"Στο φιλμ δεν υπάρχει άνδρας ούτε για δείγμα. Παρά μόνο ζωγραφιστός στην κυριολεξία: Στο ντεκόρ δεσπόζει ένας κολοσσιαίος πίνακας του Νταβίντ αν δεν απατώμαστε, που υπογραμμίζει τη μετάθεση της εξουσίας του άντρα στο χώρο του μύθου, καθώς και την παρουσία του φαλλού ως μυθικού - εξουσιαστικού συμβόλου. Όλο αυτό το καθόλου δραματικό "δράμα" θα παιχτεί "κεκλεισμένων των θυρών" μέσα στους τέσσερις τοίχους του ροκοκό σπιτιού της Πέτρα... Μέσα σε αυτό το εντελώς εκπληκτικό ντεκόρ, που στην κυριολεξία πρωταγωνιστεί, υπάρχει το κρεβάτι της Πέτρα. Η δράση θ' αρχίσει σ' αυτό, θα τελειώσει σ' αυτό και κατά τα τρία τέταρτα θα διαδραματιστεί πάνω ή κοντά σ' αυτό, δίπλα σε κούκλες-μανεκέν. Αυτό το κλασικό σύμβολο της αστικής ανίας και συχνά της αστικής αντίληψης για την Ιστορία, στο σινεμά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ με εξυπνότερο και λειτουργικότερο τρόπο. Και το τετριμμένο σύμβολο της κούκλας θα πλαισιώσει έξοχα το σύμβολο του κρεβατιού. Τούτο το πάρα πολύ σπουδαίο φιλμ, περισσότερο "ακούγεται" παρά βλέπεται..." γράφει ο Βασίλης Ραφαηλίδης για την ταινία “Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ».
Εικοσιεπτά χρόνια μετά από το πρώτο ανέβασμά του στην Ελλάδα το έργο του Φασμπίντερ εξακολουθεί να διατηρεί τον καθαρό και αιχμηρό χαρακτήρα αλλά και την αισθησιακή μορφή του. Η εξουσία ανυποχώρητα εξακολουθεί να ορίζει τις σχέσεις μας.
Το 1972 ο Φασμπίντερ υπογράφει την δέκατη τέταρτη ταινία του. Είναι 27 ετών. Έχει ήδη στο ενεργητικό του πολλές επιτυχίες τόσο στο σινεμά όσο και στο λεγόμενο "αντιθέατρο". Είναι ένα ακόμα από τα πολλά παιδιά του πολέμου, αυτά που μετεξελίχθηκαν στη μεταπολεμική γενιά της Γερμανίας και έφεραν στο προσκήνιο μια σειρά σκηνοθετών που δημιούργησαν ένα κινηματογραφικό ρεύμα, γνωστό στην ιστορία ως Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος. Το 1972, η Γερμανία οργανώνει Ολυμπιακούς Αγώνες, στο Μόναχο. Μετρούν τους νεκρούς από το τρομοκρατικό χτύπημα του Μαύρου Σεπτέμβρη.Η δράση της ακροαριστερής τρομοκρατικής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός, την ίδια χρονιά αφήνει πίσω της τέσσερις νεκρούς. Η Ούλρικε Μάινχοφ συλλαμβάνεται. Σε αυτή την ατμόσφαιρα, ο Φασμπίντερ μιλά με το δικό του τρόπο για την εξουσία και την άσκησή της.
Ο πιο παραγωγικός σκηνοθέτης στην ιστορία του ευρωπαϊκού σινεμά, πέθανε στα 36 του χρόνια. Άφησε 44 ταινίες τις οποίες γύρισε σε 17 χρόνια και καταπιάστηκε με διαφορετικά είδη. Κωμωδίες, επιστημονική φαντασία, ταινίες στις οποίες ενσωμάτωνε στοιχεία αμερικάνικου μελοδράματος της δεκαετίας του 50 και νεωτερικών κινηματογραφικών τεχνικών με στόχο την κοινωνική κριτική. Ασχολείται με ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο, κοινωνικά και υπαρξιακά. Οι χαρακτήρες του, περιχαρακωμένοι από τις πιέσεις της κοινωνίας, στρέφονται στην αυτοκαταστροφή και τη βία σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να υπάρξουν. Κάθε ταινία του Φασμπίντερ είναι ένα μελόδραμα, σκοτεινό και σκληρό. Η ανθρώπινη παρακμή, ο πόνος και η αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων είναι στο κέντρο της δημιουργίας του.
Τα Πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ είναι ένα φιλμ γυρισμένο σε σενάριο του ίδιου του σκηνοθέτη. Και παρόλο που "αφηγείται" την λεσβιακή ερωτική σχέση μιας αστής και μιας προλετάριας, στην πραγματικότητα, πολύ μικρή σχέση έχει με τον έρωτα: Είναι ένα φιλμ καθαρά πολιτικό. Ο Φασμπίντερ, επιλέγοντας για ηρωίδες του δυο ομοφυλόφιλες, μας μιλά για την αποτυχία και την οδύνη του έρωτα, για την αδυναμία του να υπάρξει και να ανθίσει. Το έργο πραγματεύεται τα θέματα της ύπαρξης , της ανυπαρξίας και της αποτυχίας του έρωτα, την σχέση εξάρτησης, επιβολής και υποτέλειας. Αν στο φόντο υπάρχει μια ομοφυλοφυλική ιστορία, το περιεχόμενο αφορά σε ζητήματα που συναντάμε σε όλους, ομοφυλόφυλους και ετερόφυλους. Ο προβληματισμός του Φασμπίντερ πολύ λίγο σχετίζεται με το φύλο και τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Μας αφορά όλους γιαυτό μέχρι και σήμερα μας αγγίζει και μας απασχολεί.
Ο τρόπος που συμπεριφέρεται η Πέτρα φον Καντ φέρεται είναι καθαρά «ιδιοκτησιακός». Οι άνθρωποι γύρω της της ανήκουν και έτσι συμπεριφέρεται. Οι επιθυμίες των άλλων δεν υφίστανται ή υπάρχουν σε ένα μακρινό πλάνο. Η ίδια επιθυμεί, αποκτά και απολαμβάνει. Ο Φασμπίντερ δημιουργεί μια ατμόσφαιρα αισθησιασμού, ερωτισμού, ηδυπάθειας και παρακμής. Η σοφιστικέ ώριμη γυναίκα χάνει το αντικείμενο που εξουσιάζει όταν η άξεστη νεαρή ερωμένη της την εγκαταλείπει. Με την πράξη της εγκατάλειψης την οδηγεί στην ψυχολογική και ηθική πτώση, στην εξαθλίωση και στο θρήνο. Το δράμα της παρατημένης, ώριμης γυναίκας που ξεγελιέται από τη σαγηνευτική ομορφιά και τον ενστικτώδη και λάγνο ερωτισμό της νέας, περικλείει πολύ απογοήτευση και πόνο.
Λίγο πριν το τέλος του έργου, η Πέτρα μέσα στο ντελίριό της ομολογεί πως "Δεν την αγάπησα ποτέ μου. Ήθελα μόνο να την κατέχω", μεταφέροντας όλο το νόημα του έργου σε άλλο επίπεδο. Ο έρωτας δεν είναι πια μια εγγενής φυσική ανάγκη συνουσίας με έναν άλλο, αλλά η κοινωνική υπαγόρευση για κατοχή και ιδιοποίηση ενός σώματος. Η απόγνωση της Πέτρας δεν οφείλεται στην απώλεια του ερωτικού όντος, αλλά στην απώλεια του εξουσιαζόμενου αντικειμένου. Ο Φασμπίντερ έτσι θέτει τη βάση για έναν προβληματικό, εξουσιαστικό και χωρίς ισορροπία ερωτικό δεσμό. Ο Φασμπίντερ σχολιάζει τους κανόνες εξουσίας και συμφέροντος που διέπουν την κοινωνία και κάθε κοινωνική και ανθρώπινη συναλλαγή. Η ερωτική ηδονή έχει πλήρως παραμεριστεί από την ηδονή της κατοχής και της εξουσίας.
Εικοσιεπτά χρόνια μετά από το πρώτο ανέβασμά του στην Ελλάδα το έργο του Φασμπίντερ εξακολουθεί να διατηρεί τον καθαρό και αιχμηρό χαρακτήρα αλλά και την αισθησιακή μορφή του. Η εξουσία ανυποχώρητα εξακολουθεί να ορίζει τις σχέσεις μας. Η Άντζελα Μπρούσκου σκηνοθετεί στο Μικρό Ρεξ και στήνει μια παράσταση μέσα στην οποία πραγματεύεται τη θέση της γυναίκας και της γυναικείας ύπαρξης σε έναν κόσμο που κάνει δειλά βήματα αλλά και οπισθοχωρήσεις, αλλά κινείται σταθερά με άξονα και γνώμονα τη δύναμη και την εξουσία.
«Το θέμα αφορά γυναίκες και άντρες, ομοφυλόφιλες και ετεροφυλόφιλες σχέσεις. Η ομοφυλοφιλία είναι για τον Φασμπίντερ το φόντο για να μιλήσει για αυτό που μπορεί να συμβεί ανάμεσα στους ανθρώπους», μας λέει η σκηνοθέτης της παράστασης Άντζελα Μπρούσκου. Η σχέση που αναπτύσσει η Φασμπίντερ ανάμεσα στις δυο γυναίκες κινείται σε όλα τα επίπεδα. Τη φιλία, την οικογένεια, τη γυναικεία χειραφέτηση και την αμφισβήτησή της, τον έρωτα. Οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν δεν είναι ομοφυλόφιλες. Είναι μέρη μιας καπιταλιστικής συναλλαγής. Η μία αγοράζει και η άλλη πουλιέται σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Ο Φασμπίντερ κάνει ένα πολιτικό σχόλιο για την εξουσία, μέσα σε ένα πλαίσιο στο οποίο πρωταγωνιστεί η γυναίκα».
-----------------------------------------------------------------------
Ιnfo:
Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ
Εθνικό Θέατρο
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία – κοστούμια: Άντζελα Μπρούσκου
Σκηνικά: Σταύρος Λίτινας
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική σύνθεση: Nalyssa Green
Παίζουν: Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου, Ρίκα Διαλυνά, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Παρθενόπη Μπουζούρη, Άντζελα Μπρούσκου, Γιούλικα Σκαφιδά.
σχόλια