Όλες οι πόλεις είναι προσθήκες σε ένα τοπίο που απαιτούν αφαίρεση από αλλού. Μεγάλο μέρος του Παρισού χτίστηκε από την ίδια του την υπογαία, πελεκημένο πέτρα πέτρα από το βραχώδες υπόβαθρο και κουβαλημένο πάνω για τη λείανση και την τοποθέτηση. Η υπόγεια λατόμηση άρχισε για τα καλά κατά τα τέλη του δωδέκατου αιώνα και η ζήτηση του παρισινού ασβεστόλιθου αυξήθηκε όχι μόνο τοπικά αλλά σ' όλη τη Γαλλία. Με λουτήσιο ασβεστόλιθο χτίστηκαν τμήματα της Νοτρ Νταμ και του Λούβρου και, μεταφερμένος με φορτηγίδες του Σηκουάνα στο δίκτυο των ποταμών, έγινε κύριο εξαγώγιμο προϊόν της περιοχής.
Το απομεινάρι 600 χρόνων λατόμησης είναι ότι, κάτω από τη νότια πλευρά της πάνω πόλης, υπάρχει η αρνητική της εικόνα: ένα δίκτυο από πάνω από 200 μίλια στοών, δωματίων και αιθουσών, οργανωμέ. νων σε τρεις κύριες περιοχές που, μαζί, απλώνονται κάτω από εννιά διαμερίσματα της πόλης. Αυτό το δίκτυο είναι τα vides de carrieres - «κενά των λατομείων», οι κατακόμβες.
Για αιώνες, η λατόμηση ήταν κακά ρυθμισμένη και σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητη. Ύστερα, στα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα, η εκτεταμένη υποσκαφή άρχισε να έχει επιπτώσεις στην πάνω πόλη, προκαλώντας καταβόθρες από καθίζηση, γνωστές ως fontis, που λεγόταν πως ήταν διαβολικής προέλευσης. Τα κενά του λατομείου είχαν αρχίσει να μεταναστεύουν στην επιφάνεια· η κάτω πόλη είχε αρχίσει να καταστρέφει τη δίδυμή της. Το 1774 μια fonti κατάπιε μέσα σε δευτερόλεπτα πεζοδρόμια, σπίτια, άλογα, άμαξες κι ανθρώπους. Η τοποθεσία της καταβόθρας ήταν, απ' όλα τα μέρη, η Rue d'Enfer - η Οδός Κολάσεως. Πολλές μικρότερες καταρρεύσεις ακολούθησαν και πανικός κυρίευσε την πόλη μπροστά στο άγνωστο μέγεθος τούτου του αόρατου κινδύνου.
Οι νεκροί του Παρισιού ασκούσαν μεγάλη πίεση στους ζωντανούς του. Το 1780 ένας τοίχος υπογείου δίπλα στο Saints-Innocents υποχώρησε κάτω από το βάρος του μαζικού τάφου πίσω του, και οστά και χώμα χύθηκαν μέσα στον χώρο της κατοικίας. Μια ριζική λύση χρειαζόταν ξεκάθαρα - και τελικά έγινε φανερό ότι οι στοές των λατομείων θα μπορούσε να είναι αυτή η λύση, προσφέροντας έναν μεγάλης έκτασης τάφο.
___________ Από τη δεκαετία του 1820 τα υπόγεια κενά των λατομείων χρησιμοποιήθηκαν ως μανιταροχώραφα: νοτερά και σκοτεινά, πρόσφεραν τέλειους χώρους καλλιέργειας μυκήτων, με καβαλίνες ως λίπασμα.
Έναν αιώνα αργότερα ο φωτογράφος Φελίξ Ναντάρ θα χρησιμοποιούσε πρωτοπόρες φωτογραφικές τεχνικές χαμηλού φωτισμού σε τούτα τα οστεοφυλάκια. Μια από τις πλέον γνωστές του φωτογραφίες δείχνει έναν εργάτη να σέρνει ένα καρότσι με οστά. Είναι ανησυχητική εικόνα. Οι τροχοί του καροτσιού είναι ξύλινοι, τα πλαϊνά του είναι καμωμένα από τραχιές σανίδες όπου τα νερά του ξύλου φαίνονται καθαρά.
Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ
Μεταξύ των πλέον, σημαντικών εμβλημάτων στις σύγχρονες κατακόμβες είναι ένα γλυπτό γνωστό ως Le Passe-Muraille (Ο τοιχοδιαπεραστής), από το ομώνυμο διήγημα του Μαρσέλ Εμέ, για έναν άνθρωπο που ανακαλύπτει ότι μπορεί να περνά μέσ' από στέρεες επιφάνειες - μόνο και μόνο για να παγιδευτεί όταν οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν πάνω που βγαίνει μέσ' από έναν τοίχο. Το γλυπτό δείχνει τον άνθρωπο σε τούτη τη στιγμή ταυτόχρονης απελευθέρωσης και παγίδευσης - με το πρόσωπο, τον κορμό και το ένα πόδι να έχουν βγει από την τοιχοδομή, και με την πλάτη και τα χέρια του εντοιχισμένα ακόμη. Είναι παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο κόσμους, μην ξέροντας αν θα συνεχίσει στον αέρα ή θα υποχωρήσει μες στην πέτρα.
_______
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ROBERT MACFARLANE, «ΥΠΟΓΑΙΑ, ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΒΑΘΗ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ» ΠΟΥ ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, ΣΕ ΜΤΦΡ. ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ.