Στον σταθμό του Αιγάλεω, όπου είναι το ραντεβού με τον Άρη Μπινιάρη, ένα αυτοκίνητο με μεγάφωνα διαλαλεί την ομιλία ενός βουλευτή της κυβέρνησης – μου θυμίζει την αναγγελία για το τσίρκο που ερχόταν κάθε καλοκαίρι στο χωριό ή τους κάγκουρες που βάζουν στη διαπασών Χολίδη. Σταματάμε την συζήτησή μας δύο φορές γιατί ο σαματάς που κάνει είναι τεράστιος. Μου λέει για την πρόθεσή του να συνεχίσει τις παραστάσεις του έργου Το Θείο Τραγί και την επόμενη σεζόν και τη δυσκολία να βρει κατάλληλο χώρο. «Το Θείο Τραγί μπορώ να πω ότι είναι η δουλειά που με χαρακτηρίζει, είναι πάρα πολύ κοντά σε αυτό που είμαι» λέει και ποζάρει αμήχανα για τη φωτογραφία. Δηλώνει πολύ ικανοποιημένος με τη μορφή που έχει πάρει η νέα του παράσταση, Το '21, που ετοιμάζει για το Φεστιβάλ Αθηνών, και τη χαρακτηρίζει «διαφορετική από το Θείο Τραγί», παρόλο που κι αυτή βασίζεται κατά πολύ στη μουσική. «Είναι καινούργιο πράγμα, κι ας είμαστε οι ίδιοι συνεργάτες. Είναι πάλι μια μουσικοθεατρική αφήγηση με ζωντανή μουσική που αλληλεπιδρά με τον λόγο, αυτήν τη φορά όχι κάποιου λογοτεχνικού έργου, όπως ήταν το Θείο Τραγί του Σκαρίμπα, αλλά αληθινών ιστορικών γεγονότων. Κι έχουμε καταφέρει να αναβαπτίσουμε τα ιστορικά γεγονότα και να δείξουμε την ποιητικότητά τους, ανάγοντάς τα σε σύμβολα. Αυτό είναι όλο το εγχείρημα στην ουσία. Είναι μια σύνθεση από αυθεντικά κείμενα από το 1817 μέχρι το 1835 περίπου, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο – ας τον λέμε πόλεμο και όχι επανάσταση. Είδα ότι αυτό που με συγκινεί είναι η πράξη ενός ατόμου –κατ' επέκταση και ενός λαού ή μιας χώρας ολόκληρης– να μετατοπιστεί από ένα σημείο υποδούλωσης προς την ελευθερία, να πάρει την απόφαση να αλλάξει κάτι, να κάνει μια έξοδο και να σπάσει τα δεσμά. Αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να πάρει τα χαρακτηριστικά μιας εθνολαϊκής εξέγερσης που ήταν το '21, η οποία δεν ήταν εθνική. Eίναι υπαρξιακά τα ζητήματα που εγείρονται για μένα. Έτσι μας αφορά κιόλας, γιατί αποκτά μια οικουμενικότητα όλο αυτό. Ήταν κόντρα και στους τοπικούς άρχοντες, που ήταν Έλληνες, συνεργάτες των Οθωμανών. Στην παράσταση δεν μένουμε ούτε στο εθνικό ούτε στο ταξικό, κάνουμε focus στη στιγμή που ένας άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι είναι υποδουλωμένος και θέλει να ελευθερωθεί. Αναπόφευκτα θα έκανε έναν πόλεμο. Περιγράφουμε τι σημαίνει αυτό κι επίσης τι σημαίνει να διατηρείς την ελευθερία, κάτι που το '21 δεν συνέβη – απελευθερώθηκαν από κάποιον αρχηγό και υποδουλώθηκαν σε άλλον ζυγό. Κι αυτό έφερε μια απογοήτευση, μια θλίψη κι έναν θυμό. Κάτι που μπορεί να συμβεί σε μία χώρα, μπορεί να συμβεί και σε έναν άνθρωπο σήμερα, στην καθημερινότητά του. Γι' αυτό μας αφορά. Θα χρησιμοποιήσω εδώ πάλι μια φράση του Σκαρίμπα από ένα βιβλίο που είχε γράψει για το '21: "με το να κάνεις μια επανάσταση και να αποτινάξεις έναν ζυγό δεν έκανες κάτι, με το να μην εμπέσεις ξανά σε ζυγό, αυτό είναι επανάσταση". Ο άλλος μπορεί να κάνει συνειρμούς, αλλά δεν εστιάζουμε εκεί, δηλαδή μιλάμε για τον προσωπικό αγώνα του κάθε ανθρώπου και τις προσωπικές μάχες, που μπορεί να είναι μικρά, απλά, καθημερινά πράγματα. Χρησιμοποιούμε κείμενα εθνοσυνελεύσεων, μαρτυρίες κάποιων οπλαρχηγών, χωρίς να βάζουμε τοπωνύμια ή ονόματα, χρησιμοποιούμε ακόμα και κάποια κείμενα του Πατριαρχείου που είναι εναντίον της επανάστασης, τα οποία είχαν γραφτεί τότε, και κάνουμε μια συρραφή. Είναι πολύ ποιητικό αυτό που έχει βγει, με ένταση. Έχει φτιαχτεί με πολλή αγάπη και βγάζει αντίστοιχα πολλή αγάπη και δύναμη. Και είναι και βαθιά συγκινητικό. Ο θεατής θα παρακολουθήσει και θα καταλάβει μια ιστορία που αφηγούμαστε με μουσικό τρόπο χρονολογικά, χωρίς να λέμε όμως τις ημερομηνίες, μια ιστορία ανθρώπων οι οποίοι αποφάσισαν κάποια στιγμή να κάνουν μια έξοδο. Έχουμε χρησιμοποιήσει στοιχεία από μάχες και θα είναι κάτι εύληπτο και κατανοητό, όχι κάτι ασαφές».
Στο '21 έχουμε φτιάξει μια ηλεκτρική όπερα, ένα ηλεκτρικό ορατόριο, όπου η μουσική μαζί με τον λόγο δημιουργούν έναν αφηγηματικό παλμό.
«Επανάσταση σημαίνει ριζική αλλαγή. Να μπορέσεις να αποχαιρετήσεις οριστικά μια κατάσταση μέσα στην οποία αισθάνεσαι ανελεύθερος χωρίς να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου, αλλά δημιουργώντας τις συνθήκες που θα σε φέρουν στο σημείο που θα πεις "δεν μπορώ να ζήσω άλλο πια έτσι και θέλω να το αλλάξω". Έχοντας γνώση του παρελθόντος και του τι έχει συμβεί, να κάνεις ένα βήμα στο μέλλον. Αυτό θεωρώ πραγματικά επαναστατικό, το να επιλέξουμε να συμβιώσουμε με τους υπόλοιπους ανθρώπους, να μην είμαστε θωρακισμένοι μέσα σε μια μοναξιά, να υπάρχει μια ουσιαστική επικοινωνία. Και να δέχεσαι τους ανθρώπους όπως είναι. Το διαφορετικό. Από την άλλη, να έχεις την προσδοκία ότι δεν θα υπάρχει στασιμότητα, αλλά όλο αυτό θα εξελίσσεται».
Μου μιλάει για το τέλος των ανθρώπων που το 1821 ξεσηκώθηκαν για να ξεβολέψουν την κατάσταση –οι περισσότεροι πέθαναν στην εξορία ή δολοφονήθηκαν– και θυμήθηκα ένα πρόσφατο post στο facebook με μια λίστα επιφανών αρχαίων Ελλήνων και το τέλος τους: είχαν εξοριστεί, δολοφονηθεί ή τους ανάγκασαν να πιουν κώνειο. Σχολιάζουμε πόσο ίδιοι έχουν παραμείνει οι Έλληνες σε ολόκληρη την ιστορία τους, για χιλιάδες χρόνια. «Ο πιο έξυπνος τρόπος για να απομακρυνθούμε από αυτά που πραγματικά συνέβησαν το '21, από την αλήθεια που υπήρχε τότε, ήταν να ηρωοποιήσουμε το '21 και τους ανθρώπους του. Δηλαδή αυτό που έκανε το σχολείο: τους καλογυάλισαν, τους καθάρισαν τις φουστανέλες, τους έφτιαξαν ωραία μουστάκια, τους κάναμε κορνίζες και τους αγιοποιήσαμε, απομακρύνοντάς τους απίστευτα από μας, κι έτσι καταργήσαμε την προοπτική να ταυτιστούμε με το ότι ήταν και αυτοί άνθρωποι. Άρα, με την προοπτική ότι κι εμείς μπορούμε να δώσουμε τις μάχες μας και να απελευθερωθούμε. Η επίσημη ιστορία δεν θέλει να αποκτήσουμε σχέση με την προοπτική αυτών των ανθρώπων».
«Η μουσική με συγκινεί –και οι λέξεις, όχι μόνο οι νότες–, μπορεί πιο εύκολα να αναβαπτίσει το νόημα. Λες μια λέξη πάνω σε μουσική και μπορείς πολύ πιο εύκολα να την καθαρίσεις από τα διάφορα φίλτρα που έχουμε βάλει –τα κοινωνικά και τους ρόλους– και να ακούσεις την ουσία της. Εμένα η μουσική με βοηθάει πάρα πολύ σε αυτό. Με συγκινεί και με φέρνει πολύ γρήγορα προ των συναισθημάτων, οπότε παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Στο '21 έχουμε φτιάξει μια ηλεκτρική όπερα, ένα ηλεκτρικό ορατόριο, όπου η μουσική μαζί με τον λόγο δημιουργούν έναν αφηγηματικό παλμό. Αυτό έκαναν και στις τραγωδίες. Στην αρχαία Ελλάδα καταλάβαινες το νόημα, αλλά ταυτόχρονα υπήρχε ο παλμός μέσα από τον οποίο σου δινόταν αυτό το νόημα. Έτσι μπορούσες και να αισθανθείς αλλά και να καταλάβεις. Δεν κάνουμε απλώς ένα θέατρο εγκεφαλικό, που έχει μόνο να καταλάβεις πράγματα...».
«Γιατί κάνεις θέατρο;». «Για να μην είμαι μόνος μου. Και γι' αυτό. Μου έρχονται όλες οι κλισέ απαντήσεις στο μυαλό, αλλά μερικές φορές είναι και ουσιαστικές. Είναι ένα μέσο γνωριμίας και επικοινωνίας με τους ανθρώπους. Και με τον εαυτό σου».
3 & 4 Ιουλίου, Πειραιώς 260, Χώρος Ε, 21:00.
Η προπώληση των εισιτηρίων έχει ξεκινήσει.
Σκηνοθεσία-ερμηνεία-σύνθεση κειμένων: Άρης Μπινιάρης
Σύνθεση και εκτέλεση πρωτότυπης μουσικής: Τάκης Βαρελλάς (μπάσο), Βασίλης Γιασλακιώτης (τύμπανα)
Σκηνικά-κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα
Φωτισμοί-φωτογραφίες: Γιώργος Βιτσαρόπουλος
Animation: Νίκος Δημητριάδης
σχόλια