Δεν κοιμόμαστε αρκετά και αυτό μας σκοτώνει

Όλος ο κόσμος είναι εξαντλημένος και αυτό μας σκοτώνει όλους – αλλά κυρίως εμένα. Καθώς γράφω αυτό το κείμενο βρίσκομαι στα TED 2019 στο Βανκούβερ, σε έναν εβδομαδιαίο μαραθώνιο ομιλιών, εργαστηρίων, συναντήσεων για καφέ και ανταλλαγή απόψεων, διαγωνισμών αργά μες τη νύχτα και αδιάκοπης δικτύωσης.

Εν τω μεταξύ, είμαι άρρωστη –κόλλησα μια ίωση από το τρίχρονο παιδί μου–, έχω ένα πιεστικό deadline και είμαι έγκυος, που σημαίνει ότι χρειάζομαι καφέ αλλά δεν μπορώ να πίνω πολλούς.

Α, και χρειάζομαι ύπνο αλλά δεν μπορώ να ξαπλώσω όπως θέλω παρά μόνο στην αριστερή μου πλευρά και δεν μπορώ να αναπνεύσω από το κρύωμα αν δεν είμαι καθισμένη, έχοντας βάλει μαξιλάρια κάτω από κεφάλι, μια και δεν μπορώ να πάρω κάποια αγωγή λόγω της εγκυμοσύνης.

Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Μάθιου Γουόκερ, ζημιώνω σοβαρά την υγεία μου και τη ζωή μου που δεν κοιμάμαι αρκετά.

«Το ότι οι άνθρωποι σε όλα τα εκβιομηχανοποιημένα έθνη δεν κοιμούνται αρκετά έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία τους, στην ευεξία τους, ακόμα και στην ασφάλεια και την εκπαίδευση των παιδιών τους. Βιώνουμε μια σιωπηλή επιδημία απώλειας ύπνου και πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε τον 21ο αιώνα» είπε ο Γουόκερ, ειδικός σε θέματα ύπνου του,  καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλοφόρνια και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Why we sleep» ( «Γιατί κοιμόμαστε»), στο καθηλωμένο από την ομιλία του κοινό στα TED του Βανκούβερ.

Ο ύπνος, δυστυχώς, δεν είναι ένας προαιρετικός τρόπος ζωής πολυτελείας. Είναι μια αναπόσπαστη βιολογική αναγκαιότητα. Είναι το σύστημα υποστήριξης της ζωής σας.

Έχοντας περάσει ένα πρωινό παρακολουθώντας έντονες ομιλίες πάνω στην κλιματική αλλαγή και τα κακά που έπονται των αναληθών viral που κυκλοφορούν στο Ίντερνετ, ενώ παράλληλα έριχνα κλεφτές ματιές στο Twitter για να ενημερωθώ σχετικά με τα νέα στοιχεία που έφερε η έκθεση Mueller αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις, η ομιλία του Γουόκερ ήταν σαν μια ένεση καφεΐνης στο κουρασμένο μου σύστημα.

Να σημειώσω εδώ ότι αυτή η σύγκριση ίσως να μην αρέσει στον Γουόκερ ο οποίος έχει προειδοποιήσει για τη ζημιά που προκαλεί στον άνθρωπο το συγκεκριμένο διεγερτικό.

Στην ομιλία του λοιπόν ανέτρεξε σε όλους τους τρόπους με τους οποίους η έλλειψη ύπνου βλάπτει τον ανθρώπινο οργανισμό: μας κάνει πιο χαζούς, πιο ξεχασιάρηδες, δεν μπορούμε να μάθουμε νέα πράγματα, είμαστε πιο ευάλωτοι στην άνοια, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουμε από καρδιακή προσβολή, το ανοσοποιητικό μας σύστημα αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις διάφορες ασθένειες, είναι πιο πιθανό να πασχίσουμε από καρκίνο και κυριολεκτικά κάνει το σώμα σας να πονάει περισσότερο.

Η έλλειψη ύπνου διαστρεβλώνει τα γονίδιά μας και αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου σε γενικές γραμμές, είπε ο Γουόκερ. Επίσης, διαταράσσει τη δημιουργία των ορμονών που σχετίζονται με το σεξ, όπως τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη, και οδηγεί σε πρόωρη γήρανση.

Προφανώς, οι άνδρες που κοιμούνται μόνο πέντε ώρες τη νύχτα έχουν σημαντικά μικρότερους όρχεις από ό,τι οι άνδρες που κοιμούνται περισσότερες από επτά.

Μετά την ομιλία του Γουόκερ στο συνεδριακό κέντρο ένα πλήθος ανθρώπων προσπαθούσε απεγνωσμένα να του πει πόσο πολύ τους άλλαξε τη ζωή το βιβλίο του, το οποίο καλύπτει το ίδιο θέμα με την ομιλία του στα TED.

«Η απώλεια ύπνου παρεισφρέει σε κάθε κύτταρο της φυσιολογίας σας» είπε. «Ο ύπνος, δυστυχώς, δεν είναι ένας προαιρετικός τρόπος ζωής πολυτελείας. Είναι μια αναπόσπαστη βιολογική αναγκαιότητα. Είναι το σύστημα υποστήριξης της ζωής σας».

Από όλες τις ομιλίες του TED που έχω ακούσει αυτή την εβδομάδα, ένιωσα ότι η συγκεκριμένη απευθυνόταν σε μένα. Στα ταλαίπωρα «εισερχόμενα των πληροφοριών» του εγκέφαλου μου, όπως τα αποκαλεί ο Γουόκερ. Στα πρησμένα μάτια μου και τους μαύρους μου κύκλους – ίσως επειδή αισθανόμουν τόσο κουρασμένη, ήταν τελικά η κατάλληλη στιγμή για να ακούσω αυτά τα λόγια. Όμως δεν ήμουν η μόνη.

Όλοι έχουν εμμονή με τον ύπνο και γνωρίζουν ότι δεν κοιμούνται αρκετά. Το μαρτυρά η ολοένα αυξανόμενη κατανάλωση υπνωτικών χαπιών και η χρήση συσκευών και εφαρμογών διαχείρισης ύπνου.

Ακόμα και η Αριάννα Χάφινγκτον εγκατέλειψε το ρεπορτάζ και την ειδησεογραφία για να δημιουργήσει ένα σάιτ –το thriveglobal.com– που ασχολείται με τον ύπνο και την ευεξία.

Μετά την ομιλία του Γουόκερ στο συνεδριακό κέντρο ένα πλήθος ανθρώπων προσπαθούσε απεγνωσμένα να του πει πόσο πολύ άλλαξε η ζωή τους μετά την ανάγνωση του βιβλίου του, το οποίο καλύπτει το ίδιο θέμα με την ομιλία του στα TED.

Θέλησαν να του πουν πως τους βοήθησε να καταφέρουν να απεξαρτηθούν από την καφεΐνη και το αλκοόλ και πως σταμάτησαν να αισθάνονται άσχημα που πλέον φεύγουν νωρίς από τα πάρτι για να πάνε για ύπνο ή πως αρνούνται πια να τσεκάρουν τα email που αφορούν τη δουλειά τους όταν είναι ξαπλωμένοι κρεβάτι.

Καθώς το επόμενο session των ομιλιών του TED ήταν προ των θυρών ο Γουόκερ προσπαθούσε να τους ξεφύγει ώστε να μπορέσει να το παρακολουθήσει. Όμως κανείς δεν φαινόταν να θέλει να τον αφήσει σε ησυχία. Ήθελαν να μάθουν από αυτόν τι πρέπει να τρώνε, πότε να κοιμούνται, πώς να ονειρεύονται.

Οι απαντήσεις του; Μην πίνετε καφεΐνη ή αλκοόλ. Πηγαίνετε στο κρεβάτι την ίδια ώρα κάθε μέρα ακόμα και τα Σαββατοκύριακα. Να κοιμάστε σε δροσερό δωμάτιο.

Εάν όταν ξαπλώνετε στο κρεβάτι μένετε ξύπνιοι «ακούγοντας» όλες τις ανησυχίες που προκαλεί ο εγκέφαλός σας, σηκωθείτε, πηγαίνετε σε διαφορετικό δωμάτιο, κάντε μια δραστηριότητα και στη συνέχεια επιστρέψτε στο κρεβάτι μόλις αισθανθείτε έτοιμοι.

«Όπως δεν κάθεστε στο τραπέζι περιμένοντας να πεινάσετε για να φάτε το ίδιο θα πρέπει να κάνετε και με τον ύπνο. Γιατί να ξαπλώσετε περιμένοντας να κουραστείτε;» είπε σε κάποιον που του ζήτησε τη συμβουλή του.

Για να ηρεμήσετε το νευρικό σας σύστημα και το μυαλό σας μπορείτε να διαλογιστείτε. Μην πάτε κατευθείαν στην λύση των χαπιών για τον ύπνο, τα οποία «δεν παράγουν έναν φυσιολογικό ύπνο» είπε.

Σημειωτέων ότι ο Γουόκερ είναι στην φάση ανάπτυξης μιας οικονομικά προσιτής και φορητής συσκευής διέγερσης του εγκεφάλου που, μέσω της συνεχούς παροχής ρεύματος, θα μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κοιμούνται βαθύτερα.

Μάλιστα, μόλις έχει στήσει και μια εταιρεία που ονομάζεται Stim Science, με υποστήριξη από την Khosla Ventures, που θα κατασκευάσει την εν λόγω συσκευή.

Οι άνθρωποι τον άκουγαν με προσοχή. Κρατούσαν σημειώσεις κατά τη διάρκεια της ομιλίας του –κάτι που προς μεγάλη μου έκπληξη δεν συνηθίζεται στα TED– αλλά και αργότερα στους διαδρόμους.

Το μήνυμά που πέρασε μέσα από την ομιλία του εμφανίστηκε ως αντίποδας στην ιδέα ότι η στέρηση ύπνου και η επιτυχία κατά κάποιο τρόπο συμβαδίζουν.

Για παράδειγμα ο Τιμ Κουκ, o διευθύνων σύμβουλος της Apple, έχει δηλώσει ότι ξυπνάει στις 3:45 π.μ. για να ξεκινήσει να εργάζεται.

Ο Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ότι κοιμάται μόνο περίπου 5 ώρες και ότι είναι «νυχτερινός τύπος».

Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Έλον Μασκ επίσης δηλώνουν ότι κοιμούνται λίγες ώρες. Να σημειωθεί όμως εδώ ότι ο Μάσκ είχε πρόσφατα πει στους New York Times ότι το βεβαρημένο του πρόγραμμα στην εργασία έχει ξεκινήσει να επιδρά στην πνευματική του υγεία αλλά και σε όλη του τη ζωή.

Ο Γουόκερ λοιπόν υποστήριξε ότι ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι ο ύπνος είναι σημάδι αδυναμίας ή τεμπελιάς. Στην πραγματικότητα, είναι το αντίθετο.

Ο ύπνος μας κάνει καλύτερους σε όλα. «Η διατάραξη του ύπνου συμβάλλει στην παρακμή της γνωστικής λειτουργίας» λέει ο Γουόκερ σχετικά με τον κίνδυνο της άνοιας που διατρέχει ακόμη και τους υγιείς ανθρώπους.

«Χρειάζεστε ύπνο μετά από την εκμάθηση. Έχοντας κοιμηθεί σωστά και αρκετά είναι σαν να χτυπάτε το κουμπί αποθήκευσης γι' αυτές τις νέες μνήμες, ώστε να μην τις ξεχάσετε.

Πρόσφατα έχουμε ανακαλύψει ότι χρειάζεστε επίσης ύπνο προτού μπείτε στην διαδικασία της εκμάθησης. Ο ύπνος λειτουργεί σαν ένα στεγνό σφουγγάρι που ρουφάει τις νέες πληροφορίες. Χωρίς ύπνο, ο εγκέφαλος ουσιαστικά είναι σαν να μην "στεγνώνει" ώστε να μπορεί να απορροφήσει εκ νέου καινούρια δεδομένα».

Αυτό είναι απολύτως αληθές. Χθες άκουσα περίπου 18 διαφορετικές συνομιλίες στα TED. Όμως είχα κοιμηθεί ελάχιστα την προηγούμενη νύχτα, όπως και χθες το βράδυ.

Όταν ρωτήθηκα σήμερα το πρωί ποια ήταν η ομιλία της προηγούμενης ημέρας που μου άρεσε περισσότερο χρειάστηκαν τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα για να θυμηθώ μια.

Είμαι πλέον αποφασισμένη να θυμάμαι όλα αυτά που είπε ο Γουόκερ. Για του λόγου το αληθές, μετά την ομιλία του μπήκα σε ένα από τα «δωμάτια ύπνου» του TED και προσπάθησα έναν πάρω έναν πεντάλεπτο υπνάκο πριν γράψω αυτό το άρθρο, σε μια προσπάθειά μου να κρατήσω όλα όσα άκουσα στη μνήμη μου.

Έβαλα μια μάσκα ύπνου και άφησα τη μυρωδιά των αιθέριων ελαίων να κάνουν τη δουλειά τους έτσι ώστε να χαρίσω στον εαυτό μου μια στιγμή ανάπαυλας και ηρεμίας.

Στην απόκοσμη ησυχία αυτού του ζεν χώρου μέσα στο συνεδριακό κέντρο-μεγαθήριο στους πρόποδες των ορέων North Shore, είχα σχεδόν ξεχάσει τις διεθνείς εξελίξεις, το κρυολόγημά μου και όλα τα σχετικά με την έκθεση Mueller.

Μετά από λίγο όμως θυμήθηκα το deadline μου για αυτό το κείμενο, σηκώθηκα όρθια, έβγαλα το αρωματικό χώρου από την πρίζα, κάθισα μπροστά στον υπολογιστή μου και έγραψα αυτά τα λόγια.

Ελπίζω να βοηθήσουν κι εσάς, όπως και εμένα, να κοιμηθούμε λίγο καλύτερα και περισσότερο απόψε.

To κείμενο αποτελεί απόδοση άρθρου της Emily Dreifuss που δημοσιεύτηκε στο Wired.