ειδικούς, αναγνωρίζουμε τον ίδιο τον ζωγράφο. Μεγάλη σημασία έδινε στην αξιοπρέπεια της τέχνης και του καλλιτέχνη, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στο σχέδιό του «Ο ζωγράφος και ο αγοραστής» (1565): ο ζωγράφος –θεωρείται ότι είναι ο ίδιος ο Μπρέγκελ– στέκεται αγέρωχος, ενόσω ο αγοραστής περιεργάζεται τον πίνακα με ανόητο ύφος, πασπατεύοντας ταυτόχρονα το πουγκί του. Ο καλλιτέχνης που δημιούργησε έξι πίνακες για τους μήνες και εικονογράφησε σε νεαρή ηλικία τις φλαμανδικές παροιμίες πέθανε το 1569 και, σύμφωνα με πληροφορίες, από το νεκροκρέβατό του έδωσε εντολή στη σύζυγό του να κάψει τα πιο ανατρεπτικά από τα σχέδιά του, ώστε να προστατευτεί η οικογένεια από πολιτικές διώξεις. Για τον μεγάλο ζωγράφο θα γράψει ο Άγγλος συγγραφέας Άλντους Χάξλεϋ («Οι μεγάλοι ζωγράφοι», εκδόσεις Μέλισσα, 1977): «Με τις ρίζες του στον μυστηριώδη Μεσαίωνα, ο Μπρέγκελ έζησε τη μεγάλη εμπειρία του ταξιδιού στην Ιταλία∙ γνώρισε τον κόσμο της αμαρτίας και της αρετής, των εορτών και των εποχών∙ πλησίασε τα θέματα της ανθρώπινης ζωής, της ανώνυμης και απέραντης σε ποικιλία, μέσα από τα επεισόδια της Αγίας Γραφής. Στα τελευταία του έργα κατόρθωσε να δείξει σε όλη την απέραντη θλίψη της την περιπλάνηση του ανθρώπου που ψάχνει να βρει τον δρόμο του. Το κωμικό και το “γραφικό” στοιχείο που πιστέψαμε πως βλέπαμε στα έργα του εξαφανίστηκε. Κοιτάζοντας την “Αυτοπροσωπογραφία” της Συλλογής Αλμπερτίνα της Βιέννης καταλαβαίνουμε πως αυτός ο άνθρωπος, ο βαθιά απαισιόδοξος, που το πρόσωπό του δεν έχει τίποτα κοινό με τις φυσιογνωμίες που ζωγράφισε αλλού, είναι ένας από τους πιο μεγάλους Ευρωπαίους ζωγράφους».
σχόλια