Ως συνήθως πολλές από αυτές τις συζητήσεις έγιναν υπό το πρίσμα κομματικών τακτικισμών, συγκυριακών αναλύσεων ή ακόμα και εσωκομματικών εμμονών. Ας τα παρακάμψουμε ως αναπόφευκτο, πλην επουσιώδες, μέρος της πολιτικής διαδικασίας και ας μπούμε στην ουσία των επιχειρημάτων.
Καταρχάς ας δούμε τι αλλάζει επί της διαδικασίας η εκλογή Ευρωβουλευτών με σταυρό. Σε ό,τι αφορά τη δύναμη των κομμάτων ουσιαστικά τίποτα. Οι πολίτες θα ψηφίσουν πάλι τα κόμματά τους. Απλώς οι ευρωβουλευτές αντί να εκλεγούν με λίστα, η οποία καταρτίζεται από τον αρχηγό κάθε κόμματος, θα εκλέγονται από το σύνολο των ψηφοφόρων του κάθε κόμματος. Η συνολική εκλογική συμπεριφορά επηρεάζεται μόνο στο βαθμό που κάποιοι συμπολίτες μας θα επιλέξουν κόμμα με βάση τους υποψηφίους του. Πόσο πιθανό είναι αυτό; Στη συγκεκριμένη συγκυρία, ελάχιστα. Τα κεντρικά πολιτικά διακυβεύματα είναι πολύ ισχυρότερα από την επιρροή μεμονωμένων προσώπων. Και απόδειξη αυτού είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ π.χ. με τα παγκοσμίως άγνωστα στελέχη, το 2012 κατάπιε εκλογικά το πολύ πιο αναγνωρίσιμα στελέχη του ΠΑΣΟΚ.
Επιφέρει όμως άλλες αλλαγές, οι οποίες, επί της αρχής τουλάχιστον είναι θετικές. Η βασική αλλαγή είναι η μεταφορά (στην τελική τουλάχιστον φάση) της ευθύνης της επιλογής των εθνικών και κομματικών εκπροσώπων μας στην Ευρωβουλή, από τον αρχηγό, στους ψηφοφόρους. Η κατάργηση (ή έστω η αποδυνάμωση) του αρχηγικού δικαιώματος, προς όφελος της λαϊκής ψήφου.
Επίσης, σε περίοδο μειωμένης αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος η ευρύτερη δυνατή δημοκρατική νομιμοποιήση των επιλογών τους είναι στοιχείο που προσθέτει και δεν αφαιρεί. Σε μια εποχή αυξανόμενου ευρωσκεπτικισμού και εύλογης ανησυχίας για το δημοκρατικό έλλειμμα στους θεσμούς της ΕΕ, η άμεση εκλογή και η συνακόλουθη λογοδοσία των εκπροσώπων μας στην Ευρωβουλή θα ενισχύσει το ενδιαφέρον για αυτήν. Σήμερα, οι περισσότεροι Έλληνες Ευρωβουλευτές είναι άγνωστοι στο ευρύ κοινό, όχι μόνο επειδή δεν τους έχει εκλέξει κανείς, αλλά και επειδή οι ίδιοι δεν προβάλλουν επαρκώς τη δράση τους, καθότι η επανεκλογή τους δεν κρίνεται από το έργο τους αλλά από τη διάθεση του εκάστου αρχηγού.
Θα ανέμενε συνεπώς κανείς, η άμεση εκλογή των Ευρωβουλευτών να αποτελεί αυτονόητη απαίτηση και όχι λόγο ανησυχίας. Ωστόσο υπάρχουν κάποια εύλογα ερωτήματα που αξίζει και είναι χρήσιμο να συζητηθούν.
Μια πρώτη ένσταση είναι ότι: «με σταυρό θα εκλέγονται όσοι διαθέτουν δημοσιότητα και χρήμα και θα ενισχυθεί η διαπλοκή». Εν μέρει σωστό. Εν μέρει όμως. Πρώτον διότι μπορούν να τεθούν περιορισμοί τόσο στη δημοσιότητα, όσο και στις δαπάνες ώστε να υπάρχει μια σχετική ισότητα ευκαιριών προβολής. Δεύτερον, διότι ακριβώς το ίδιο ισχύει για τα κόμματα. Η ΝΔ ή ο ΣΥΡΙΖΑ, π.χ. έχουν περισσότερη δημοσιότητα στα ΜΜΕ και περισσότερα χρήματα από ότι π.χ. η Δράση ή η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά ουδείς θεώρησε ότι το γεγονός αυτό καθιστά τις εκλογές «παρωδία». Αν αυτό θεωρείται φυσιολογικό (και είναι, έτσι συμβαίνει παντού στον κόσμο) για τις εκλογές που καθορίζουν τις τύχες της χώρας, γιατί να θεωρείται αδιανόητο να συμβαίνει σε εκλογές δευτερεύουσας σημασίας και μόνο σε σχέση με τη σειρά εκλογής μεταξύ των κομμάτων; Τρίτον, η ίδια η μορφή των εκλογών αλλάζει. Η δύναμη του διαδικτύου αυξάνεται σε βάρος της τηλεόρασης. Η τηλεόραση παραμένει μεν ακόμα το ισχυρότερο μέσο, ωστόσο η σημασία της βαίνει μειούμενη, ενώ του (δωρεάν) διαδικτύου και των social media είναι ολοένα αυξανόμενη. Η προσέγγιση του ζητήματος με στατικούς όρους, δεν μπορεί να αποτελεί επιχείρημα κατά μιας επί της αρχής σωστής απόφασης. Και, τέταρτον, ακόμα και αν δεχτούμε ότι πράγματι υφίστανται όλες αυτές οι ανισότητες, στο τέλος-τέλος ο υποψήφιος έχει τη δυνατότητα να το παλέψει και ο ψηφοφόρος τη δυνατότητα να επιλέξει. Ακόμα και αν οι πιθανότητες είναι μικρές, είναι παρόλα αυτά μεγαλύτερες από το σημερινό καθεστώς της απόλυτης αρχηγικής επιλογής ή του εσωκομματικού μαγειρέματος. Σε πρώτη φάση ας συγκρίνουμε με αυτό που έχουμε, ας επιλέξουμε το βέλτιστο και στην πορεία αναζητούμε και τις περαιτέρω βελτιώσεις.
Κάποιοι άλλοι λένε: «είναι σωστό να αλλάξει τώρα εν μέσω προεκλογικής περιόδου;» Και προσθέτουν «Ο χρόνος πλέον είναι μικρός. Πότε θα προλάβουν να κάνουν εκστρατεία;»».
Απάντηση: Ναι, είναι σωστό να αλλάξει. Καταρχάς δεν επηρεάζει – παρά ελάχιστα, όπως ήδη αναφέραμε – την κομματική ψήφο που είναι το σημαντικότερο όλων.
Δεν μιλάμε για εκλογικό νόμο που επηρεάζει κατανομή εδρών, συσχετισμούς δυνάμεων, κλπ, - όπου εκεί όντως θα ήταν απαράδεκτη κάθε αλλαγή – αλλά για ανάδειξη προσώπων εντός των κομμάτων. Μάλιστα στην παρούσα φάση δεν έχουμε ούτε υποψηφίους, ούτε καν διαμορφωμένα σχήματα που θα κατέλθουν στις εκλογές, πλην των μεγάλων κομμάτων και όσων μικρών έχουν δηλώσει ότι θα κατέλθουν αυτόνομα (π.χ. ΚΚΕ).
Να θυμίσω επίσης ότι στην Ελλάδα ελάχιστες προεκλογικές περίοδοι έχουν διαρκέσει περισσότερο από 2μήνες. Οι περισσότερες προεκλογικές περίοδοι έχουν διαρκέσει από 30 έως 45 μέρες, ενώ από τη μεταπολίτευση και μετά μόνο δύο εκλογές έχουν γίνει στο τέλος της 4ετίας. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι ο χρόνος τώρα ίσως είναι μικρός, από τις επόμενες ευρωεκλογές αυτό το πρόβλημα δεν θα υφίσταται. Η δε θεσμική αλλαγή πρέπει να κριθεί κυρίως σε βάθος χρόνου, όχι συγκυριακά.
Τέλος, υπάρχει το παράδειγμα του «Καλλικράτη». Με τον «Καλλικράτη», άλλαξε θεμελιωδώς η εικόνα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα. Άλλαξαν θεσμοί, γεωγραφικά όρια Δήμων, εκλογικά σώματα, η ίδια η διαδικασία της ψηφοφορίας. Ο νόμος εκείνος, με τις πολύ πιο θεμελιώδεις αλλαγές ψηφίστηκε 5 μήνες πριν τις εκλογές του 2010 και εφαρμόστηκε αμέσως. Όταν μάλιστα ψηφίστηκε διαφωνούσαν με το σχέδιο και η ΚΕΔΚΕ (ένωση Δημάρχων) η ΕΝΑΕ (ένωση Νομαρχών) και όλα τα κόμματα της Αντιπολίτευσης. Κακώς ψηφίστηκε; Όχι, ορθότατα ψηφίστηκε τότε, διότι αν χάνονταν τότε το μομέντουμ στη λογική του «δεν είμαστε έτοιμοι, ας το ξαναδούμε», είναι αμφίβολο αν σήμερα θα υπήρχε. Εντωμεταξύ ούτε η δημοκρατική τάξη καταργήθηκε από αυτό, ούτε ζήτημα νομιμότητας όσων εξελέγησαν τέθηκε...
Υπάρχει ένας ακόμα κεντρικός προβληματισμός: «Θα εκλέγονται τηλεπερσόνες και επώνυμοι και όχι ικανοί άνθρωποι». Ο συλλογισμός αυτός είναι αρκετά αυθαίρετος. Καταρχάς από που προκύπτει ότι οι «κακοί» εκλέγονται, ενώ οι «καλοί» επιλέγονται; Δεύτερον, λίγα «ούφο» έχουν επιλεγεί ως τώρα με λίστα; Αυτό το δεδομένο πρόβλημα γιατί δεν το σχολιάζουν οι υποστηρικτές της λίστας, αλλά εστιάζουν στο πιθανό πρόβλημα της επιλογής με σταυρό; Τόσο ικανοποιημένοι είναι άραγε από το σημερινό επίπεδο που φοβούνται μη χαλάσει;
Αυτή η αντίληψη είναι ακατανόητα ελιτίστικη και αρκετά προσβλητική για τους ψηφοφόρους. Υποκρύπτει δε την άρνηση μιας μερίδα επίδοξων πολιτευομένων να καταπιαστούν με την πολιτική σε επίπεδο εκλογών, επιδιώκοντας να επηρεάσουν τις εξελίξεις είτε με ex cathedra κατηχήσεις, είτε ως «εκλεκτοί» κάποιου ισχυρού πολιτικού παράγοντα. Ξεχνούν όμως ότι οι αφ’ υψηλού προσεγγίσεις έχουν περιορισμένο εύρος επιρροής. Για να γίνεις πλειοψηφικό ρεύμα πρέπει να εμπλακείς με διαδικασίες βάσης, όπως είναι ΚΑΙ οι εκλογές με σταυρό. Πεποίθησή μου δε, είναι ότι ΤΩΡΑ είναι ευκαιρία να αναδειχτούν νέα πρόσωπα. Τώρα που οι πολίτες είναι ακόμα εξοργισμένοι με το παλιό σύστημα. Τώρα μπορούν να γίνουν ανατροπές. Αυτοπεποίθηση και όχι φοβικότητα χρειάζεται το εγχείρημα. Ως ευκαιρία και όχι ως ταφόπλακα πρέπει να εκληφθεί αυτή η αλλαγή.
Που καταλήγουμε; Προφανώς όχι στο ότι δεν υπάρχουν εύλογα ερωτήματα. Υπάρχουν και πρέπει όντως να εξεταστούν. Κυρίως όσα σχετίζονται με τα ζητήματα δημοσιότητας και πολιτικού χρήματος. Όμως η τελική σύγκριση – στη δική μου ανάλυση τουλάχιστον – βαίνει συντριπτικά υπέρ της εκλογής με σταυρό προτίμησης και με την απόδοση του τελικού λόγους στους πολίτες.
Τόσο η λογική του πλατωνικού «φιλοσόφου-βασιλιά» που πράττει πάντα το αγαθό και σοφό, όσο κι εκείνη που θεωρεί ότι «ένας λοχίας θα μας σώσει» είναι ξεπερασμένες. Αφήστε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν!
σχόλια