Το φαινόμενο της εποχής: Γκούσταβ Μάλερ
Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου. Αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ: Γκούσταβ Μάλερ, Συμφωνία αρ. 6 σε λα ελάσσονα / Μαξ Μπρουχ, Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα αρ. 1 σε σολ ελάσσονα, έργο 26
Μουσική διεύθυνση: Σεμιόν Μπίτσκοφ Σολίστ: Joshua Bell, βιολί
Κρατική Ορχήστρα Αθηνών / Αφιέρωμα στον Γκούσταβ Μάλερ: Γκούσταβ Μάλερ, 2η Συμφωνία
Μουσική διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος / Δάφνη Ευαγγελάτου, μετζοσοπράνο / Σοφία Κυανίδου, σοπράνο
Είναι από τα κορυφαία γεγονότα του μουσικού προγράμματος του Φεστιβάλ. Υπάρχει ένας γενικός συναγερμός για τον Μάλερ, μια και είναι τα 100 χρόνια από τον θάνατό του. Είμαστε μάρτυρες, ως Λέσχη του Δίσκου, της έκρηξης Μάλερ. Έκρηξη με την έννοια της αυξημένης συνείδησης από την πλευρά του κοινού ότι είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός συνθέτης. Μας αφορά ο Μάλερ ως χώρα γιατί ένα πάρα πολύ μεγάλο μέρος της εκθαμβωτικής παρουσίας του από το 1960 και μετά οφείλεται στον Δημήτρη Μητρόπουλο. Πρέπει να τονιστεί αυτό. Ο Μητρόπουλος διηύθυνε συγκεκριμένα την αμερικανική πρεμιέρα της 6ης του Μάλερ, που παίζεται σε αυτές τις εκδηλώσεις. Χαρακτηριστικά, ο Μητρόπουλος, σε ένα γράμμα που στέλνει το 1957 στη φίλη του Καίτη Κατσογιάννη, αναφέρεται στη φυσική απέχθεια που αισθάνεται ο Λατίνος για τη μουσική του Μάλερ. Ετοιμάζεται εκείνη την εποχή να διευθύνει στην Ιταλία και το λέει αυτό με τέτοιον τρόπο εκφράζοντας τη δική του συνηγορία προς τον συνθέτη σε σχέση με τη μεσογειακή καταγωγή του. Επίσης, στην τελευταία του συναυλία ως συν διευθυντή της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, ο Δημήτρης Μητρόπουλος προσφέρει ένα από εκείνα τα εκθαμβωτικά προγράμματα που έχουν δώσει την κατεύθυνση στην καθιέρωση του μουσικού και δισκογραφικού κανόνα το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, στο οποίο εντάσσει τη μισοτελειωμένη 10η Συμφωνία του Μάλερ.
Το 1960 ο Μητρόπουλος παθαίνει καρδιακή προσβολή ενώ διευθύνει σε πρόβα την 3η Συμφωνία του Μάλερ στο Μιλάνο. Παράλληλα με τον Μητρόπουλο, συνήγορος της μουσικής του Μάλερ υπήρξε και ο Μπερνστάιν. Χάρη σε αυτούς τους δύο μαέστρους έρχεται η μουσική του στο προσκήνιο. Ο Μάλερ πέθανε το 1911, σε ηλικία 51 ετών, στην ακμή της δημιουργικής του καριέρας. Ακούγοντας τη 10η αισθάνεται κανείς πραγματικά δέος για την κατεύθυνση που θα έπαιρνε αυτός ο συνθέτης. Αισθάνεται δέος, αν αναλογιστεί κανείς πως όλο το προηγούμενο συμφωνικό οικοδόμημα που χτίζει σε εννέα συμφωνίες είναι απλώς η προετοιμασία.
Έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η εκτέλεση της 2ης Συμφωνίας στην Κρατική Ορχήστρα από έναν ταλαντούχο και νέο μαέστρο, τον Βασίλη Χριστόπουλο. Το έργο είναι βυθισμένο σε αυτό που ονομάζει ο Σεφέρης στην Κίχλη «αγγελικό και μαύρο φως». Σε αυτό το αναστάσιμο έργο, ο Μάλερ αναζητά απεγνωσμένα ένα ασφαλές πνευματικό στερέωμα. Για μένα έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία η διαφορά των αντιλήψεων. Υπάρχει αυτή η πνευματική αναζήτηση πίσω από τους συνθέτες που γράφουν σήμερα μουσική; Ο ίδιος ο συνθέτης λέει για τις συμφωνίες του πως είναι «ποίηση και αλήθεια εκφρασμένες με τη γλώσσα των ήχων». Η συγγένειά του με τον Λιστ, που επίσης εκπροσωπείται στο Φεστιβάλ, έγκειται στο ότι τρέφεται από τον Λιστ. Και οι δυο τους είναι αντιπροσωπευτικοί άνθρωποι του 19ου αιώνα.
Επίσης, βλέπουν τη συμφωνική τους γραφή σαν κάτι που αγκαλιάζει όλες τις ανθρώπινες εκφράσεις. Είναι μια ευκαιρία, χάρη στον Μάλερ, να ξανασκεφτεί κανείς τη σχέση μας με την παράδοση. Ο Μάλερ είναι παράδοση. Είναι ζωντανός, αλλά είναι και παράδοση. Ένας μεγάλος Άγγλος αρχιτέκτονας, ο σερ Μπέιζιλ Σπενς, είχε πει κάποτε πως «οφείλω στην παράδοση πολλά. Συμβαίνει να πιστεύω στη σταθερή αλλαγή και βελτίωση και όχι στην επανάσταση. Νομίζω ότι καλό είναι οι άνθρωποι να μπορούν να γνωρίσουν τον τύπο του κτιρίου που παρατηρούν. Η παράδοση αυτό μας προσφέρει: τα σημεία της αναγνώρισης». Ο Μάλερ είναι μέρος της παράδοσης του 20ού αιώνα και μας προσφέρει όλα τα σημεία της αναγνώρισης, που είναι αυτά που τρέφουν και τη συνέχεια της μουσικής δημιουργίας. Είναι εξαιρετικό που θα παρακολουθήσουμε την 6η Συμφωνία, η οποία είναι ιδιαίτερα τραγική και εμπεριέχει τα δύο πορτρέτα της γυναίκας του Άλμας από τον Σεμιόν Μπίτσκοφ της Φιλαρμονικής της Σκάλας του Μιλάνου. Δισκογραφικά, τώρα, για τη 2η του Μάλερ υπάρχουν πολλές συγκλονιστικές εκτελέσεις, αλλά πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία για μία συγκεκριμένη έκδοση: την ηχογράφηση του έργου στο Ολλανδικό Φεστιβάλ του Ιούλιο του 1951, όπου ο Ότο Κλέμπερερ διηύθυνε τη Royal Concertgebouw Orchestra με την πολύ μεγάλη Κάθλιν Φεριέ στο τραγούδι «Πρώτο Φως» που υπάρχει μέσα. Θυμάμαι τον κριτικό του «Γκράμοφον», όταν έγραψε πρώτη φορά γι' αυτή την επανέκδοση, να λέει ότι «στα πρώτα μέτρα θα πρέπει να άνοιξαν οι τάφοι των νεκρών στο Άμστερνταμ».
Φιλαρμονική της Σκάλας του Μιλάνου, 26/06, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, έναρξη προπώλησης: 06/06 Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 15/07, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, έναρξη προπώλησης: 24/06
Ο εφευρέτης του ρεσιτάλ
Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, Αφιέρωμα στον Φραντς Λιστ με έργα των Σούμπερτ, Λιστ και Μπραμς
Μουσική διεύθυνση: Αλέξανδρος Μυράτ Σολίστ: Κυπριανός Κατσαρής (πιάνο)
Φέτος είναι η επέτειος των 200 χρόνων από τη γέννηση του Λιστ. Είναι ο άνθρωπος που επινόησε το πιανιστικό ρεσιτάλ. Μέχρι τότε υπήρχαν μουσικά προγράμματα και ανάμεσα σε αυτά εμφανιζόταν και ένας πιανίστας που κάτι έπαιζε. Ο Λιστ τον καθιέρωσε. Ένας μεγάλος, μονάχος, ρομαντικός ήρωας με ένα πιάνο σε μια συναυλία. Επίσης, αυτός εφηύρε τον όρο «συμφωνικό ποίημα». Δηλαδή, μια συμφωνική αφήγηση που βασίζεται σε καθαρά λογοτεχνικά και εικαστικά πρότυπα. Ανήγαγε τον συνθέτη από «υπηρέτη» σε αξιοσέβαστο μέλος της κοινωνίας. Ακαταπόνητος μετεγγραφέας της μουσικής των άλλων και τρομερά γενναιόδωρος. Έχει κάνει ένα πλήθος μετεγγραφών για το πιάνο και γι' αυτόν το λόγο θα ακούσουμε τη συγκεκριμένη βραδιά έργα των Σούμπερτ και Μπραμς. Όσον αφορά τη δισκογραφία του Λιστ, υπάρχει ένας ακάματος πιανίστας, ο Λέσλι Χάουαρντ, ο οποίος έχει ηχογραφήσει σε 99 CDs ακόμα και την τελευταία νότα του καταρρακτώδους πιανιστικού έργου του Λιστ. Πρόκειται για μια εκπληκτική σειρά που κυκλοφορεί σε ένα κουτί από την εταιρεία Hiterion. Επίσης, στο κορυφαίο έργο του Λιστ, που είναι η Σονάτα σε σι ελάσσονα, δοκιμάζονται όλοι οι πιανίστες. Εξαιρετικός, με μια σύγχρονη προσέγγιση είναι ο Πολίνι.
12/07, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, έναρξη προπώλησης: 23/05
Ρωσική Κιβωτός
Όπερα Θεάτρου Μπολσόι, Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, «Ευγένιος Ονιέγκιν»
Μουσική διεύθυνση: Βασίλι Σιναΐσκι Σκηνοθεσία: Ντμίτρι Τσερνιάκοφ Madame Larina: Makval Kasrashvili / Tatiana: Ekaterina Shcherbachenko / Olga: Margarita Mamsirova / Filippievna: Irina Udalova / Eugene Onegin: Vasily Ladyuk
Μια παράξενη σύμπτωση: ο πρώτος που ανέβασε τον Ονιέγκιν στη Γερμανία είναι ο Μάλερ, παρόντος του Τσαϊκόφσκι, που κατενθουσιάστηκε με την εκτέλεση. Επίσης, ο Μάλερ διηύθυνε και την πρεμιέρα στη Βιέννη. Να επισημάνω ότι διαθέτουμε μόνο μία μετάφραση του έργου του Πούσκιν στα ελληνικά, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ. Κανένας άλλος δεν δοκίμασε τις δυνάμεις του σε κάποιο από αυτά τα κεφαλαιώδη έργα της ρωσικής λογοτεχνίας. Για το μουσικό μέρος έχουμε άλλη μια σύμπτωση: ο Μπίτσκοφ, που θα διευθύνει την 6η του Μάλερ, έχει κάνει έναν καταπληκτικό Ονιέγκιν σε CD με τη Χορωδία Δωματίου της Αγίας Πετρούπολης, την Ορχήστρα του Παρισιού και τον Χβοροστόφσκι στον ρόλο του Ονιέγκιν.
Το έργο είναι μία από τις κορυφαίες στιγμές του Τσαϊκόφσκι, που έχει γράψει, ούτε λίγο ούτε πολύ, σαράντα όπερες. Μια σειρά σκηνών που μας μεταφέρουν στην καρδιά του ποιητικού κειμένου του Πούσκιν αλλά και του ρομαντικού συνθέτη. Με πολύ μεγάλη προσδοκία περιμένουμε να δούμε την παραγωγή του Τσερνιάκοφ, που θεωρείται αυτήν τη στιγμή πρώτο όνομα διεθνώς, και το ανέβασμα του Ονιέγκιν το 2006 είχε διακριθεί με διθυραμβικά σχόλια. Το όλο κλίμα έχει μια τσεχωφική ατμόσφαιρα. Εξάλλου, να μην ξεχνάμε ότι στις Τρεις Αδερφές ψιθυρίζεται μια άρια από τον Ονιέγκιν. Πρόκειται για μία από τις ωραιότερες παραγωγές του Μπολσόι, που συνοψίζει όλη τη θεατρική και μουσική ρωσική παράδοση. Η παραγωγή του Τσερνιάκοφ κυκλοφορεί σε DVD.
12 και 14/07/2011, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έναρξη προπώλησης: 21/06
Ώριμος Μότσαρτ
Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, «Ιδομενέας, βασιλιάς της Κρήτης» (όπερα σε συναυλιακή μορφή)
Μουσική διεύθυνση: Jérémie Rhorer, τενόρος Ιδομενέας: Richard Croft Ιδαμάνθης: Kate Lindsey, μετζοσοπράνο
Ο Μότσαρτ γράφει τον Ιδομε- νέα σε ηλικία 24 ετών, δηλαδή γέρος. Το έργο είναι συγκλονιστικό. Παίζεται τελευταία όλο και περισσότερο, παρόλο που κρατάει από το είδος της όπερας σέρια, που είναι ένα άκαμπτο είδος. Πάλλεται από ανθρωπισμό και βάθος αισθήματος και αναρωτιέται κανείς πώς τα είχε κατακτήσει ο συνθέτης σε αυτή την ηλικία.
Οι μουσικές του ψυχογραφίες είναι έξοχες και μέσα στο έργο βρίσκονται μερικά από τα ωραιότερα πράγματα που έχει γράψει. Με λαχτάρα περιμένουμε να το δούμε να παίζεται από τον νεαρό Ζερεμί Ρορέρ, που ήδη έχει πάρει πολύ καλές κριτικές για ό,τι έχει κάνει.
04/07, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έναρξη προπώλησης: 13/06
Η νέα γενιά
Κλαούντιο Μοντεβέρντι, «Η στέψη της Ποππαίας» (όπερα με πρόλογο και 3 πράξεις)
Μουσική διεύθυνση: Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, σκηνοθεσία / κίνηση: Αποστολία Παπαδαμάκη
Πρέπει να επισημάνει κανείς πως εμφανίζεται μια γενιά Ελλήνων νέων μουσικών που ασχολείται με την κλασική μουσική συστηματικά. Εδώ, έχουμε να κάνουμε με μια σπουδαία όπερα του μπαρόκ. Είναι η πρώτη που δεν ασχολείται με μυθολογικά φαντάσματα, αλλά με ιστορικούς χαρακτήρες. Το λιμπρέτο της αντλείται από τα Χρονικά του Τάκιτου, από τον Δίωνα Κάσσιο και από άλλους. Είναι μια ανοιχτή παρτιτούρα και εναπόκειται στον ερμηνευτή να την αλλάξει και να τη συμπληρώσει. Θεωρητικά δεν ανήκει όλο το έργο στον Μοντεβέρντι, αφού πολλοί κριτικοί υποστηρίζουν πως έχουμε μια περίπτωση αντίστοιχη με το εργαστήριο του Ρούμπενς. Δηλαδή, σχεδίασε ο Μοντεβέρντι και συμπλήρωσαν κάποιοι μαθητές. Η όπερα του μπαρόκ είναι ένα ψυχαγωγικό κείμενο που αφήνει απεριόριστη ελευθερία για αυτοσχεδιασμό. Αυτός είναι ο σκοπός της. Δεν υπάρχει η ιερότητα του αυστηρού κανόνα του έργου. Είναι μια ανήθικη όπερα, επιβραβεύεται η απληστία και τιμωρείται η εντιμότητα. Βέβαια, η Ποππαία θα σκοτωθεί από μια κλοτσιά του Νέρωνα, ο οποίος μετά θα αυτοκτονήσει. Ο ρόλος της Ποππαίας είναι εξαιρετικός και περιμένει ν’ ακούσει κανείς την πολύ καλή τραγουδίστρια Θεοδώρα Μπάκα σε αυτόν το ρόλο. Όσον αφορά τις δισκογραφικές εκδόσεις, όλοι οι μεγάλοι του μπαρόκ -Γκάρντινερ, Ρενέ Γιάκομπς και Νικαλάους Αρνονκούρ- έχουν ασχοληθεί με το έργο και έχουν βγάλει εξαιρετικές εκτελέσεις. Ξεχωρίζει η τριλογία που σκηνοθέτησε ο Ζαν Πιερ Πονέλ για την Όπερα της Ζυρίχης με τον Αρνονκούρ.
06/07, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κεντρική Σκηνή, έναρξη προπώλησης: 11/06
Απαραίτητο πείραμα
Οι Όπερες των Ζητιάνων, «Η κόρη της καταιγίδος» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη
Ενορχήστρωση-μουσική διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός. Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα, γιατί μπορεί κανείς να διδαχτεί πάρα πολλά πράγματα από αυτή την ελληνική παραγωγή μουσικής, την οπερέτα. Δεν έπρεπε επ’ ουδενί να αποκοπούμε και να μεταπηδήσουμε ευθέως στο δίδυμο Χατζιδάκις-Θεοδωράκης. Ήταν μια ανώμαλη μετάβαση που μπορεί να αποτελέσει και θέμα διατριβής. Δηλαδή, το πώς ξαφνικά το είδος αυτό δεν μετασχηματίστηκε σε μιούζικαλ, όπως συνέβη στον υπόλοιπο κόσμο. Εδώ έχουμε ένα χονδροειδές θέατρο που διαδέχτηκε την οπερέτα, και αυτό φαντάζομαι συνέβη εξαιτίας της απότομης κοινωνικής αλλαγής στην Ελλάδα. Έτσι, το ανέβασμα μιας οπερέτας είναι ένα καλλιτεχνικό πείραμα με πολύ ενδιαφέρουσες προεκτάσεις.
13, 14/06, Πειραιώς 260, έναρξη προπώλησης: 23/05
Η κλασική μουσική συναντά επιτέλους την ελληνική ποίηση
Ορχήστρα των Χρωμάτων, Αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη. Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 21, του Β.Α. Μότσαρτ. Μονόγραμμα, του Γιώργου Κουρουπού
Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης / Σολίστ: Τάσης Χριστογιαννόπουλος, βαρύτονος / Σοπράνο: Βασιλική Καραγιάννη / Πιάνο: Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου / Συμμετέχει η Χορωδία της ΕΡΤ/ Μουσική διδασκαλία: Δημήτρης Μπουζάνης
Είναι ένα ζήτημα στην Ελλάδα η σχέση των ποιητών με τη μουσική. Υπάρχει, βέβαια, το προηγούμενο του Σεφέρη, που ήταν θερμός φίλος της μουσικής. Στ’ αλήθεια, όμως, ψάχνοντας δεν θα βρει κανείς πολλά παραδείγματα ποιητών που να έχουν συμπεριλάβει, κατά κάποιον τρόπο, στον ποιητικό τους κόσμο τη μουσική διάσταση. Προφανώς και δεν κρίνεται ο ποιητής από αυτό. Είναι, όμως, ένα θερμόμετρο για το πώς αποτιμάται η μουσική στον τόπο αυτό. Ούτε ακόμα και στην ποιητική ευαισθησία δεν κατορθώνει να διεισδύσει. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ ενδιαφέρον που επιτέλους θα είμαστε μάρτυρες της συνάντησης της ποίησης του Ελύτη με τα συμφωνικά έργα που θα ακουστούν.
24/07, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, έναρξη προπώλησης: 03/06
Η 3η του Ραχμάνινοφ
Συμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι, Έργα Ραχμάνινοφ, Ντβόρζακ
Μουσική διεύθυνση: Βασίλι Σιναΐσκι
Ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα που περιλαμβάνει Ραχμάνινοφ και Ντβόρζακ. Όσον αφορά τον Ραχμάνινοφ, το 3ο Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα είναι ένα έργο που συνεχώς παρουσιάζεται από τους πιανίστες που καταφέρνουν να το παίξουν. Ο Ντένις Ματσούεφ είναι ένας εξαίρετος σολίστας, που τον έχουμε ξανακούσει πρόσφατα στο Μέγαρο.
13/07, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, έναρξη προπώλησης: 22/06
Δείτε και:
Εθνική Λυρική Σκηνή, «Καβαλερία Ρουστικάνα»-«Παλιάτσοι»
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός, σκηνοθεσία: Γκρέιαμ Βικ
1η-5η Ιουνίου, Ωδείου Ηρώδου Αττικού, η προπώληση έχει ξεκινήσει
σχόλια