Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν συνάντησα στη Στοκχόλμη την οικογένεια Νίμπλουμ. Την Αιμιλία Αντρέα Νίμπλουμ, εκτός γάμου κόρη του Αντρέα Παπανδρέου, και τη μητέρα της. Η μητέρα της Αντρέα, μια τηλεοπτική παραγωγός με μεγάλη φυσική ευγένεια και υπομονή, απ’ ό,τι αποδεικνύεται, περιέγραφε έναν άλλο Παπανδρέου. Δεν είχε καμιά σχέση με τον Παπανδρέου του μπαλκονιού και της σαγήνης. Ήταν ο Αντρέας των προφάσεων, των εγωιστικών επιλογών και της συνεχούς αυτοδικαιολόγησης. Ο σύζυγος της Νίμπλουμ ήταν φίλος του Αντρέα και καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο. Η Νίμπλουμ βοήθησε τον Παπανδρέου να εμφανιστεί στη Σουηδία ως εκπρόσωπος της αντιδικτατορικής Ελλάδας, διοργανώνοντας την ιστορική συνέντευξη με τη Διεθνή Αμνηστία. Λίγους μήνες μετά έμεινε έγκυος από τον Αντρέα. Τη διαβεβαίωσε αρκετές φορές πως θα μιλήσει για τη σχέση τους και το παιδί στη Μαργαρίτα. Δεν το έκανε. Άφησε τη Νίμπλουμ με την Αιμιλία στην αγκαλιά κι έφυγε. Χρόνια αργότερα ο Ούλωφ Πάλμε, ο Σουηδός πρωθυπουργός, μεσολάβησε για να εξασφαλίσει από τον Αντρέα τη δέσμευση πως θα δώσει διατροφή για την Αιμιλία. Αυτός δέχτηκε, αλλά ήταν σαν τις πολιτικές δεσμεύσεις του Αντρέα πως θα φύγουν οι βάσεις (για όσους θυμούνται).
Στη συνάντηση αυτή με τις Νίμπλουμ ρώτησα την άγνωστη κόρη του Παπανδρέου τι γνώμη είχε για τον πατέρα που δεν γνώρισε. Με κοίταξε (ίδια ο Αντρέας) και απάντησε: «Νομίζω πως ο πατέρας μου τα θεωρούσε όλα εύκολα για τον εαυτό του, γι’ αυτό τα έκανε δύσκολα για τους άλλους». Έναν μόλις χρόνο μετά τη συνάντηση στη Σουηδία, ένας συνεργάτης του Αντρέα μου εξομολογήθηκε μια ιστορία για την «ευκολία» του και τη «δυσκολία» των άλλων. Ήταν τις μέρες της Συνόδου των Έξι στην Αθήνα. Αυτού του πολιτικού σχήματος που ήθελε να δείχνει πως ισορροπεί αντι-υπερδυναμικά ανάμεσα στα δυο μπλοκ. Ο Αντρέας έφυγε εσπευσμένα από τη Σύνοδο για να συναντήσει έναν έρωτά του στο Λαγονήσι. Την επόμενη μέρα ο διεθνής Τύπος έγραφε: «Τα έσπασε ο Παπανδρέου με τους Έξι», ενώ οι αναλυτές της CIA προσπαθούσαν να καταλάβουν τι, αλήθεια, σήμαινε η απρόβλεπτη απουσία του Αντρέα από τη Σύνοδο. Ελάχιστοι γνώριζαν πως η απουσία του Αντρέα ήταν η επιμονή του να βλέπει τις αδυναμίες του ως τον δρόμο της ζωής του, πράγμα που ήταν αδύνατο να υποψιαστούν οι άλλοι για έναν τόσο επιθετικό ηγέτη.
Όσο περνά ο καιρός, αναρωτιέμαι αν αυτό που είπε η Αιμιλία για τον πατέρα της ισχύει για τον αδελφό της. Αν δηλαδή ο τρόπος που ο Γιώργος προσπαθεί να καθιερώσει ένα προσωπικό σύστημα ιδεών ή ανθρώπων, εμμονών άλλες φορές, γίνεται η δυσκολία των άλλων. Ο Γιώργος Παπανδρέου, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, είναι ένας άνθρωπος μιας άλλης κουλτούρας. Ενός άλλου πολιτισμού. Είναι ένας άνθρωπος που ζει μια μεγάλη αντίφαση: διοικούσε μια χώρα την οποία δεν εκτιμά κι ένα κόμμα το οποίο σιχαίνεται. Τίποτα από τα δύο, όμως, δεν άλλαξε προς το καλύτερο.
Η πιο αντιπροσωπευτική εικόνα του Γιώργου για τους Έλληνες θα είναι αυτή με το κολάν και τα διαστημικά γυαλιά, να κάνει διατάσεις ανάμεσα σε δεκάδες στελέχη του ΠΑΣΟΚ που ανακάλυψαν ξαφνικά τον Μαραθώνιο ως τρόπο άσκησης της πολιτικής.
Για όλους τους ηγέτες δημιουργούνται πάντα τα στοιχεία αρχικώς του μύθου και στη συνέχεια της ισοπεδωτικής απομυθοποίησης. Η αλήθεια χάνεται στα προσωπικά στοιχεία που αφαιρούμε και σε αυτά που προσθέτουμε ως πολιτικά, χωρίς να είναι. Ένας άσπονδος εχθρός του Γιώργου τον χαρακτηρίζει «αδόμητο». Ως πολιτικό που θεωρεί σκοπό τα μέσα με τα οποία ασκείται η πολιτική. Που αντιλαμβάνεται την πολιτική ως μείγμα νέων τεχνολογιών, εγωισμών και μεταμοντέρνων θεωρήσεων που εκστόμισε κάποιος από τους πολλούς συμβούλους. Που θεωρεί πως οι Έλληνες πρέπει να αποβάλλουν το κακό, ιδρώνοντας στο γυμναστήριο και πίνοντας την κατάλληλη ποικιλία πράσινου τσαγιού. Πολλά ίσως είναι υπερβολές. Πως έκανε κάποιον σύμβουλό του, γνωρίζοντάς τον στην πτήση Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Πως στη διαδρομή για μια σοβαρή συνάντηση σταμάτησε να κάνει κανό, και άλλα πολλά.
Οι ηγέτες, παρά τη δημόσια έκθεσή τους, έχουν πάντα τη δυνατότητα να εμφανίζουν την επιπολαιότητά τους ως όραμα και την αποτυχία τους ως θυσία. Ο Γιώργος θα κριθεί και αυτός από την ιστορία. Όχι για τα δευτερεύοντα. Για το πρωτεύον. Μπορούσε ν’ αλλάξει την Ελλάδα και δεν το έκανε. Την οδήγησε στο ΔΝΤ, χωρίς καμιά διαπραγμάτευση. Σύμφωνα με τους διεθνείς αναλυτές πια, μπορούσε να διαπραγματευτεί το χρέος όταν Γερμανοί και Γάλλοι ήταν φορτωμένοι με ελληνικά ομόλογα, υποστηρίζοντας την άποψη πως η ελληνική κρίση έχει ελληνικές ιδιομορφίες, αλλά είναι συστημική-ευρωπαϊκή. Ανικανότητα ή πρόθεση; Αυτό είναι πράγματι (όπως θα ‘λεγε και ο Αντρέας) θέμα τιμής του Παπανδρέου...
