Οι χαρακτηρισμοί «εναλλακτική» και «πειραματική» για μια παράσταση -που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια στις κατηγορίες των οδηγών- δημιουργούν (μάλλον εσφαλμένα) «avant-garde» συνειρμούς για παραστάσεις που συνήθως απευθύνονται σε ένα ειδικό, «ψαγμένο» κοινό, το οποίο είναι κατά βάση νεανικό. Κοινό δηλαδή που δεν συνηθίζει να πηγαίνει στο θέατρο και απέχει από αυτό που θεωρείται mainstream. Από τις μέρες του Shopping and Fucking, τις πραγματικά πρωτοποριακές παραστάσεις του Μαρμαρινού, τα εσωστρεφή έργα της Σάρα Κέιν ή την επιτυχία του Skriker, στις αθηναϊκές σκηνές έχουν ανέβει δεκάδες «εναλλακτικές» παραστάσεις, ίσως και εκατοντάδες. Φαίνεται ότι όπως συμβαίνει και με τη μουσική, οποιοσδήποτε μπορεί να φτιάξει ένα σχήμα, να νοικιάσει ένα χώρο (συνήθως αποθήκη) και να ανεβάσει μια παράσταση. Και μια παράσταση που ανεβαίνει σε απρόσμενο χώρο βαφτίζεται αυτομάτως «εναλλακτική» - κάποτε λέγονταν απλά «ερασιτεχνικές».
Απ' την άλλη, υπάρχουν χώροι όπως το Bios και το Booze που ενώ δεν είναι αμιγώς θεατρικοί, έχουν συνδυαστεί απ' την αρχή με το πειραματικό θέατρο, με πολύ ενδιαφέροντα δείγματα. Και αρκετοί άλλοι περισσότερο «θεατρικοί», νεότεροι ή πιο παλιοί, όπως ο π.χ. Φούρνος και το 104 Κέντρο Λόγου και Τέχνης. Για το φετινό φθινόπωρο και τον χειμώνα οι ανάλογες παραστάσεις που έχουν ανακοινωθεί είναι πιο πολλές απ' όσες αντέχει μια πόλη σαν την Αθήνα, ενώ καθημερινά εμφανίζονται νέες ομάδες και νέοι χώροι, ακόμα κι εκτός κέντρου. Το πρώτο ερώτημα που είχαν να απαντήσουν οι συντελεστές κάποιων παραστάσεων που ανεβαίνουν στη νέα σεζόν και θα καταχωρηθούν σε σχετική κατηγορία είναι «τι εστί πειραματικό κι αν ο όρος έχει παρεξηγηθεί τελευταία».
«Μου είναι δύσκολο να το ορίσω, γιατί δεν πηγαίνω σχεδόν ποτέ στο θέατρο», λέει ο Αλέξανδρος Βούλγαρης στις πρόβες για το 1984, «φαντάζομαι ότι εναλλακτικές και πειραματικές θεωρούν τις δουλειές των νέων, αποφεύγοντας με αυτούς τους χαρακτηρισμούς να ασχοληθούν με το ουσιαστικό περιεχόμενο και τη δυναμική των ίδιων των παραστάσεων. Γενικά κάνω μεγάλη προσπάθεια να μην κατηγοριοποιώ τα πράγματα. Νιώθω πως σκοτώνω ό,τι αγαπώ σε αυτή τη δουλειά».
«Ο όρος "εναλλακτικός" έχει παρεξηγηθεί πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια» λέει ο Μιχάλης Κωνσταντακάτος της ομάδας Blind Spot, που σκηνοθετεί την Πτώση. «Από τη μία ο κάθε δημιουργός βαφτίζει μία παράσταση όπως θέλει και από την άλλη κάθε θεατής χαρακτηρίζει μια παράσταση όπως θέλει... Για δικούς του λόγους. Όπως λέει κι ο ήρωας του έργου, έτσι είναι η κόλαση: "Δρόμοι γεμάτοι ταμπέλες και αδύνατον να δώσεις εξηγήσεις. Ταξινομείσαι μια για πάντα"».
«Πραγματικά πιστεύω ότι το είδος του πειραματικού θεάτρου είναι το μοναδικό το οποίο είναι αδύνατον να παρεξηγηθεί», συμπληρώνει η Ηλέκτρα Ελληνικιώτη, μία από τις δύο σκηνοθέτιδες του Other Side. «Εξ ορισμού το πειραματικό θέατρο δεν έχει πλαίσιο, δεν έχει dos and don'ts, από τον Αρτώ μέχρι σήμερα σημαίνει "σπάω τα θεατρικά δεδομένα, αποδομώ τα θεατρικά κλισέ, το κάνω διαφορετικά απ' ό,τι το έκαναν μέχρι σήμερα". Ήταν πάντα το μέσο για να "ξεκολλάει" η τέχνη του θεάτρου, όταν πιάνει "λάσπη". Πειράματα έκανε κι ο Ιονέσκο, πειράματα έκανε κι ο Μπρεχτ. Αργότερα απέκτησε η δουλειά τους ένα όνομα ορισμένο, έγινε είδος».
«Όσοι κάνουν πειραματικό θέατρο πειραματίζονται με καινούργιες φόρμες, τεχνικές και ιδέες» προσθέτει η Κατερίνα Νικολοπούλου που σκηνοθετεί το Γυναικείο Είδος. «Κατά κάποιο τρόπο έχει αντικαταστήσει αυτό που λέγαμε avant-garde. Ό,τι και να δηλώσεις, το αποτέλεσμα είναι αυτό που θα κρίνει τη δουλειά σου και όχι οι ταμπέλες».
«Δεν νομίζω ότι ο όρος έχει παρεξηγηθεί», λέει ο Κώστας Κουτσολέλος της ομάδας MAG που ανεβάζει την Κόπωση. «Όπως και σε όλα τα είδη θεάτρου υπάρχουν μερικές πολύ καλές παραστάσεις αλλά και πάρα πολλές μέτριες, προκλητικές μόνο και μόνο για την πρόκληση, ασυνάρτητες, εγκεφαλικές, που δυστυχώς δίνουν μια εσφαλμένη εικόνα στο μέσο θεατή για το τι σημαίνει "εναλλακτικό" θέατρο».
«Τα τελευταία χρόνια έχει συντελεστεί μεγάλο κακό στη γλώσσα γενικότερα, με αποτέλεσμα να έχουν διαστρεβλωθεί ορισμοί και έννοιες σε βαθμό που έχασαν την ουσία τους» λέει ο Γιάννης Αποσκίτης που σκηνοθετεί το Wuthering Heights, «υπό αυτό το πρίσμα και ενεργοποιούμενοι στο χώρο αυτό, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε χρησιμοποιώντας την κάθε έννοια κι ο καθένας μέσα από την πρακτική του να αυτοπροσδιορίζεται, είτε ως μονάδα είτε ως οργανισμός». «Πολλές φορές χρησιμοποιείται ως δικαιολογία» συμπληρώνει η Ηλέκτρα Τσακαλία που συμμετέχει στο Lonely Tunes. «Είναι η παραδοχή των συντελεστών ότι το θέαμα είναι πρόχειρο ή ακατάληπτο ή αυνανιστικό».
Αξίζει τον κόπο να κάνεις μια παράσταση που θα τη δουν ελάχιστα άτομα;
«Αξίζει τον κόπο αν έχεις κάτι να πεις, αν έχεις αγωνίες και σκέψεις να μοιραστείς» λέει η Ηλέκτρα Ελληνικιώτη. «Το με πόσους δεν έχει σημασία. Κάτι σημαντικό και όμορφο μπορεί να ειπωθεί και να συμβεί ανάμεσα και σε μια παρέα τεσσάρων φίλων και σε μία διαδήλωση». «Αν καίγεσαι να πεις αυτό που θέλεις βεβαίως και αξίζει», λέει η Ηλέκτρα Τσακαλιώτη. «Προσωπικά τη συγκεκριμένη παράσταση την κάνω επειδή έχω ανάγκη να καταπιαστώ με το συγκεκριμένο κείμενο», εξηγεί ο Αλέξανδρος, «δεν με ενδιαφέρει αν θα έρθει κόσμος να τη δει ούτε αν θα του αρέσει. Δεν κάνω τίποτε για τους άλλους»...
σχόλια