"Πότε άρχισα; Πότε άρχισα να ζω; Γιατί μου αρέσει να ανακαλώ στη μνήμη μου εκείνη την εποχή, ενώ τρομάζω όταν σκέπτομαι τη στιγμή που θα ξαναβρεθώ σ' αυτήν τη κατάσταση του θανάτου, από την οποία δεν θα μείνουν αναμνήσεις που να μπορούν να εκφραστούν με λόγια; Μήπως δεν έζησα τότε, όταν μάθαινα να βλέπω, να ακούω, να καταλαβαίνω, να μιλάω, όταν κοιμόμουν, θήλαζα, γέλαγα και έκανα χαρούμενη τη μητέρα μου; 'Εζησα και έζησα μάλιστα μακάρια ! Τότε δεν ήταν που απέκτησα όλα όσα μου είναι χρήσιμα σήμερα και τόσο γρήγορα που στην υπόλοιπη ζωή μου δεν κέρδισα ούτε το ένα εκατοστό από όλα αυτά; Από το πεντάχρονο παιδί μέχρι αυτό που είμαι τώρα με χωρίζει μόνο ένα βήμα, από το νεογέννητο μέχρι το πεντάχρονο η απόσταση είναι τρομακτική. Από το έμβρυο μέχρι το νεογέννητο μία άβυσσος κι από την ανυπαρξία μέχρι το έμβρυο δεν είναι πια η άβυσσος, αλλά κάτι το ασύλληπτο. Δεν φτάνει να λέμε πως ο χώρος, ο χρόνος, η αιτία είναι νοητικά σχήματα και πως η έννοια της ζωής είναι έξω απ' αυτά τα σχήματα, αλλά πρέπει να δούμε πως όλη μας η ζωή είναι υποδουλωμένη σ' αυτά τα σχήματα από τα οποία πάλι θα ελευθερωθούμε" (Λέων Τολστόι, Προσωπικό Ημερολόγιο).
Ο Λέων Τολστόι στο όργωμα, πίνακας του I. Repin, 1887.
'Εντεκα ολόκληρα λεπτά μοναδικού αρχειακού υλικού με τις ακόλουθες σκηνές :
Ι. Τελευταία επίσκεψη του Τολστόι στη Μόσχα. Σεπτέμβρης 1909 (00:00).
1. Ο Λέων Τολστόι φεύγει για τη Μόσχα από το κτήμα του Chertkov (00:03).
2. Η κόμισσα Τολστόι (00:17).
3. Ο Τολστόι, ο Chertkov και η οικογένεια του συγγραφέα (00:29).
4. Άφιξη στη Μόσχα (1:34).
5. Στο σταθμό Bryansk (01:43).
6. Ο Λέων Τολστόι φτάνει στο σπίτι του στο Khamovniki (1:51).
7. Αναχώρηση του Τολστόι για τη Yasnaya Polyana (2:16).
II. Ο Λέων Τολστόι στην Yasnaya Polyana (1908-1910) (02:49).
8. Η οικογένεια του Λέοντα Τολστόι (2:51).
9. Ο Τολστόι δίνει ελεημοσύνη στους φτωχούς αγρότες (3:02).
10. Ο έφιππος Τολστόισυνοδεύεται από τον Δρ Makovetsky (4:05).
11. Μία βόλτα στις πέντε το πρωί (4:57).
12. Ο Λέων Τολστόι και η κόμισσα συζηγός του (5:05).
13. Τα εγγόνια του (5:56).
14. Ο Λέων Τολστόι σε στιγμή εργασίας (6:34).
15. Στο μπαλκόνι του σπιτιού του με την οικογένεια του (6:47).
16. Ασθενής στη βεράντα του την ημέρα των γεννεθλίων του, 28 Αυγούστου 1908 (7:13).
III. Ο θάνατος και η κηδεία στο Astapovo 7-9 Νοέμβρη του 1910
(7:22).
Τα περίχωρα της Yasnaya Polyana, τόπος κατοικίας των Τολστόι.
Η κατοικία της οικογένειας Τολστόι στην Yasnaya Polyana.
Civilisation: A Personal View by Kenneth Clark. Στο 13ο και τελευταίο επεισόδιο ("Heroic Materialism") της περίφημης σειράς του BBC γίνεται αναφορά και στον Τολστόι με κάποια ντοκουμέντα εποχής παραπλήσια (αλλά με καλύτερη ευκρίνεια) αυτών που προηγήθηκαν (στο 30.17).
Ο οικογενειακός κύκλος στην Yasnaya Polyana.
Στην επιχρωματισμένη ( από την Οlgasha) φωτογραφία, ο Τολστόι και η οικογενειά του. Από αριστερά προς δεξιά : ο γιος του Misha, ο Λέων Τολστόι (καθισμένος), οι Vaniechka, Sasha, Leo, Andrei (όρθιοι), η Sophia Andreevna, γυναίκα του Τολστόι, και οι δύο κόρες τους Tatiana και Maria.
Σε μια ηχογράφηση που έκανε για την Grammophon με ένα φωνογράφο που του χάρισε ο Thomas Edison, ο Τολστόι διαβάζει σε τέσσερις γλώσσες αποσπάσματα από το βιβλίο του "Για κάθε μέρα" όπου επανέρχεται στο θέμα της θρησκείας, υποστηρίζει την αντίσταση με ειρηνικά μέσα και ...την εσπεράντο :
"Η θεωρησή μου δεν έχει να κάνει με ιδεοληψίες που καθιερώνονται μια για πάντα, η που αφορούν σε υπερφυσικά φαινόμενα που πραγματοποιήθηκαν τάχα παλιότερα, κι' ούτε πιστεύω στη αναγκαιότητα μιας κάποιας προσευχής (...). Η θρησκεία είναι η σχέση του ανθρώπου απέναντι στην αιώνια ζωή. Απέναντι στο Θεό. Μία σχέση που καθορίζεται σύμφωνα με τον τόπο και τη σύγχρονη επιστήμη, και που σπρώχνει ολοένα τον άνθρωπο προς το στόχο που του έχουν ορίσει. Ο άνθρωπος είναι ένα αδύναμο και άθλιο ζώο, όσο δεν καίει στη ψυχή του το φως του Θεού, αλλά όταν αυτό το φώς πυρακτώνεται ο άνθρωπος γίνεται το πιο ισχυρό ον στον κόσμο. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς γιατί τότε δεν είναι πια η δική του δύναμη που δρα μέσα του, αλλά η δύναμη του Θεού".
Nahr al-Hob (Το ποτάμι του έρωτα), μία αιγύπτια 'Αννα Καρένινα στην ταινία του σκηνοθέτη Ezzel Dine Zulficar (1960).
L' Argent (Το Χρήμα, 1983), το αριστούργημα του γάλλου σκηνοθέτη Robert Bresson είναι βασισμένο πάνω στο διήγημα του Τολστόι "Το πλαστό κουπόνι".
Συνάντηση με τον Τσέχωφ στην Κριμαία. Ο Τολστόι θαύμαζε τον Τσέχωφ. Τον θεωρούσε μεγάλο λογοτέχνη όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο και ήταν μάλιστα ο πρώτος που το δήλωσε δημόσια : "Ο Τσέχωφ δημιούργησε σε παγκόσμιο επίπεδο νέες μορφές γραφής, ουσιαστικά νέες κατά τη γνώμη μου, που δεν τις έχω συναντήσει αλλού. Χωρίς ψεύτικη μετριοφροσύνη, δηλώνω πως στο επίπεδο της τεχνικής ο Τσέχωφ είναι πολύ πιο πάνω από μένα".
Οι Τολστόι με τον Τσέχωφ στην Κριμαία το 1901 (via Performing Arts - Artes Escénicas).
Ο Γκόρκι με τον Τολστόι αριστερά και τον Τσέχωφ δεξιά (στην Γιάλτα το 1900).
Με τη γυναίκα του Sofia Andreevna -που παντρεύτηκε τον Τολστόι σε ηλικία 16 ετών- και την κόρη του Αλεξάνδρα στο πιάνο παίζοντας Μπετόβεν με τέσσερα χέρια. Η Sofia ήταν δεινή φωτογράφος. 'Αφησε χιλιάδες φωτογραφίες από τη κοινή ζωή στη Γιάσναγια Πολιάνα.
Anna Karenina (1948), Αγγλική ταινία του γάλλου σκηνοθέτη Julien Duvivier με την Vivien Leigh στο ρόλο της Anna Karenina. Εδώ η σκηνή της άμαξας (στα ιταλικά).
Με την κόρη του Τατιάνα (αριστ.) τις μέρες της αρρώστιας (1902).
Για τη φωτογραφία της που δείχνει γυναίκες να προσπαθούν μέσα από το παράθυρο ν' αντικρύσουν τον Τολστόι στην κατοικία του σταθμάρχη του Astapovo όπου άφησε την τελευταία του πνοή, η Sofia Andreevna δέχτηκε πολλά επικριτικά σχόλια. Ο Τολστόι είχε ζητήσει να μην αφήσουν υη γυναίκα του να τον επισκεφθεί για κανένα λόγο. Κοντά του ήθελε μόνο τις κόρες του, την Αλεξάνδρα και την Τατιάνα.
"Ούτε η κρύπτη του Ναπολέοντα κάτω από τον μαρμάρινο θόλο των Invalides, ούτε το φέρετρο του Γκαίτε στο μνήμα των πριγκίπων, ούτε τα μνημεία του Αββαείου του Westminster δεν εντυπωσιάζουν τόσο όσο αυτός ο εκπληκτικά βουβός τάφος, με τη συγκινητική ανωνυμία, κάπου στο δάσος, που περιβάλλεται από το σιγανό φύσημα του ανέμου και που δεν έχει κανένα μήνυμα να παραδώσει ούτε καμιά λέξη να προφέρει. (Stefan Zweig, Ο Κόσμος του Χθες. Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου).
Vivien Leigh, ιδανική 'Αννα Καρένινα.
Η 'Αγνωστη (1883), πίνακας του Ivan Nikolaevich Kramskoi, Galerie Tretiakov, Μόσχα.
σχόλια