Ο Παις του Κριτίου και ο Μοσχοφόρος

  [Από τον Θανάση Χαραμή]

Από το 1833, όταν ο τουρκικός στρατός αποσύρθηκε από την Ελλάδα έως και το 1882, όταν και άρχισαν οι συστηματικές ανασκαφές, η Ακρόπολη είχε μετατραπεί σε πεδίο πρώιμων, ερασιτεχνικών ερευνών.

Τα κτίρια των Τούρκων είχαν αρχίσει να εκκαθαρίζονται και στην επιφάνεια ήρθαν αρχαίες επιγραφές που ενσωματώθηκαν στα τείχη και θραύσματα γλυπτών τα οποία επιπόλαια είχαν αρχίσει να στοιβάζονται στα Προπύλαια και τους εξωτερικούς χώρους. Μόλις το 1863 αποφασίστηκε πως ένα μουσείο θα ήταν απαραίτητο προκειμένου να στεγαστεί με ασφάλεια όλος αυτός ο θησαυρός. Όταν ξεκίνησαν οι εργασίες θεμελίωσης του και οι εργάτες άρχισαν να σκάβουν για τα έργα στο σημείο που είχε επιλεχθεί, νέα ευρήματα και άγνωστα αριστουργήματα βρέθηκαν θαμμένα στην αττική γη.

Το 1836 οι εργάτες ανακάλυψαν το ακέφαλο γλυπτό της Αθηνάς που φαίνεται στα αριστερά της φωτογραφίας και το 6ου π.Χ. αιώνα γλυπτό του Μοσχοφόρου. Στην αρχή πιστεύονταν πως το ζώο που κουβαλούσε ο νέος του αγάλματος ήταν κατσίκα μια και το κεφάλι δεν είχε βρεθεί. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα άλλο αριστουργηματικό γλυπτό φτιαγμένο από μάρμαρο της Πάρου. Ο Παις του Κριτίου αρχικά βρέθηκε ακέφαλος όπως και τα περισσότερα γλυπτά. Αποκαταστάθηκε στην σημερινή του μορφή το 1888, όταν βρέθηκε το σωστό κεφάλι μεταξύ μουσείου και νοτίου τείχους της Ακρόπολης και προσαρμόστηκε στον κορμό από τον καθηγητή Φουρτβένγκλερ.

Είναι μάλλον ειρωνικό πως κανένα από αυτά τα έργα δεν θα είχε διασωθεί αν οι Πέρσες δεν είχαν λεηλατήσει και καταστρέψει την Ακρόπολη το 479 π.Χ. Οι Αθηναίοι είχαν τότε με θρησκευτική ευλάβεια θάψει στο αττικό χώμα τα αγάλματα και τμήματα του ναού, προκειμένου να προφυλαχθούν από το μένος των κατακτητών και συνέχιζαν να το κάνουν έως ότου αποφασιστεί πως ο ναός τους θα ξαναγίνονταν ακόμη πιο μεγαλοπρεπής.

Ο Παις του Κριτίου, ο Μοσχοφόρος και δεκάδες ακόμη ευρήματα, φωτογραφήθηκαν κάτω από τον ελληνικό ήλιο ο οποίος τα έλουζε με το φως του, σχεδόν 1300 χρόνια μετά την καταστροφική επιδρομή των Περσών. Μια φωτογραφία που άγνωστο ποιος είχε τραβήξει και που αποτυπώνει το θάμβος των αρχαιολόγων καθώς ανακάλυπταν τα αριστουργήματα της κλασικής ελληνικής τέχνης θαμμένα κάτω από την Ακρόπολη. 

* Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή Gilman του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης