ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ αστεία υπόθεση στην Τουρκία – είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης του άγχους και της καταπίεσης. Φέρει μια βαθιά αύρα μελαγχολίας. Σύμφωνα με ένα από τα ανέκδοτα που κυκλοφορούν στη χώρα μας αυτές τις μέρες, ένας δημοσιογράφος πίσω από τα κάγκελα ρωτά τους δεσμοφύλακες αν μπορεί να έχει κάποια βιβλία για να διαβάσει στο κελί του και ρωτά για ένα συγκεκριμένο μυθιστόρημα. «Όχι, αυτό το βιβλίο δεν το έχουμε», του απαντούν. «Έχουμε όμως τον συγγραφέα».
Η Τουρκία φυλακίζει συστηματικά εδώ και χρόνια επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης, πανεπιστημιακούς και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βρίσκεται στην 165η θέση μεταξύ 180 χωρών στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου σύμφωνα με την ετήσια λίστα των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα. Έχει έναν από τους υψηλότερους πληθυσμούς φυλακών στην Ευρώπη.
Και πλέον, ανάμεσα στους φυλακισμένους βρίσκεται ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο χαρισματικός και πολύ αγαπητός δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, αλλά και ο μεγαλύτερος αντίπαλος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το καθεστώς προέβη σε ανάκληση του πτυχίου του πριν συλληφθεί και οδηγηθεί σε φυλακή υψίστης ασφαλείας την ώρα ακριβώς που ετοιμαζόταν να ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για την προεδρία.
Οι Τουρκάλες όλων των στρωμάτων και των καταβολών γνωρίζουν ότι όταν μια χώρα διολισθαίνει προς την απολυταρχία, μια από τις πρώτες απώλειες είναι τα δικαιώματα των γυναικών.
Εκατομμύρια άνθρωποι, τόσο στην Τουρκία όσο και σε ολόκληρη τη διασπορά, είναι σοκαρισμένοι και οργισμένοι μπροστά σε αυτή την κατάφωρη παραβίαση του δικαίου και την καταστολή της αντιπολίτευσης. Διαδηλώσεις έχουν ξεσπάσει σε ολόκληρη τη χώρα, με μαζικές συγκεντρώσεις να λαμβάνουν χώρα σε τουλάχιστον 55 από τις 81 επαρχίες, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες της κυβέρνησης να τις θέσει εκτός νόμου. Το γεγονός ότι οι διαδηλώσεις λαμβάνουν χώρα σε τόσο ευρεία κλίμακα σε μια χώρα όπου η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης έχει κατασταλεί και όπου σχεδόν όλα τα τηλεοπτικά κανάλια τελούν υπό αυστηρή λογοκρισία, είναι από μόνο του αξιοσημείωτο.
«Αξιωματούχοι των υπηρεσιών επιβολής του νόμου χρησιμοποίησαν αδιακρίτως σπρέι, δακρυγόνα, πλαστικές σφαίρες και κανόνια νερού εναντίον των διαδηλωτών, προκαλώντας πολυάριθμους τραυματισμούς», ανέφερε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σχεδόν 1.900 άτομα έχουν συλληφθεί, ακόμη και φωτορεπόρτερ που κάλυπταν τα γεγονότα. Η παράταξη του Ιμάμογλου, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έχει καλέσει σε πανεθνικό μποϊκοτάζ των φιλοκυβερνητικών εταιρειών και μέσων ενημέρωσης, ενώ προγραμματίζονται και άλλες συγκεντρώσεις για τις επόμενες εβδομάδες.
Οι γυναίκες παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτές τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Σε μια συγκινητική ομιλία, η σύζυγος του φυλακισθέντος πολιτικού, η Ντιλέκ Ιμάμογλου, απευθύνθηκε στο πλήθος, τονίζοντας ότι «ο καθένας αντίκρυσε κάτι από τον εαυτό του και τις αδικίες που έχει αντιμετωπίσει σ’ αυτό που συνέβη στον Εκρέμ».
Οι Τουρκάλες όλων των στρωμάτων και των καταβολών γνωρίζουν ότι όταν μια χώρα διολισθαίνει προς την απολυταρχία, μια από τις πρώτες απώλειες είναι τα δικαιώματα των γυναικών. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν έχει αποχωρήσει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, μια διεθνή συνθήκη που προστατεύει τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό σε μια χώρα όπου οι γυναικοκτονίες και η βία κατά των γυναικών έχουν αυξηθεί σε πολύ ανησυχητικό βαθμό τα τελευταία χρόνια.
Όμως, η τουρκική νεολαία είναι αυτή που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων. Πρόκειται για μια νέα γενιά που θέλει να ζήσει με αξιοπρέπεια, ελευθερία και δημοκρατία. Οι νέοι θέλουν αλλαγή. Είναι επίσης εξαιρετικά δημιουργικοί. Το βίντεο ενός διαδηλωτή με στολή Πίκατσου που δραπετεύει από τα ΜΑΤ έγινε viral σε όλο τον κόσμο. Μια άλλη εντυπωσιακή εικόνα ήταν ένας διαδηλωτής που φορούσε μάσκα αερίου και ρόμπα στροβιλιζόμενου δερβίση, ο οποίος περιστρεφόταν αργά και ήρεμα καθώς τον κατακλύζει σπρέι πιπεριού. Η φωτογραφία μιας φοιτήτριας που καθόταν μπροστά στα τανκς της αστυνομίας διαβάζοντας το «Κοινωνικό Συμβόλαιο» του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ μάς υπενθύμισε ότι «κανείς δεν μπορεί, με οποιαδήποτε πρόφαση, να υποτάξει χωρίς τη συγκατάθεσή του κάθε άνθρωπο που γεννήθηκε ελεύθερος και κύριος του εαυτού του».
Σε μια χώρα που μαστίζεται από την οικονομική αστάθεια, τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, την υποτίμηση του νομίσματος, την υψηλή ανεργία των νέων και τον αυξανόμενο αυταρχισμό, ο Ιμάμογλου συμβόλιζε την αλλαγή και την ελπίδα. Στην προεκλογική του εκστρατεία, το σύνθημά του ήταν πάντα αισιόδοξο: «Όλα θα είναι όμορφα». Ήταν ένας νεαρός φοιτητής, ο Μπερκάι Γκεζγκίν, που επινόησε αυτό το αισιόδοξο σλόγκαν. Τώρα έχει συλληφθεί κι αυτός. Όποιος μιλάει σήμερα στην Τουρκία παίρνει ένα σοβαρό ρίσκο, κι όμως είναι αδύνατο να κρατά το στόμα του κλειστό όταν ακόμα κι αυτή η ελάχιστη δημοκρατία που είχαμε διαλύεται σε χίλια κομμάτια.
Μεταξύ αυτών που συνελήφθησαν μαζί με τον Ιμάμογλου ήταν και ο Μαχίρ Πολάτ, γνωστός και σεβαστός ιστορικός τέχνης. Κατέχοντας διδακτορικό δίπλωμα στην πολιτιστική κληρονομιά, εγκαινίασε τη Μονάδα Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Μητροπολιτικού Δήμου Κωνσταντινούπολης (IBB), βοήθησε στην αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και επένδυσε σε ελεύθερους και χωρίς αποκλεισμούς δημόσιους χώρους, βιβλιοθήκες και κέντρα τέχνης, καθώς και στην πολιτιστική συντήρηση και την καλλιτεχνική δημιουργία. Θα έπρεπε να τον ευχαριστήσουμε για την αφοσίωσή του στον πολιτισμό και την τέχνη. Αντ' αυτού, βρίσκεται στη φυλακή.
Αυτό που συμβαίνει μοιάζει με σημείο καμπής. Εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία οπισθοδρομεί, με τους δημοκρατικούς θεσμούς και κανόνες να έχουν υποστεί σοβαρή ζημιά. Αλλά είχαμε τουλάχιστον μια κάλπη και η διεξαγωγή εκλογών είχε σημασία - η συμμετοχή των ψηφοφόρων από τις κορυφαίες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Τώρα όμως κινδυνεύει ακόμα και η κάλπη, καθώς ο πιο δημοφιλής αντίπαλος του καθεστώτος φυλακίστηκε άδικα. Η Τουρκία χρειάζεται και αξίζει τη δημοκρατία. Όχι τον αυταρχισμό.
Το ανθεκτικό χιούμορ και η θλίψη πάνε χέρι-χέρι. Δεν ξεχνάμε τις πατρίδες μας επειδή τυχαίνει να είμαστε χιλιόμετρα και ηπείρους μακριά – τις κουβαλάμε μαζί μας όπου κι αν πάμε. Αναδύονται στις σιωπές μας. Εισβάλλουν στα όνειρά μας.
