Όσοι είναι συνδρομητές στο Netflix και γενικότερα όσοι παρακολουθούν ξένες τηλεοπτικές σειρές θα έχουν παρατηρήσει τη συνεχή αύξηση του είδους εκείνου που θα ονομάζαμε «πολιτικό δράμα». Είναι εκείνες οι σειρές που απεικονίζουν σε πρωταγωνιστικό ρόλο πολιτικούς παράγοντες και πολιτικές διεργασίες, είτε της βιωμένης είτε της φανταστικής πραγματικότητας.
Αν και αρχετυπική ως προς το είδος θεωρείται η σειρά «West Wing» (προβλήθηκε στην Ελλάδα υπό τον τίτλο «Δυτική Πτέρυγα»), αυτό έγινε ιδιαίτερα γνωστό στο ελληνικό κοινό μέσα από τη σειρά του Netflix «House of Cards», τις δολοπλοκίες και τα εγκλήματα του περιβόητου μυθοπλαστικού Προέδρου των ΗΠΑ, Frank Underwood. Δεν είναι, όμως, η μοναδική πολιτική σειρά που παρήχθη τα τελευταία χρόνια, αν και στην Ελλάδα έγινε ιδιαίτερα αρεστή όχι μόνο χάρη στο εξαιρετικό πρωταγωνιστικό της δίδυμο (Kevin Spacey, Michel Gill) αλλά και χάρη στη συνωμοσιολογική οπτική υπό τη οποία ξεκάθαρα προέβαλε τα διαδραματιζόμενα στον Λευκό Οίκο.
Το παλιό φεμινιστικό σύνθημα «το ιδιωτικό είναι πολιτικό» στην πολιτική ψυχαγωγία της σύγχρονης τηλεόρασης έχει γίνει βασικός άξονας κατανόησης των σχέσεων εξουσίας.
Για να περιοριστούμε στην παραγωγή του Netflix χάριν συντομίας, σειρές όπως το «Στέμμα», η «Μασσαλία», ο «Επιζών της επόμενης ημέρας», η «Μυστική Πόλη», η «Ιδιωτική Προστασία», το «1983» κ.ά. διαμορφώνουν ένα πολύ μεγάλο μωσαϊκό πολιτικών ψυχαγωγικών αφηγήσεων που άλλοτε μπλέκουν με το αστυνομικό θρίλερ, άλλοτε με τη σαπουνόπερα και το μελόδραμα, άλλοτε με σενάρια θεαματικής περιπέτειας, αλλά πάντοτε επιχειρούν να αποδώσουν με μεγάλη πιστότητα και ρεαλισμό το σύγχρονο εξουσιαστικό παίγνιο.
Είναι σειρές που σχεδόν όλες εξοικειώνουν τους θεατές τους με πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς που εξασκούν επιρροή, αντιμάχονται ο ένας τον άλλον, καθορίζουν τη μοίρα μιας τοπικής, εθνικής ή παγκόσμιας πραγματικότητας, επιβεβαιώνουν τις δημοκρατικές αξίες ή φλερτάρουν με την υπέρβασή τους. Είναι σειρές που κάλλιστα θα μπορούσαν να θεωρηθούν εκπαιδευτικές μιας σύγχρονης πολιτικής κουλτούρας.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον σε σχέση με το Netflix είναι ότι οι πολιτικές (ιδίως) σειρές του δεν παράγονται μόνο στις ΗΠΑ αλλά απλώνονται σε πολλές άλλες, κυρίως ευρωπαϊκές χώρες, αναπαριστώντας τις εκεί σχέσεις πολιτικής εξουσίας. Ξεπερνά κατά πολύ τη δυνατότητα αυτού του κειμένου η εξέταση των διαφορετικών ιδεολογικών παραμέτρων που κάθε τέτοια σειρά πραγματεύεται, όμως αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι το Netflix καταφέρνει με έναν εντυπωσιακό τρόπο να περάσει στο επίπεδο της παραγωγής αυτό που χάρη στην επιστημονική έρευνα γνωρίζαμε ότι συμβαίνει στο επίπεδο της πρόσληψης του τηλεοπτικού προϊόντος από τους θεατές. Αναφέρομαι στη διαμόρφωση συνταγών παγκόσμιας αφηγηματικής εμβέλειας (ειδολογίας) που το κοινό αποκωδικοποιεί με τους δικούς του κάθε φορά κώδικές αναφοράς (έθνος, φύλο, τόπος, κοινωνική θέση κ.λπ.) και όχι με έναν μονοδιάστατο, μαζικό τρόπο.
Οι ίδιες σειρές του Netflix, ιδίως οι πολιτικές, μας εισάγουν στον κόσμο μιας παγκοσμιοποιημένης και ταυτόχρονα τοπικοποιημένης τηλεοπτικής αφήγησης (όχι globalized αλλά glocalized), μιας εξιστόρησης πολιτικών ή άλλων κοινωνικών ζητημάτων που έχουν ταυτόχρονα υπερεθνικές διαστάσεις αλλά και εθνικές (τουλάχιστον) ιδιαιτερότητες.
Για να περιοριστούμε και πάλι σε δύο μόνο παραδείγματα για λόγους οικονομίας, όσοι έχουν παρακολουθήσει την κομψοτεχνική σειρά το «Στέμμα» θα έχουν μάθει πολλές μικρές ή μεγάλες πτυχές της σύγχρονης βρετανικής ιστορίας και της ιδιαιτερότητας των βρετανικών θεσμών. Το ίδιο θα έχει συμβεί σε όσους θεατές έχουν παρακολουθήσει την πολύ ενδιαφέρουσα γαλλική σειρά «Μασσαλία», της οποίας οι πρωταγωνιστές εκπροσωπούν πολλά από τα τρέχοντα δύσκολα πολιτικά ζητήματα της γαλλικής δημοκρατίας: από την τρομοκρατία και τον νεολεπενισμό μέχρι την υπέρβαση των παραδοσιακών ιδεολογικών διαιρέσεων.
Αν και διαφέρουν σε πολλά οι δύο αυτές ευρωπαϊκές παραγωγές του Netflix, αν και φέρουν στοιχεία από την τηλεοπτική παράδοση των δύο χωρών, σε μεγάλο βαθμό «προσαρμόζονται» στις συνταγές μιας δεδομένης αφηγηματικής φόρμουλας που έρχεται να αποτυπώσει με ιδιαίτερα πιστό τρόπο πολιτικές διεργασίες, διαμάχες, δολοπλοκίες, μυστήρια, λύσεις και αδιέξοδα. Κι αυτό συμβαίνει είτε μέσα από μια ιστορική ματιά (στο «Στέμμα» η ζωή της νεαρής βασίλισσας Ελισάβετ αυτό εξυπηρετεί) είτε μέσα από μια ρέουσα θέαση των πραγμάτων (βλ. «Μασσαλία»). Είτε μέσα από τη δημιουργική διεύρυνση θεμάτων που συνήθως αφορούν τη σαπουνόπερα είτε μέσα από τον εκσυγχρονισμό του πολιτικού θρίλερ που δίδαξε κινηματογραφικά ο Κώστας Γαβράς.
Καταρχάς, το θέμα του «Στέμματος» αφορά τη χλιδή, την αριστοκρατική λογική, τους έρωτες και τις ίντριγκες της βασιλικής ζωής, αλλά εν τέλει εξιστορεί τη δημοκρατική μετάλλαξη ενός απολυταρχικού θεσμού. Στη «Μασσαλία» οι πολιτικοί πρωταγωνιστές εμφανίζονται να ανταγωνίζονται απλώς για την δημαρχία μιας πόλης, αλλά ουσιαστικά έρχονται αντιμέτωποι με τις δαιδαλώδεις σχέσεις της πολιτικής, οικονομικής, ποδοσφαιρικής, τρομοκρατικής και εγκληματικής πραγματικότητας της σύγχρονης Γαλλίας.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον, επίσης, το ότι σχεδόν όλες οι πολιτικές σειρές ευρωπαϊκής ή αμερικανικής παραγωγής εμπλέκουν το στοιχείο των οικογενειακών σχέσεων ως κομβικό στην κατανόηση του πολιτικού παιχνιδιού και της περίπλοκης ισορροπίας που χαρακτηρίζει τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των πρωταγωνιστών. Το παλιό φεμινιστικό σύνθημα «το ιδιωτικό είναι πολιτικό» στην πολιτική ψυχαγωγία της σύγχρονης τηλεόρασης έχει γίνει βασικός άξονας κατανόησης των σχέσεων εξουσίας.
Είναι σχεδόν πανθομολογούμενο πλέον ότι η πιο σύνθετη και ενδιαφέρουσα δημοφιλής οπτικοακουστική κουλτούρα έχει εδώ και καιρό εγκαταλείψει τον κινηματογράφο και έχει εποικήσει τον κόσμο της ψηφιακής (συνδρομητικής και διαδικτυακής) τηλεόρασης. Το ελληνικό κοινό έχει συγχρονιστεί σε μεγάλο βαθμό (ειδικότερα οι νεότερες ηλικίες) με αυτή την εξέλιξη. Είτε πειρατικά είτε μέσα από τα συνδρομητικά κανάλια, παρακολουθεί έναν τηλεοπτικό κόσμο εντελώς διαφορετικό από αυτόν που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης αλλά και πριν από αυτή. Η νέα τηλεόραση έχει γίνει μέσο των αυξημένων απαιτήσεων, όχι μόνο ψυχαγωγίας αλλά και οικείωσης με τα πιο περίπλοκα των σημερινών ζητημάτων. Η άνθηση των πολιτικών σειρών το αποδεικνύει περίτρανα.
Δυστυχώς, η παραγωγή τέτοιων μυθοπλαστικών προϊόντων στην Ελλάδα φαίνεται υπόθεση επιστημονικής φαντασίας. Όχι μόνο γιατί οι οικονομικοί πόροι για ποιοτικές παραγωγές είναι πια περιορισμένοι αλλά και γιατί αυτά τα ζητήματα, τα περίπλοκα, τα αμφιλεγόμενα, τα σημαντικά, δεν γίνονται αντικείμενο εκλαϊκευμένης μυθοπλασίας και αφήγησης. Ουσιαστικά «λογοκρίνονται» εδώ και χρόνια. Με κάποιον τρόπο η τηλεοπτική παραγωγή στην Ελλάδα σχεδόν αρνείται (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) να μπει στην πραγμάτευση της σύγχρονης πολυπλοκότητας και να εξοικειώσει το κοινό με θεαματικές αφηγήσεις του πολιτικού. Είναι σαν να έχει συγχρονιστεί εν μέρει με την εγχώρια πολιτική πραγματικότητα. Όταν μπαίνει σε κίνδυνο το πολιτικό ειδύλλιο μιας ολόκληρης επταετίας μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ., τι άλλο καλύτερο να παρακολουθήσει κανείς από το «Power of Love» ή το «Love of Power»;
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια