Τεχνολογία αιχμής στη διάγνωση και τη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού

Η τεχνολογία έχει φέρει την επανάσταση στη διάγνωση και στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Ο καθηγητής Χρήστος Μαρκόπουλος καταγράφει τις επιστημονικές εξελίξεις που συνέβαλαν στο να σημειωθεί τόσο μεγάλη πρόοδος στη μάχη με τον πιο διαδεδομένο καρκίνο στο γυναικείο φύλο.

— Πόσο διαδεδομένος είναι ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες σε σχέση με τον καρκίνο των πνευμόνων στην πατρίδα μας;
Ο καρκίνος του μαστού είναι παγκοσμίως η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες, με περισσότερα από 2 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο, και η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου των γυναικών από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Υπολογίζεται πως περίπου 1:8 γυναίκες (πιθανότητα 12%) θα εμφανίσει κάποια στιγμή στη ζωή της καρκίνο του μαστού. Στη χώρα μας έχουμε πλέον ξεπεράσει τις 7.000 νέες περιπτώσεις ετησίως, ενώ εξακολουθεί να είναι η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στον γυναικείο πληθυσμό. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία και οι περισσότερες ασθενείς είναι 55-65 ετών. Ωστόσο, 1 στους 4 καρκίνους του μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες νεώτερες των 50 ετών.

— Είναι ευαισθητοποιημένη η Ελληνίδα σε σχέση με την πρόληψη του καρκίνου του μαστού; Κάνει τις απαιτούμενες εξετάσεις; 
Η Ελληνίδα είναι πολύ πιο ενημερωμένη σήμερα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Γιατροί, έντυπος και ηλεκτρονικός Τύπος, τηλεόραση, εθελοντικές οργανώσεις και ενώσεις ασθενών έχουν κατορθώσει να μεταδώσουν το μήνυμα για την αξία της πρόληψης. Σε αυτό βοήθησε τελευταία και η θέσπιση εθνικών προγραμμάτων προτροπής και ελέγχου των γυναικών με μαστογραφία, τόσο πρακτικά όσο και στον τομέα της ευρύτερης ενημέρωσης των γυναικών. Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο τμήμα του γυναικείου πληθυσμού μας και είναι ενημερωμένο και ελέγχεται τακτικά, είτε μέσω ΕΣΥ είτε ιδιωτικά. Βεβαίως, παραμένουν κάποιες δυσκολίες που οφείλονται είτε σε ιδιαιτερότητες της χώρας μας, π.χ. οι κάτοικοι μικρών νησιών και ακριτικών περιοχών, είτε σε ατομικές συμπεριφορές, όπως φοβία για διάγνωση καρκίνου, εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με πρόκληση ή διασπορά του καρκίνου από τη μαστογραφία κ.ά.  

Η Ελληνίδα είναι πολύ πιο ενημερωμένη σήμερα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Σε αυτό βοήθησε τελευταία και η θέσπιση εθνικών προγραμμάτων προτροπής και ελέγχου των γυναικών με μαστογραφία.

— Οι πιο νέες γυναίκες είναι πιο ευαισθητοποιημένες ή η ευαισθητοποίηση δεν έχει σχέση με την ηλικία;
Παρόλο που ο καρκίνος του μαστού δεν είναι συχνός σε ηλικίες κάτω των 40 ετών, με ποσοστό μικρότερο του 4% των ασθενών να είναι κάτω των 35 ετών, οι νέες σε ηλικία γυναίκες είναι πιο ενημερωμένες για πολλούς λόγους. Έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής επικοινωνίας, ευαισθητοποιούνται από περιστατικά μεγαλύτερων γυναικών στο άμεσο και ευρύτερο συγγενικό τους περιβάλλον που λόγω συχνότητας του καρκίνου του μαστού σίγουρα θα υπάρξουν και, βέβαια, από τις λίγες περιπτώσεις νέων γυναικών του περιβάλλοντός τους που νοσούν, που έχουν όμως μεγαλύτερο αντίκτυπο λόγω της ιδιαιτερότητας του καρκίνου σε νέες ηλικίες. Η ενημέρωση, επίσης, για την πιθανότητα κληρονομικότητας και η δυνατότητα πλέον δωρεάν ελέγχου των γυναικών μέσω ΕΟΠΥΥ βάσει ενδείξεων έχει προσθέσει έναν ακόμη λόγο ευαισθητοποίησης των νεότερων γυναικών στο θέμα του καρκίνου του μαστού.

— Πώς άλλαξε η πρόοδος της τεχνολογίας την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού; Μιλήστε μας για την τομοσύνθεση, τη μαγνητική τομογραφία εξπρές, την ψηφιακή μαστογραφία με σκιαγραφικό. 
Στο καρκίνο του μαστού πρόληψη σημαίνει πρακτικά έγκαιρη διάγνωση, όταν ο καρκίνος είναι ακόμη μικρού μεγέθους και θεραπεύσιμος. Το βασικό μας μέσον προς αυτήν τη κατεύθυνση είναι ο τακτικός έλεγχος με μαστογραφία, ανάλογα με την ηλικία και το προφίλ κινδύνου κάθε γυναίκας. Γι’ αυτόν τον λόγο και η έρευνα και η εξέλιξη της τεχνολογίας γενικότερα στον τομέα της απεικόνισης του μαστού είναι εντυπωσιακή τα τελευταία χρόνια. Σήμερα διαθέτουμε ψηφιακούς μαστογράφους με λογισμικό τομοσύνθεσης, που μας επιτρέπουν να πάρουμε «τομές» μέσα στον μαστό και να αναλύσουμε πυκνές περιοχές του μαζικού αδένα στις οποίες δύσκολα βλέπαμε λεπτομέρειες με την αναλογική ή ακόμη και την ψηφιακή μαστογραφία. Η ψηφιακή μαστογραφία με σκιαγραφικό, αν και δεν χρησιμοποιείται ευρέως ακόμη, είναι μία επιπλέον εναλλακτική πρόταση που συνδυάζει δύο τεχνικές απεικόνισης. Επίσης, χρησιμοποιούμε επικουρικά και το υπερηχογράφημα, με τα μηχανήματα των υπερήχων να διαθέτουν υψηλής ακρίβειας διαγνωστικές δυνατότητες, όπως και τη μέθοδο της ελαστογραφίας που μας θέτει την υποψία κακοήθειας μετρώντας τη «σκληρότητα» του όγκου.

Επιπρόσθετα, διαθέτουμε και τη μαγνητική μαστογραφία, η οποία δεν έχει ακτινοβολία και μπορεί να γίνει και σε πολύ νέες γυναίκες. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στον έλεγχο γυναικών με πολύ πυκνό μαστό και σε εκείνες που έχουν χειρουργηθεί στον μαστό τους στο παρελθόν ή έχουν προθέσεις σιλικόνης μετά από επέμβαση αυξητικήςτου μαστού. Προληπτικά, χρησιμοποιείται σε γυναίκες «υψηλού κινδύνου» για ανάπτυξη καρκίνου μαστού, όπως αυτές με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ή βεβαιωμένη μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/2 (κληρονομικός καρκίνος μαστού). Πρακτικό μειονέκτημά της είναι ο χρόνος των περίπου 40 λεπτών που απαιτείται για να γίνει, τελευταία όμως έχει αναπτυχθεί και η τεχνική της «ταχείας» μαγνητικής μαστογραφίας, που σε πολύ μικρότερο χρόνο μπορεί να μας δώσει τα περισσότερα από τα πιθανά ευρήματα της κανονικής. 

Στο καρκίνο του μαστού πρόληψη σημαίνει πρακτικά έγκαιρη διάγνωση, όταν ο καρκίνος είναι ακόμη μικρού μεγέθους και θεραπεύσιμος.

— Ποια πρόοδος έχει συντελεστεί στη χειρουργική του καρκίνου του μαστού και πόσο βοηθά αυτό για να διατηρήσει η ασθενής την εξωτερική της εικόνα, που είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για τη γυναίκα;
Θα ξεχώριζα την καθιέρωση της τεχνικής του φρουρού λεμφαδένα και των τεχνικών ογκοπλαστικής χειρουργικής. 

• Η τεχνική του φρουρού λεμφαδένα έδωσε τη δυνατότητα στις περισσότερες περιπτώσεις να αποφεύγουμε τη ριζική αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων, κάτι που ήταν παλαιότερα ο κανόνας για να διαπιστώσουμε εάν ο όγκος έχει προχωρήσει στη μασχάλη, αλλά προκαλούσε σε αρκετές ασθενείς πρήξιμο του χεριού (λεμφοίδημα) και ακαμψία του ώμου. Σήμερα, στις περισσότερες ασθενείς, ακόμη και αν 1 ή 2 λεμφαδένες-φρουροί περιέχουν καρκινικά κύτταρα, ο λεμφαδενικός καθαρισμός μπορεί να μην είναι απαραίτητος κι έτσι αποφεύγουμε τις παρενέργειές του, που είχαν σημαντική επίπτωση στην καθημερινότητα της ασθενούς.

• Εδώ και αρκετές δεκαετίες η αντιμετώπιση των περισσότερων ασθενών με καρκίνο του μαστού επιτυγχάνεται με επεμβάσεις διατήρησης του μαστού και αποφυγή της μαστεκτομής, αφαιρώντας τοπικά τον όγκο επί «υγιών ορίων». Αρκετές φορές, όμως, λόγω της θέσης ή του μεγάλου μεγέθους του όγκου σε σχέση με το μέγεθος του μαστού, μπορεί να προκληθεί αρκετού βαθμού δυσμορφία ή να οδηγηθούμε τελικά σε μαστεκτομή. Την απάντηση σε αυτό το πρόβλημα ήρθαν να δώσουν οι «ογκοπλαστικές τεχνικές» στις οποίες γίνεται συνδυασμός της ογκολογικής χειρουργικής επέμβασης με τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής, επιτυγχάνοντας έτσι ένα σωστό ογκολογικά και πολύ καλό αισθητικά τελικό αποτέλεσμα. 

Στις τεχνικές αυτές είτε χρησιμοποιούμε τον μαζικό αδένα που απομένει για την αναπλήρωση του κενού που δημιουργείται από την αφαίρεση του όγκου ή προθέματα σιλικόνης με ή χωρίς βιολογικά πλέγματα και διατήρηση του δέρματος του μαστού, με πολύ καλά αισθητικά αποτελέσματα. Αυτό επηρεάζει πολύ θετικά την ψυχολογία της ασθενούς, οδηγώντας σε πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής.