Παρακολουθώντας τις ομάδες με τους συλλόγους καναρινιών στο Facebook και βλέποντας τα βίντεο και τα στόρι που ανεβάζουν, καταλαβαίνεις ότι η εκτροφή τους είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Ένας κόσμος που έχει φιλίες, κόντρες, ανταγωνισμό, βραβεία αλλά και απογοητεύσεις, πολύ κόπο και αγώνα για να προκύψει το «τέλειο πουλί». Πάνω απ’ όλα, όμως, έχει αγάπη για το καναρίνι και αφοσίωση.
Άνθρωποι κάθε ηλικίας που μοιράζονται το ίδιο πάθος συναντιούνται συχνά, ανταλλάσσουν γνώσεις και καναρίνια, αλληλοβοηθιούνται, συναγωνίζονται, ανταγωνίζονται, προσπαθώντας να ζήσουν τη στιγμιαία χαρά του νικητή που κρατάει όσο η ανακοίνωση ενός βραβείου.
Αμέσως μετά ξεκινάει η προετοιμασία για την έκθεση της επόμενης χρονιάς. Η συστηματική εκτροφή τους είναι μια δύσκολη διαδικασία που μπορεί να δίνει χαρές και βραβεία, αλλά όταν ετοιμάζεις τα καναρίνια σου για αγώνες (κάθε είδους, εμφάνισης ή κελαηδίσματος) σχεδόν ξεχνάς τον κόσμο γύρω σου. Απαιτείται χρόνος, χώρος, χρήμα, τα τρία «χ»-κλειδιά για κάθε εκτροφέα.
Η εκτροφή καναρινιών κάθε ράτσας έχει φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο στην Ελλάδα, οι ράτσες έχουν βελτιωθεί, οι γνώσεις των εκτροφέων είναι πιο πολλές και πιο ειδικές ακόμα και από εξειδικευμένων επιστημόνων, η ποιότητα των πουλιών που εκτρέφουν εκπληκτική. Τα κλαμπ είναι πολλά και για κάθε είδος και τα μέλη κάθε κλαμπ από μερικές δεκάδες μέχρι εκατοντάδες. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει νεαρόκοσμος που ασχολείται, και μάλιστα με διακρίσεις, και κοπάδια πουλιών με ιδανικά χαρακτηριστικά που σαρώνουν στα βραβεία – και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Ο Σωτήρης Φασούλης εκτρέφει Γκλόστερ, έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις γι’ αυτά (ήταν πανευρωπαϊκός πρωταθλητής το 2021 στο Μιλάνο) και μόλις έγινε παγκόσμιος κριτής, αναγνωρισμένος από την IGBA (International Gloster Breeders Association). Τον χειμώνα του ’22 τα καναρίνια του θα διαγωνιστούν στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Νάπολης μαζί με τα καλύτερα πουλιά του κόσμου. Το εκτροφείο του είναι σαν ναός, τα πάντα τακτοποιημένα και πεντακάθαρα, τα πουλιά στις ιδανικές συνθήκες. Αυτή την εποχή είναι σε φάση αναπαραγωγής, από την οποία θα προκύψουν οι νέοι πρωταθλητές.
— Από πότε σε ενδιαφέρουν τα καναρίνια;
Από μικρή ηλικία. Γεννήθηκα σε μια επαρχιακή πόλη, στο Αγρίνιο, και θυμάμαι τον αδερφό του πατέρα μου να κάνει εκτροφή καναρινιών στο σπίτι του κι εμένα, παιδί, να ανεβαίνω πάνω σε μια καρέκλα για να δω τα κλουβιά και τις φωλιές με τα μικρά. Εξέτρεφε μια συγκεκριμένη ράτσα, τα Γκλόστερ. Εκείνη την περίοδο, τη δεκαετία του ’90, έφερναν συνήθως στα pet shops πουλιά από Αγγλία και Ολλανδία, οπότε υπήρχε γενικά ποιότητα, γίνονταν καλές εισαγωγές. Από το 2000 περίπου και μετά ξεκίνησαν δειλά-δειλά να πληθαίνουν οι εκτροφές.
Εκτρέφω καναρίνια όλη μου τη ζωή. Κάποιες μέρες που δεν είμαι καλά, που έχω τσακωθεί με κάποιον ή έχω τις κλειστές μου, τα πουλιά είναι για μένα ψυχοθεραπεία. Τα δύο χρόνια που έφτιαχνα το σπίτι και δεν είχα πουλιά δεν καταλάβαινα τις εποχές. Χειμώνας, φθινόπωρο, άνοιξη, καλοκαίρι, δεν έβρισκα κανένα ενδιαφέρον. Αυτό που μου προσφέρουν είναι ανεκτίμητης αξίας. Είναι οι φιλίες που έχω κάνει, τα ταξίδια, τα συναισθήματα που έχω βιώσει μέσα απ’ το χόμπι αυτό.
Άρχισα να έχω στο σπίτι παπαγαλάκια, καναρίνια, διάφορα πουλιά, και ασχολούμουν με την εκτροφή τους μέχρι και που έφυγα από το Αγρίνιο. Όταν ήρθα στην Αθήνα έμαθα από φίλους και γνωστούς που ήξεραν ότι μου άρεσαν τα καναρίνια ότι υπάρχουν σύλλογοι. Οπότε βρήκα κάποιον που ήταν μέλος, πήγα στο Μενίδι να γνωριστούμε κι αυτός με έγραψε στον πρώτο σύλλογο το 2008. Πήρα Γκλόστερ καναρίνια και ξεκίνησα να τα εκτρέφω.
Στην πρώτη έκθεση που πήγα πήρα τα πρώτα μου βραβεία και από τότε άρχισα να ασχολούμαι πιο ζεστά με την εκτροφή τους. Έτσι μεγάλωσε ο αριθμός τους, κάθε χρόνο πλήθαιναν και οι εκθέσεις στις οποίες συμμετείχα, οπότε εξελισσόμουν και ως εκτροφέας, είχα ανοδική πορεία.
Την εποχή εκείνη, το 2015, έμενα στο ενοίκιο και επειδή έφτιαχνα το σπίτι που μου έδωσε ο παππούς μου, αναγκάστηκα να πουλήσω όλο το κοπάδι. Το 2017 ξεκίνησα ξανά από την αρχή. Τότε υπήρχε μια αντίληψη ότι τα πουλιά απ’ έξω είναι καλύτερα και υπήρχε η τάση, όταν ξεκινάς εκτροφείο, να παίρνεις πουλιά απ’ το εξωτερικό.
— Εκτρέφεις μόνο Γκλόστερ;
Ναι, μόνο τη συγκεκριμένη ράτσα. Είχα ασχοληθεί στο παρελθόν και με ασπροκόκκινα μωσαϊκά, για τα οποία είχα κάνει ολόκληρο ταξίδι στη Γερμανία, στο Ντόρτμουντ. Πήγα σε έναν εκτροφέα που το σπίτι του ήταν μέσα στο δάσος. Ήταν ένας 65άρης κύριος, συνταξιούχος οδηγός στα τρένα, από τον οποία πήρα μερικά ζευγάρια. Από την εκτροφή αυτών των πουλιών σε δύο χρόνια κατέβασα ένα στην έκθεση. Δεν συνηθίζεται να κατεβάζει κανείς μόνο ένα πουλί, έτσι, όταν είδαν οι άλλοι εκτροφείς ότι είχα μόνο ένα, μου έκαναν κάζο, μου έλεγαν «έφερες πουλιά από το εξωτερικό και φέρνεις να εκθέσεις μόνο ένα;».
Ήταν το μοναδικό που έβρισκα τέλειο όμως, και ήταν πραγματικά τέλειο γιατί βγήκε πρώτο! Ωστόσο, μετά το πούλησα, γιατί, για να είσαι καλός, πρέπει να κάνεις μόνο ένα πράγμα κι εγώ είχα αποφασίσει ήδη να ασχοληθώ μόνο με τα Γκλόστερ.
Από το 2017 εκτρέφω μόνο Γκλόστερ. Έκανα ένα «παιδομάζωμα» και επειδή δεν δίνει ο άλλος τα καλύτερα πουλιά του, πήγα στα εκτροφεία και από τα πουλιά που μου άρεσαν προσπαθούσα να πάρω αδέρφια, θείους, κάποιο πουλί με το ίδιο αίμα από προηγούμενες χρονιές, έτσι άρχισα να φτιάχνω δυνατά ζευγάρια. Το 2018 πήρα το πρώτο μου «best of show» στα Γκλόστερ στην Ελλάδα, το ίδιο και το ’19 και ξαναπήρα το 2021, γιατί μεσολάβησε η πανδημία και το 2020 δεν έγινε έκθεση. Το 2021 πήγα και στο Μιλάνο και πήρα και εκεί «best of show» και αυτός ήταν ο λόγος που με πρότειναν να γίνω κριτής. Φέτος έγινα επίσημα κριτής, που είναι μια πολύ μεγάλη διάκριση για έναν εκτροφέα.
Τα Γκλόστερ είναι η δημοφιλέστερη ράτσα καναρινιών στον κόσμο. Είναι ένα καναρίνι εμφάνισης, δηλαδή διαγωνίζεται για την ομορφιά του. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τραγουδάει, αλλά δεν διαγωνίζεται στο τραγούδι. Το χαρακτηριστικό αυτής της ράτσας είναι η κορόνα, οι αφέλειες που είναι σαν «καπελάκι», κι αυτό κάνει τα Γκλόστερ να ξεχωρίζουν απ’ όλα τα υπόλοιπα πουλιά.
Για να το ζευγαρώσεις χρειάζεται πάντα και ένα αντίστοιχο κονσόρτ (ο σύντροφος της «κορόνας»), το οποίο είναι χωρίς σκουφάκι. Δεν μπορείς να ζευγαρώσεις δύο πουλιά με σκουφάκι μεταξύ τους. Πρέπει να είναι κορόνα με κονσόρτ. Είναι από τις πιο διαδεδομένες ράτσες διεθνώς, με κλαμπ σε όλο τον κόσμο, τα οποία κάνουν εκθέσεις.
Για να είναι αξιοκρατική μια έκθεση καλούν κριτές από άλλες χώρες –στην Ελλάδα καλούμε από Ιταλία, Βέλγιο και Ολλανδία. Και επειδή ουσιαστικά είναι χόμπι, γνωρίζεσαι με κόσμο, δημιουργείς φιλίες. Όταν ο άλλος σε γνωρίσει σε βάζει στο σπίτι του, γιατί εκεί έχει τα καναρίνια, οπότε ουσιαστικά γίνεστε φίλοι.
Πας στο εξωτερικό και άνθρωποι που δεν σε ξέρουν, από δεκαπέντε χρονών μέχρι ηλικιωμένοι, έχουν θέμα συζήτησης τα καναρίνια και σου μιλάνε κατευθείαν, με το που σε συναντήσουν. Κάνεις νέες γνωριμίες, ανταλλάσσεις γνώσεις, ανταλλάσσεις πουλιά. Ως παιδί δεν φανταζόμουν ποτέ ότι είναι τόσο μεγάλος ο κόσμος των ωδικών πτηνών, η ορνιθοκουλτούρα, και ότι γίνεται παγκόσμιο πρωτάθλημα καναρινιών.
— Ξέρω ότι οι άνθρωποι που κάνουν συστηματική εκτροφή έχουν πολύ ειδικές γνώσεις.
Μαθαίνεις πρώτα απ’ όλα Γενετική. Δεύτερον, μαθαίνεις πολλά για τη διατροφή, π.χ. εγώ την κινόα δεν την ήξερα. Διαβάζοντας άρθρα για τα καναρίνια, την έβαλα στη διατροφή μου, όπως και το μπρόκολο. Έμαθα για τις θρεπτικές ουσίες που υπάρχουν σε πολλά φρούτα και λαχανικά και πόσο καλό μπορούν να κάνουν στο κοπάδι σου. Είναι ένας μικρόκοσμος το κοπάδι σου.
Στην Ελλάδα οι κτηνίατροι που είναι εξειδικευμένοι σε πτηνά είναι ελάχιστοι, γιατί είναι λίγοι και οι άνθρωποι που ασχολούνται με πουλιά σε σχέση με αυτούς που έχουν γάτα ή σκύλο. Κι αν δεν είναι και εκτροφείς, έχουν μόνο θεωρητικές γνώσεις, δεν ξέρουν τι να κάνουν πρακτικά.
Για όσους αγωνιζόμαστε να χτίσουμε κοπάδι κάθε καναρίνι έχει αξία, και ένα να χάσεις σε πονάει, οπότε αναγκάζεσαι να πειραματιστείς και να μάθεις πράγματα, τρόπους θεραπείας, γνώσεις που ανταλλάσσεις με τους άλλους εκτροφείς. Ο εκτροφέας τα αγαπάει τα πουλιά του, είναι ένα κομμάτι του εαυτού του, είναι καλλιτέχνης.
— Τι είναι για σένα τα πουλιά;
Εκτρέφω καναρίνια όλη μου τη ζωή. Κάποιες μέρες που δεν είμαι καλά, που έχω τσακωθεί με κάποιον ή έχω τις κλειστές μου, τα πουλιά είναι για μένα ψυχοθεραπεία. Τα δύο χρόνια που έφτιαχνα το σπίτι και δεν είχα πουλιά δεν καταλάβαινα τις εποχές. Χειμώνας, φθινόπωρο, άνοιξη, καλοκαίρι, δεν έβρισκα κανένα ενδιαφέρον. Αυτό που μου προσφέρουν είναι ανεκτίμητης αξίας. Είναι οι φιλίες που έχω κάνει, τα ταξίδια, τα συναισθήματα που έχω βιώσει μέσα απ’ το χόμπι αυτό.
Τα καναρίνια, γενικά τα πτηνά έχουν μοναδική συντροφικότητα, φτιάχνουν μαζί το σπίτι τους, μεγαλώνουν μαζί τα μικρά τους, τα μαθαίνουν πώς θα πετάξουν, πώς θα φύγουν από τη φωλιά, τι θα φάνε, τι θα πιουν, πώς θα ζήσουν μόνα τους. Είναι μια άριστη οικογένεια, ένα άριστα δομημένο σπίτι. Αυτό σου δίνει ενέργεια και επειδή δημιουργείς ζωή, αισθάνεσαι σαν μικρός θεός. Σκέψου ότι χρησιμοποιείς ευγονική για να δημιουργήσεις τον απόγονο που έχεις στο μυαλό σου, χρησιμοποιώντας τα χαρακτηριστικά των γονιών, και όλα αυτά με την επιλεκτική εκτροφή.
— Πώς επιλέγονται τα πουλιά που θα κερδίσουν τον τίτλο «best of show»;
Υπάρχουν κριτήρια. Το Γκλόστερ π.χ. πρέπει να είναι ένα στρογγυλό πουλί, σφριγηλό, με φανταχτερά χρώματα, με σφιχτό και γυαλιστερό φτέρωμα ‒ η ποιότητα του φτερώματος είναι το Α και το Ω. Εμένα η σφραγίδα μου είναι το χρώμα. Το σκουφί του πρέπει να είναι βιδωμένο μέσα στους ώμους και να είναι στρογγυλό, η ουρά τριγωνική κάτω στη βάση και να ξεκινάει από το σημείο που κλείνουν οι φτερούγες. Τα ποδαράκια, επίσης, πρέπει να είναι σε σωστό μήκος, να μην ξεχωρίζουν από το σώμα ούτε να είναι πολύ κοντά. Αυτό που κερδίζει είναι η συμμετρία, η αρμονία.
Δεν φτάνουν όμως αυτά, γιατί αν δεν έχει ήρεμο χαρακτήρα και είναι νευρικό τη στιγμή που θα το κρίνουν, δεν θα κερδίσει. Οπότε, πρέπει να το εκπαιδεύσεις να είναι ήρεμο. Όλα είναι θέμα γονιδίων, γι’ αυτό πρέπει να επιλέγεις προσεκτικά τα πουλιά που θα ζευγαρώσεις. Ο εκτροφέας πρέπει να μπορεί να προσέξει όλες αυτές τις λεπτομέρειες, το μήκος της ουράς, των ποδιών, την ποιότητα του φτερώματος, τον χαρακτήρα, για να πετύχει το πρότυπο που θα κερδίσει.
Και για να γίνεις κριτής πρέπει να έχεις κερδίσει αρκετές φορές, γιατί τότε σημαίνει ότι μπορείς να κρίνεις ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό. Ότι το ξεχωρίζεις και μπορείς και παράγεις το καλό. Σίγουρα θα βγούνε και κάποια πουλιά πιο μέτρια, αλλά κι αυτά έχουν καλό γονότυπο. Κανένα πουλί δεν είναι άχρηστο αν ξέρεις να το χρησιμοποιήσεις, γιατί αν είναι από καλή οικογένεια, μπορεί να δώσει καλύτερα πουλιά με το σωστό ζευγάρωμα, σε σχέση με έναν πρωταθλητή.
Στα καναρίνια εμφάνισης παίζει ρόλο το φτέρωμα, να μπορείς να αποκωδικοποιήσεις τον κόσμο του φτερού. Το φτερό για το καναρίνι είναι όπως είναι το δαχτυλικό αποτύπωμα για τον άνθρωπο, είναι μοναδικό για καθένα. Έχω φτάσει σε μια αρρωστημένη κατάσταση και έχω πάρει μικροσκόπιο LED για να μελετάω τα φτερά, για να γίνω ο καλύτερος πάνω σε αυτά. Οποιοσδήποτε μπορεί να πάρει δύο καλά πουλιά και να κερδίσει.
Αυτό που αξίζει για μένα, όμως, είναι το να κάνεις συνεχόμενη εκτροφή και η ποιότητά σου να είναι ανοδική κάθε χρόνο. Να κάνεις εκτροφή μεθοδικά, με υπομονή και επιμονή και πάντα με έναν στόχο. Και ο στόχος έρχεται μέσα από τον ανταγωνισμό, πρέπει να επιδιώκεις κάθε χρόνο να θέτεις τον εαυτό σου σε υψηλότερου επιπέδου εκθέσεις. Μια ζωή ζητούσα τον ανταγωνισμό και δεν με ένοιαζε να χάνω. Με ένοιαζε να γίνομαι καλύτερος.
— Μου είπες ότι τα πουλιά χρειάζονται εκπαίδευση. Τι εκπαίδευση χρειάζεται ένα Γκλόστερ;
Για ένα Γκλόστερ η εκπαίδευση ξεκινάει από την ώρα που γεννιέται. Στο εκτροφείο μου, ας πούμε, παίζω μουσική όλη την ημέρα. Ένα πουλί που ακούει μουσική, όταν θα φτάσει στην έκθεση και ακούσει θορύβους, θα είναι εξοικειωμένο με αυτούς. Το πουλί ξεκινάς να το εκπαιδεύεις από τότε που είναι στο αυγό. Μετά, ταΐζοντας τα μικρά πουλιά όταν είναι στη φωλιά, τα εξοικειώνεις με το ανθρώπινο χέρι. Δεν φοβούνται τον άνθρωπο.
Μόλις το πουλάκι φύγει από τη φωλιά ξεκινάει η εκπαίδευσή του για να μάθει το εκθεσιακό κλουβί. Γιατί στην έκθεση μπαίνουν σε ένα ειδικό κλουβί, κάθε ράτσα έχει το δικό της κλουβί. Και έχει μεγάλη σημασία και η κατάσταση του κλουβιού για να κερδίσει. Κάθε λεπτομέρεια μετράει, ακόμα και τα κλωναράκια που θα φτιάξεις για να πατήσει το πόδι του πουλιού πρέπει να έχουν συγκεκριμένο πάχος για να αισθάνεται άνετα και να στέκεται χαλαρά. Πολλά είναι τα tips, π.χ. η προσεκτική παρακολούθηση των πουλιών που εκτρέφεις, ο χρόνος που τους αφιερώνεις, και όλα έχουν άμεση σχέση με την επιτυχία. Δεν γίνεσαι πρωταθλητής τυχαία, χτίζεται λιθαράκι-λιθαράκι αυτό.
Τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες τον χρόνο παλεύεις για να παρουσιάσεις το «έκθεμα», το καναρίνι στην πιο καλή του στιγμή, και μέχρι να φτάσεις εκεί είναι ολόκληρος αγώνας. Η εκτροφή είναι πάλη, έχει δέκα λύπες και μία στιγμιαία χαρά και για τον σωστό εκτροφέα η επιβράβευση είναι να έρθει αυτή η χαρά. Κι επίσης, μέσα από τον ανταγωνισμό να γίνει η ράτσα ακόμα καλύτερη. Δεν είναι ούτε οι ροζέτες ούτε τα κύπελα. Για μένα τα βραβεία είναι τα ίδια τα καναρίνια μου και ότι πλέον το όνομά μου είναι εγγύηση για την ποιότητά τους.
— Πόση ώρα ασχολείσαι μαζί τους κάθε μέρα;
Με το που χαράζει σηκώνομαι για να τα ταΐσω, το μεσημέρι τα ταΐζω ξανά και τους βάζω νερό. Μία φορά την εβδομάδα τα καθαρίζω σχολαστικά. Είναι πολύς ο χρόνος για να φροντίσεις 200 και 250 πουλιά και δεν υπάρχει. Αυτό το μικρόβιο, όμως, δεν χάνεται ποτέ. Είναι αρρώστια. Με τόσα πουλιά δεν μπορείς να πας πουθενά ούτε ένα τριήμερο, όχι διακοπές το καλοκαίρι.
Και δεν είναι μόνο το τάισμα και το καθάρισμα, είναι και η φροντίδα όταν αρρωσταίνει κάποιο, που σε χρειάζεται 24 ώρες το 24ωρο. Γι’ αυτό δύσκολα δίνεις καναρίνι σου σε άνθρωπο που δεν σου εμπνέει εμπιστοσύνη ή δεν συμπαθείς. Όταν έρχεται κάποιος να πάρει ένα καναρίνι, πολλοί σου λένε «πώς κάνεις έτσι; Είναι απλώς ένα πουλί». Ε, δεν είναι απλώς ένα πουλί, είναι σαν παιδί για σένα, εσύ το έχεις φτιάξει, δίνεις ένα μέλος της οικογένειάς σου.
— Μου ανέφερες ότι θα λάβεις μέρος στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα φέτος, πότε είναι;
Είναι τον χειμώνα στη Νάπολη. Οι εκθέσεις γίνονται μία φορά τον χρόνο. Ένα μεγάλο πρόβλημα που προέκυψε πρόσφατα είναι ότι ο εθνικός αερομεταφορέας μας δεν επιτρέπει πλέον τα καναρίνια στο αεροπλάνο, ούτε στο χώρο αποσκευών! Μπορείς να μεταφέρεις γάτες και σκυλιά, αλλά όχι καναρίνια, που σημαίνει ότι θα πρέπει να ακυρώσουμε τα εισιτήρια που είχαμε κλείσει για τη Νάπολη. Δεν κατάλαβε κανείς με ποια λογική ανακοινώθηκε αυτή η απαγόρευση.
Μέχρι τώρα, εκτός Ελλάδας έχω πάει τα καναρίνια στο Μιλάνο, στην Ολλανδία και στην Πορτογαλία και είχε πλάκα, γιατί στο Μιλάνο πήγα με πέντε και όλοι αναρωτιούνταν «τώρα ο Έλληνας τι θέλει εδώ;», δεν περίμεναν ότι θα κερδίσουν το βραβείο. Ήταν 350 πουλιά στην έκθεση και τα δικά μου κέρδισαν το «best of show».
— Δίνεις από τα καναρίνια σου σε κάποιον που θέλει ένα από καλό αίμα;
Εννοείται. Η χαρά του εκτροφέα, του υγιούς εκτροφέα, είναι να δώσει πουλιά σε κάποιον για να ζήσει κι αυτός τις ίδιες συγκινήσεις. Ένας καλός εκτροφέας δεν φοβάται να δώσει τα καλά του πουλιά, γιατί ξέρει ότι θα βγάλει την επόμενη χρονιά καλύτερα. Είναι και λίγο κάρμα η όλη φάση. Δηλαδή, εγώ το βλέπω έτσι. Αυτός που αφιερώνει τόσο χρόνο και χρήμα για να βελτιώσει μια ράτσα χαίρεται να μοιράζεται τα πουλιά του και να βλέπει κι άλλους να τα εκθέτουν και να κερδίζουν βραβεία.
Το κλίμα ανάμεσα στα μέλη του κλαμπ είναι πολύ καλό, γιορτινό, βγαίνουμε όλοι μαζί για φαΐ, για καφέ, αλλά σίγουρα δεν μπορείς να είσαι φίλος με όλους. Υπάρχουν παρέες και υπάρχει και ανταγωνισμός. Η φιλοσοφία μου είναι ότι πρώτα πρέπει να μάθεις να χάνεις και μετά να κερδίζεις και να είσαι ατσάλινος, να αντέχεις τα καλά και τα κακά σχόλια.
Είναι ένα ατομικό χόμπι, ο καθένας τρέχει μόνος του και το αν θα κερδίσεις ή θα χάσεις δεν εξαρτάται μόνο από τα πουλιά που έχεις αλλά και από τον κριτή. Γιατί είναι θέμα γούστου. Υπάρχουν τα στάνταρ, αλλά ο κριτής κρίνει βάσει γούστου.
