Σε βρίσκω σε πρόβα. Τι ετοιμάζεις;
Κάνουμε πρόβες στον Απόκοποπου πρωτοπαρουσιάσαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών με προοπτική να παρουσιάσουμε ένα δεύτερο σχεδίασμα. Τώρα το δουλεύουμε αλλιώς και με μια διαφορετική αντιμετώπιση του λόγου, σε σχέση με το δεκαπεντασύλλαβο και την ποικιλία των ρυθμών. Χρειάζεται χρόνος ωρίμανσης για να αρχίσεις να βλέπεις τη σκηνική ερμηνεία πέραν της θεωρητικής κατανόησης, για να υπάρξει η αναγκαία σωματική κατανόηση. Με βοήθησε πολύ η εμπειρία που είχαμε στην Κρήτη, η επαφή με τους ανθρώπους εκεί, οι μαντινάδες στα τραπέζια - η ζωντανή παράδοση της Κρήτης έκανε αυτά που είχα στο μυαλό μου πιο καθαρά. Ξεκινήσαμε πρόσφατα να μελετάμε και την Ερωφίλη.
Ενώ είσαι ένας απολύτως σύγχρονος άνθρωπος, πώς και ασχολήθηκες με κείμενα όπως η Γκόλφω, ο Απόκοπος τώρα και με την Ερωφίλη;
Γιατί έχω μεγάλα ελλείμματα παιδείας λόγω ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος σχολών και σχολών. Και γι' αυτό αδιαφορώ γι' αυτούς που κατηγορούν τους νέους για το ένα και για το άλλο. Στο σχολείο ή στη σχολή κανείς δεν μου μίλησε για τον Απόκοπο του Μπεργαδή. Για τον δεκαπεντασύλλαβο και την Ερωφίλη μας είπαν κάτι λίγα, ότι ο ποιητής της είναι ο δικό μας Σαίξπηρ. Αναρωτιέμαι γιατί δεν διδάχθηκα τους Όρνιθες του Κουν στη δραματική σχολή, μια παράσταση κλασικής θεατρικής παιδείας, μια τόσο συμπαγή πρόταση που ακόμη και σήμερα, παρακολουθώντας την εκατοστή της αναβίωση, νιώθεις τη δύναμη που έχει. Όταν την είδα προσκύνησα - είναι σαν να πηγαίνεις στην Παναγιά της Τήνου. Ήταν φυσικό κάποια στιγμή να αναζητήσω τη δική μας παράδοση, ποια είναι τα πράγματα στα οποία μπορώ εγώ σήμερα να ακουμπήσω για να ανακαλύψω τη ρίζα μου την πολιτισμική, τη θεατρική. Αν ο δεκαπεντασύλλαβος είναι ένα απ' αυτά, θέλω να τον δω, να τον εξετάσω από κοντά, να τον χρησιμοποιήσω. Να δω τα κείμενα, όχι να τα ξαναδώ.
Μεταξύ σύγχρονης πραγματικότητας και αναζήτησης στις θεατρικές μας ρίζες τι υπάρχει;
Η εμπειρία που έχουμε συλλέξει, παίζοντας σε διάφορα μέρη με συνθήκες πρωτόγονες, σαν μπουλούκι, με τους θεατές να τρώνε σουβλάκια, να μιλάνε, τα παιδιά να παίζουν. Αλλιώς είναι ο Απόκοπος σε θεατρικό χώρο και με μουσικούς του Μεγάρου να παίζουν προκλασική μουσική κι αλλιώς σ' ένα κοινό που εσύ πας να συναντήσεις και δικαιολογημένα σε κοιτάζει περίεργα σαν να σου λέει «Για να σε δούμε τώρα, τι θα μας δείξεις».
Υπάρχει αντίφαση -και υποκρισία- στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το θέατρο στην Αθήνα;
Σίγουρα υπάρχει. Υπάρχει καταρχάς μια αντίφαση μεταξύ των υψηλών αισθητικών αιτημάτων και της πραγματικότητας γύρω μας. Μιλάμε για το θέατρο μέσα από τα μάτια των 50.000 εκπαιδευμένων θεατών που παρακολουθούν θέατρο στην πρωτεύουσα και κει τελειώνει. Στην περιφέρεια τα πράγματα αποκαλύπτονται σ' όλη τη γύμνια τους. Και μεις βρεθήκαμε από τα σαλόνια στα αλώνια - από τα βασιλικά θέατρα και τα μαρμάρινα φουαγιέ, σε κάτι χωριά όπου εξ ανάγκης αρχίζουν να βγαίνουν από μέσα σου ο κλόουν, ο θεατρίνος, ο δρόμος και το παλιό ένστικτο της επιβίωσης του καλλιτέχνη σε συνθήκη αντίξοη. Νιώθεις ότι πρέπει να κάνεις ό,τι έκαναν οι παλιοί της συντεχνίας, αιώνες πριν. Και τότε είπα, ναι, αυτή είναι η φύση του θεάτρου, να είσαι περιπλανώμενος, να είσαι ο θίασος στηνΈβδομη Σφραγίδα του Μπέργκμαν, που τον κυνηγάει η πανούκλα.
Και μετά γυρνάς μια ώρα αρχύτερα στα κανονικά θέατρα με το «κανονικό» κοινό;
Κάθε άλλο. Εθίζεσαι σ' αυτή την πρωτόγονη αλήθεια κι όταν παίζουμε σε κανονικά θέατρα αισθάνομαι ότι δεν κάνω τίποτα σημαντικό. Είναι αυτό που διάβασα στη βιογραφία του Μίμη Φωτόπουλου, που γνώρισε καλά τη ζωή των μπουλουκιών, που, παρ' ότι η πρώτη του έξοδος ήταν άθλια εμπειρία, όταν γύρισε στην Αθήνα δεν έβλεπε την ώρα να ξαναφύγει. Λέει μάλιστα αλίμονο στο νέο ηθοποιό που θα γνωρίσει αυτή την εμπειρία γιατί μετά κολλάει στα ταξίδια και μακριά από την πρωτεύουσα ζημιώνει την καριέρα του. Το περιγράφει ως εθισμό.
Πόσο εύκολο είναι ερμηνεύσει ο σύγχρονος ηθοποιός σε δεκαπεντασύλλαβο;
Είναι δύσκολο γιατί αλλού βρίσκεται ο λόγος κι αλλού το σώμα των ηθοποιών. Βέβαια η Γκόλφω δεν είναιΕρωφίλη. Μπορεί να είναι γραμμένα και τα δύο σε δεκαπεντασύλλαβο, αλλά στηνΓκόλφω υπάρχει ασυνέπεια στο χειρισμό του ρυθμού, που επιτρέπει την ερμηνευτική ελευθερία. Τώρα που καταπιαστήκαμε με την Ερωφίλη καταλάβαμε τη διαφορά - εδώ δεν χωράει να κάνεις πολλά και τίποτα δεν μπορείς να κόψεις. Επειδή μια παράσταση της Ερωφίλης κανονικά κρατάει περισσότερο από τρεις ώρες, χωρίς τα χορικά και τα ιντερμέδια, φίλοι μου λένε «κόψε». Αλλά πώς να κόψεις χωρίς να το τραυματίσεις; Είναι ένα αριστούργημα, μία Ακρόπολη.
Πώς βλέπεις τα τελευταία γεγονότα;
Εννοείται πως είμαι με το μέρος των παιδιών. Ακόμη κι αν όλη αυτή η ιστορία ξέσπασε παρορμητικά, ερήμην μιας σκέψης συνειδητοποιημένης, πιστεύω ότι πολλές φορές δεν είναι απαραίτητο να είναι όλα ξεκάθαρα και στοχευμένα εξαρχής. Βρίσκουν στην πορεία το λόγο και τη μορφή τους. Πιστεύω σ' αυτήν τη γενιά και σ' αυτές που θα 'ρθουν, έχουν καταλάβει το παραμύθι των γονιών τους, γενικά των παλαιότερων, και παίζουν με ανοιχτά χαρτιά. Μπορεί να υπάρχει πόνος πίσω από όλο αυτό, γιατί το να βαδίζεις και σε καμένη γη δεν είναι ευχάριστο, αλλά πορεύονται γνωρίζοντας την πραγματική συνθήκη, όχι με δεκανίκια ψευδαισθήσεων. Το Ίντερνετ πιστεύω ότι έχει να παίξει ακόμη σημαντικό ρόλο - γιατί το να εκφράζονται τόσοι άνθρωποι, το να γράφουν και να το κυκλοφορούν, συνειδητοποιώντας ότι μια άποψη που κυκλοφορεί είναι μία δέσμευση, δεν είναι και λίγο. Κι ας βλέπουμε σήμερα τους πάντες να μπλογκάρουν κι όλοι να κρίνουν και να επικρίνουν.
Πότε θα είναι έτοιμη η Ερωφίλη;
Θέλω να έχω έτοιμο ένα σχεδίασμα τον Απρίλιο, για να κατεβούμε στην Κρήτη και να δουλέψουμε εκεί για ένα μήνα, να το δείξουμε και να το δουλεύουμε ταυτόχρονα,. Μ' αρέσει να αφήνω ανοιχτές προοπτικές ετοιμάζοντας μια παράσταση, ασχέτως αν έχω σκεφτεί και την τελευταία λεπτομέρεια για λόγους ασφάλειας - θα παραμείνει στο δικό μου μυαλό. Η διαδικασία είναι ανοιχτή και εξαρτάται από τη συμμετοχή όλων όσοι εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Όπως συνέβη στο Λιωμένο Βούτυρο, όταν ο Νίκος Βελιώτης μου έφερε το μουσικό κομμάτι του. Ένιωσα αμέσως όχι μόνο ότι ήταν αυτό που ήθελα αλλά και ότι οδηγούσε το όλο πράγμα παρακάτω. Είναι ένας εκπληκτικός τσελίστας και συνθέτης. Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες που δεν τους γνωρίζουμε, πολύ συνειδητοποιημένοι, με σημαντικό έργο και χωρίς κανένα τουπέ, κι ο Νίκος είναι ένας απ' αυτούς. Είμαστε μια κοινωνία που νομίζω δεν βρίσκει καμία χρησιμότητα στα καλλιτεχνικά επαγγέλματα .
Έχουν κάποια χρησιμότητα;
Η τέχνη είναι αυτή που κάνει τον άνθρωπο άνθρωπο. Δεν είναι το να πας στο Μall. Βλέπω αυτό που γίνεται στη Θεσσαλονίκη, που είναι μια πόλη των μπουζουκιών, κακά τα ψέματα, και τρομάζω. Συνωστίζονται σε διάφορα malls και μετά πάνε στο θέατρο και λένε ότι ψυχοπλακώθηκαν! Σκέψου ότι έγινε πρόσφατα μεγάλη έκθεση του Γαΐτη στο Μακεδονικό Μουσείο, μία έκθεση που δεν είναι εύκολο να ξαναδείς, γιατί τα περισσότερα έργα ήταν από ιδιωτικές συλλογές, και οι πολλοί την αγνόησαν. Τη μέρα που πήγα το μουσείο ήταν σχεδόν άδειο.
Τι θεωρείς ότι λείπει;
Πρέπει να γράφεται θέατρο, και όχι σαν πάρεργο. Ζηλεύω όταν ακούω για συγγραφείς όπως ο Φαμπρίς Μελκιό (ανεβάσαμε στη Θεσσαλονίκη με τον Πέτρο Σεβαστίκογλου τη Μοιρασιά του Διαβόλου) που είναι 38 χρόνων, γράφει κατ' αποκλειστικότητα για το θέατρο, τα έργα του ανεβάζονται, έρχονται θέατρα και του παραγγέλνουν καινούργια. Εδώ ισχύει το «Παρεμπιπτόντως, έγραψα κι ένα θεατρικό». Δεν γίνεται αυτό που γινόταν επί Κουν, όπου γύρω του υπήρχε ένα φυτώριο δημιουργών, συγγραφέων, μουσικών, σκηνογράφων που είχαν συνεχή επαφή με το θέατρο. Και το οποίο, όπως συνήθως συμβαίνει, μετά τον Κουν αφέθηκε στην τύχη του.
σχόλια