Την έχω για τη χειρότερη μέρα του χρόνου – χρόνια τώρα. Μισώ τις προετοιμασίες, τα κανονίσματα, τις κλήσεις, τα μηνύματα, τα οικογενειακά γλέντια, τους επίμονους αγιοβασίληδες, τις ακόμα πιο επίμονες εποχικές διαφημίσεις και τον σωρό «πληρωτέους έως 31/12» λογαριασμούς, τη γιορτινή φλυαρία ολόγυρα και κείνη τη σχεδόν υποχρεωτική χαρά που σαν ανατριχίλα σε ζώνει λίγο πριν τα μεσάνυχτα, μαζί με τη μεταφυσική πεποίθηση ότι ο νέος χρόνος δεν μπορεί, θα είναι καλύτερος. Να φοβάμαι τον απολογισμό, τις αστοχίες, τις λάθος προσδοκίες κι ακόμα περισσότερο τις μαλακίες που εν γνώσει μου επανέλαβα - για πολλοστή, βεβαίως, φορά -, τα «θα'θελα» που σκόνταψαν, τις ευκαιρίες που το μετάνιωσαν, φιλίες κι έρωτες που δοκιμάστηκαν, τα χρόνια που προστίθενται, τον εαυτό μου τον ίδιο πιθανά; (Όχι, δεν πήγανε πια όλα στραβά φέτο μήτε «μουρτζούφλης» είμαι, έλα όμως που τέτοιες ώρες συνήθως θυμάσαι ακριβώς αυτά που θα προτιμούσες να είχες ξεχάσει!). Να είναι απόρροια μιας χρονιάς τόσο αλλοπρόσαλλης και πλούσιας σε γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο που θα χρειαστούμε καμια δεκαετία να την εκτιμήσουμε σωστά; Και ποιος έχει πια την πολυτέλεια της περίσκεψης σε κοινωνίες που τρέχουν αλαφιασμένες με τα χίλια στο «όπου»;
Προχτές διάβαζα μια έρευνα (την αναδημοσίευε το Βήμα από το περιοδικό The Atlantic) που υποστήριζε ότι, όσο κι αν γκρινιάζουμε, η χρονιά που τελειώνει «ήταν η καλύτερη του κόσμου». Μέσα στο '15, λέει, σημειώθηκαν οι λιγότεροι θάνατοι από πείνα και σοβαρές ασθένειες, ο υποσιτισμός περιορίστηκε στο 11% και η παιδική θνησιμότητα στο 5% ενώ ο Μπιλ Γκέιτς, με εκείνο τον τόσο χαρακτηριστικά αμερικανικό οπτιμισμό, δήλωνε ότι μέχρι το 2035 θα έχει εξαλειφθεί η φτώχεια - κι ας είναι εξίσου ζωτικό στοιχείο με τον πλούτο για την μακροημέρευση των κυριάρχων. Έτσι, ως διά μαγείας, καθώς το οραματίζονταν κάποιοι ουτοπιστές του περασμένου αιώνα, χωρίς αχρείαστες, «ντεμοντέ» κοινωνικές αναταραχές, επαναστάσεις και συγκρούσεις, σε κλίμα ομόνοιας, αλληλοκατανόησης και συνεργασίας μεταξύ εκμεταλλευτών-εκμεταλλευόμενων (ενώ κάπου στο βάθος ο Σαββόπουλος άδει το Ολαρία-ολαρά). Ευχής έργον θα ήτο, δεν αντιλέγω, υπάρχει όμως σοβαρός άνθρωπος που να πιστεύει αυτές τις «πίπες» όταν οι ανισότητες, η ανεργία και η υποαπασχόληση καλπάζουν στις ανεπτυγμένες χώρες ενώ εργασιακοί μεσαίωνες στοιχειώνουν τις αναπτυσσόμενες, όταν τα όποια δικαιώματα κατέκτησαν οι εργαζόμενοι τον τελευταίο μισό αιώνα απαξιώνονται ως «αναπτυξιακή τροχοπέδη», όταν τη χρονιά που τελειώνει ο ΟΟΣΑ κατέγραψε ιστορικά ρεκόρ στο «χάσμα» μεταξύ πλουσίων και φτωχών, όταν η οικονομική, ιδεολογική ή θρησκευτική βαρβαρότητα – θεσμική είτε «κατσαπλιάδικη» - απειλεί να κυριαρχήσει σε ένα μέλλον που εντέλει δεν «καπάρωσε» (και ευτυχώς, αν ήταν να μοιάζει με ό,τι γνωρίσαμε σαν «υπαρκτό») ο σοσιαλισμός; Για έχουμε κάνει κανα συμφωνητικό αέναης υπερεκμετάλλευσης με τη Γη;
Υπάρχει σοβαρός άνθρωπος που να πιστεύει τις αισιόδοξες "πίπες" όταν οι ανισότητες, η ανεργία και η υποαπασχόληση καλπάζουν στις ανεπτυγμένες χώρες ενώ εργασιακοί μεσαίωνες στοιχειώνουν τις αναπτυσσόμενες, όταν τα όποια δικαιώματα κατέκτησαν οι εργαζόμενοι τον τελευταίο μισό αιώνα απαξιώνονται ως «αναπτυξιακή τροχοπέδη», όταν ο ΟΟΣΑ κατέγραψε ιστορικά ρεκόρ στο «χάσμα» μεταξύ πλουσίων και φτωχών, όταν η οικονομική, ιδεολογική ή θρησκευτική βαρβαρότητα απειλεί να κυριαρχήσει παντού;
Έχει βέβαια ξαναειπωθεί ότι ο σύγχρονος κόσμος, με όλα τα προβλήματά του, είναι ο καλύτερος δυνατός. Ότι ζούμε περισσότερο και καλύτερα, ότι τρεφόμαστε πιο ολοκληρωμένα, ότι οι ευκαιρίες έχουν πολλαπλασιαστεί, η ανέχεια και η εξαθλίωση έχουν αισθητά περιοριστεί, ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν είναι δα τόσο τρομερή, ότι η κλιματική αλλαγή είναι μύθος και πάντως όχι ανθρωπογενής. Επιπλέον, ουδέποτε απολάμβαναν τόσοι άνθρωποι τόσα δικαιώματα κι ελευθερίες. Κι ενώ υπάρχουν αλήθειες σε ορισμένες από αυτές τις διαπιστώσεις, συγκατοικούν με ένα τεράστιο ψέμα που συνήθως κάνουνε γαργάρα οι παραπάνω «πηγές»: γιατί πώς, μα τα ελάφια του Άι-Βασίλη, μπορεί να υπάρξει ένας τέτοιος «γενναίος νέος κόσμος» δίχως γενναίες αλλαγές προτεραιοτήτων, παραγωγικού κι αναπτυξιακού μοντέλου συν γενναία ανακατανομή εισοδημάτων; Μπορεί ο πολιτισμός της αφθονίας να αντικατέστησε αυτόν της σπάνης αλλά το ποιος και πώς παράγει και διαχειρίζεται τα αγαθά του παραμένει ζητούμενο - πλανάται οικτρά όποιος το παραβλέπει. Όσο για αυτή την τόσο σπουδαία αλλά και τόσο εύθραυστη κληρονομιά του ουμανισμού, τις ελευθερίες και τα δικαιώματα, δίχως τη δική μας διαρκή επαγρύπνηση εύκολα καταντούν γράμμα κενό ή πρόφαση ακόμα μεγαλύτερων αυθαιρεσιών, πάντα στο όνομά τους. Έπειτα μην ξεχνάμε πως όχι, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν «γεννηθήκαμε για να ευτυχήσουμε» αλλά – καταρχήν – για να καταφέρουμε να επιβιώσουμε αξιοπρεπώς. Η ευτυχία προϋποθέτει μια υπομονετική, κοπιώδη, χρονοβόρα, συχνά αμφίβολη αυτοπραγμάτωση κι όταν νομίζεις ότι πια την έφτασες το πιθανότερο είναι να βρεις μόνο σκόρπιες στιγμές στον άνεμο που δεν είναι δεδομένες μήτε για τους προνομιούχους.
Με εξαίρεση το... σίκουελ του Πόλεμου των Άστρων, οι τελευταίες ειδήσεις της χρονιάς είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία δυσάρεστες (οι ευχάριστες, βλέπεις, αφενός σπανίζουν, αφετέρου δεν πουλάνε το ίδιο!). Στα «δικά μας», τίποτε πρωτότυπο: κι άλλοι πνιγμένοι πρόσφυγες στο Αιγαίο, κι άλλοι απλήρωτοι εργαζόμενοι στο δρόμο, λιγότερα λεφτά στην τσέπη, ακόμα περισσότερα «χαράτσια» με βάση τις ίδιες παλιές αποτυχημένες συνταγές. Και μέσα σε όλα αυτά οι ανεκδιήγητοι συγκυβερνώντες να φλερτάρουν με «αμαζόνες στο χακί» και στρατιωτικά λύκεια... Αισιόδοξη δεν είναι ούτε η διεθνής ειδησεογραφία: Σίγουρα κατιτίς «σάπιο» υπάρχει τελικά στο πεφωτισμένο βασίλειο της Δανιμαρκίας (και όχι μόνο εκεί, δυστυχώς), η κυβέρνηση του οποίου σκέπτεται σοβαρά να λαφυραγωγεί τους μετανάστες σαν αντίτιμο της προσφερόμενης «φιλοξενίας» (και όχι, δεν ήταν εντέλει είδηση-τρολ!). Στη Μέση Ανατολή ο τρόμος δεν στερεύει, στην Αμερική ένας ακροδεξιός μεγιστάνας παλιάτσος που βλέποντάς τον νοσταλγείς ακόμα και τους Ρίγκαν-Μπους τζούνιορ πάει για Πλανητάρχης, στην Κίνα η «κόπρος» της άνευ όρων ανάπτυξης καταντά φονικό τσουνάμι, στην Πολωνία η κυβέρνηση συντηρητικών-εθνικιστών κάνει κάτι σαν συνταγματικό πραξικόπημα. Εξήντα επτά δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν, λέει, σε όλο τον κόσμο φέτος επειδή απλώς προσπάθησαν να κάνουν τη δουλειά τους (ας το έχουμε υπόψη αυτό κάθε που δαιμονοποιούμε συλλήβδην αυτούς τους έρμους τους «αλήτες-ρουφιάνους»). Άσε που μας άφησε χρόνους κι ο Lemmy, ένα από τα τελευταία ορίτζιναλ φρικιά του πλανήτη και «πρότυπο» - ανεξαρτήτως μουσικών γούστων - όσων εξ υμών πιστέψαμε ότι ναι, μπορούμε να παραμένουμε ατιμωρητί το ίδιο «ατίθασα παλιόπαιδα» γερνώντας. Ελάχιστοι βέβαια τυχεροί ή απλά «κωλοπετσωμένοι» το καταφέρνουν αυτό, κρίνοντας όμως από το αντίκτυπο της αποδημίας του 70χρονου Ίαν Φρέιζερ Κίλμιστερ στα κοινωνικά δίκτυα, οι πρόθυμοι «εθελοντές» είμαστε περισσότεροι από όσοι φανταζόμαστε (αλλά αν ναι, πώς διάλο τα καταφέραμε έτσι;).
Υπάρχουν ύστερα κι αυτά τα «νέα» που δεν θα τα δεις στις εφημερίδες, την τηλεόραση ή το Διαδίκτυο, που συμβαίνουν σε ανύποπτο χρόνο μπροστά σου, ομορφαίνοντας την ψυχολογία και την προοπτική σου:Τον καλοστεκούμενο μεσόκοπο με το μπανταρισμένο χέρι να δακρύζει μαζί με τη γυναίκα του, όχι για το δικό του μικροατύχημα αλλά για το (άγνωστό τους) αλλοδαπό παλικάρι στο απέναντι κάθισμα του Προαστιακού που έχασε παραμονή Χριστουγέννων στην πρέσα όλα τα δεξιά του δάκτυλα: «Aν χρειαστείς κάποια βοήθεια, επικοινώνησε μαζί μας και πρόσεχε...»
Τις ευχάριστες ειδήσεις, τη «χαρούμενη γνώση» της καθημερινότητας πρέπει να τις ψάξεις περισσότερο – ή, ακόμα καλύτερα, να τις δημιουργήσεις. Μια τέτοια είναι το αλληλέγγυο χωριό «Όλοι μαζί» στη Μυτιλήνη των προσφύγων και των μεταναστών, στο νησί που ευαισθητοποίησε παγκόσμιους αστέρες σαν την Βρετανίδα ηθοποιό Σούζαν Σάραντον και τον Κινέζο εικαστικό Άι Βέι Βέι αλλά που σνομπάρει επιδεικτικά το πικρό μικρό εγχώριο σταρ σίστεμ, μηδέ του «προοδευτικού» εξαιρουμένου. Μια άλλη ήταν ο Ιρακινός επιχειρηματίας (ζει στην Ελλάδα) που «εξαγόρασε» εκατό κορίτσια-σκλάβες του ISIS από τη μειονότητα Γιεζίντι, μια τρίτη το συγκλονιστικό γράμμα-οδηγός ζωής μιας 36χρονης καρκινοπαθούς, ετοιμοθάνατης μητέρας από το Ουϊσκόνσιν των ΗΠΑ στην ανήλικη κόρη της που καταλήγει σε κάτι θεωρητικά αυτονόητο αλλά που συνήθως παραβλέπεται: «μην ξεχνάς πως κάθε ημέρα που ζεις είναι εξίσου σημαντική» - κάθε που λιγοψυχάς, οπότε, σκέψου απλά πως για εκατομμύρια ανθρώπους δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ξυπνήσουν αύριο υγιείς, αρτιμελείς, ελεύθεροι, επιθυμητοί, χορτάτοι.
Υπάρχουν ύστερα κι αυτά τα «νέα» που δεν θα τα δεις στις εφημερίδες, την τηλεόραση ή το Διαδίκτυο, που συμβαίνουν σε ανύποπτο χρόνο μπροστά σου, ομορφαίνοντας την ψυχολογία και την προοπτική σου: Τα λαϊκά αγόρια στο μετρό προχτές που κάποια στιγμή ο ένας αγκάλιασε τάχα τρυφερά τον άλλο λέγοντας «πού 'σαι δικέ μου δεν πιστεύω να παρεξηγιέσαι τώρα που βγήκε το σύμφωνο συμβίωσης!», με τον δεύτερο να τον αποπαίρνει μεν αλλά χαμογελώντας συγκαταβατικά, δίχως καμιά έκφραση κοροϊδίας ή απέχθειας – αν αυτή είναι η «ανέτοιμη» κοινωνία, αλίμονο στην Πολιτεία της! Τον περαστικό που καθησύχασε μια παρέα την οποία «γάβγιζαν» αδέσποτα χτες βράδυ στου Ψυρρή, βεβαιώνοντάς την ότι «δεν κινδυνεύει» κι ότι απλώς τα είχαν ξυπνήσει με τις φωνές τους – τους είπε δυο γλυκές κουβέντες, σταμάτησαν και ξάπλωσαν ξανά, η παρέα τούς βρήκε δίκιο. Τον καλοστεκούμενο μεσόκοπο με το μπανταρισμένο χέρι να δακρύζει μαζί με τη γυναίκα του, όχι για το δικό του μικροατύχημα αλλά για το (άγνωστό τους) αλλοδαπό παλικάρι στο απέναντι κάθισμα του Προαστιακού που έχασε παραμονή Χριστουγέννων στην πρέσα όλα τα δεξιά του δάκτυλα: «Aν χρειαστείς κάποια βοήθεια, επικοινώνησε μαζί μας και πρόσεχε...», του μήνυσαν κατεβαίνοντας κι ας έδειχνε το βλέμμα του πως δεν θα τους αναζητούσε, πως βοήθεια δεν περίμενε από πουθενά – ή μήπως όχι; Καλή χρονιά.
