Τι άραγε θα συμβεί αν πάρεις ένα ερωτικό ζευγάρι και το πετάξεις σ' ένα τεράστιο σιδερένιο κρεβάτι, το δέσεις στα κεφαλάρια, χωρίς δυνατότητα απεγκλωβισμού και χωρίς να μπορεί να αγγίξει ο ένας τον άλλον, το υποβάλλεις σε εκατέρωθεν λεκτική και ψυχολογική βία και παίξεις με τα όρια της διαστροφής και της αγάπης; Μια απάντηση δίνει η θεατρική παράσταση για δύο πρόσωπα« Historia de un amor ή Τα μυρμήγκια», που παίζεται στο θέατρο Olvio στον Βοτανικό και όπου συμπρωταγωνιστούν και σκηνοθετούν από κοινού η Πέμη Ζούνη και ο Κώστας Φιλίππογλου. Αν μιλάμε για ΤΟ αρχετυπικό ζευγάρι, όπως εδώ, τότε έχουμε μια εξαιρετική παραβολή για την αγάπη.
Η παράσταση πατάει στέρεα πάνω στο ομώνυμο σπουδαίο κείμενο του Θανάση Τριαρίδη, που ανεβαίνει για πρώτη φορά στη σκηνή. Το «Historia de un amor» δεν γράφτηκε απαραιτήτως για να αναπαρασταθεί σκηνικά, γι' αυτό και λειτουργεί ισότιμα και ως ανεξάρτητο αφήγημα.
Εν αρχή ην ο λόγος λοιπόν, καθώς ο Θεσσαλονικιός Θανάσης Τριαρίδης αποτελεί μια πολύ ιδιότυπη περίπτωση για τα ελληνικά γράμματα. Με πολύπλευρο έργο που κινείται ανάμεσα σε διήγημα, μυθιστόρημα, παραμύθι, πολιτική αρθογραφία, αισθητικό δοκίμιο, σενάριο και με παράλληλη εκδοτική και ακτιβιστική δράση. Αυτό είναι το δεύτερο θεατρικό του –το πρώτο ήταν το «La ultima noche ή Οι καρχαρίες», που πρόκειται να ανέβει κι αυτό τη φετινή σεζόν– και διαγράφει ήδη σπουδαία πορεία και σ' αυτό το πεδίο. Αξίζει να σημειωθεί πως και τα δύο «θεατρικά» του, όπως και όλο του το έργο, ελεύθερα από πνευματικά δικαιώματα, είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του: http://www.triaridis.gr/books.html
Historia de un amor ή αλλιώς μια πολυεπίπεδη σκληρή αλληγορία για την αγάπη. Θυμίζει Μπέκετ και άχρονο θέατρο του παραλόγου, ξεκινά σαν μια πικρή φάρσα, εξελίσσεται σε ένα εφιαλτικό καφκικό θρίλερ και καταλήγει σε ένα ιερόσυλο «Άσμα ασμάτων». Πολλές οι θεολογικές και φιλοσοφικές αναφορές: από Νίτσε και Καντ μέχρι Δάντη και Αποκάλυψη του Ιωάννη.
Η ιστορία ξεκινά όταν μια πόρνη πολυτελείας, που ειδικεύεται στα σαδομαζοχιστικά παιχνίδια, επισκέπτεται έναν πελάτη της, που την έχει κλείσει και προπληρώσει μέσω internet, σε μια απομονωμένη εξοχική έπαυλη. Από ένα λάθος δένονται και οι δύο με χειροπέδες στα κεφαλάρια ενός τεράστιου μεσαιωνικού κρεβατιού. Αρχίζει τότε ένα νοητικό παιχνίδι και μια βίαιη λεκτική αντιπαράθεση που βάζει σε δοκιμασία τις αντοχές και των δύο και θα έχει απρόβλεπτη κατάληξη. Τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται αρχικά. Στο τέλος οι αρχικοί ρόλοι θα έχουν ανατραπεί πολλές φορές σε ένα άγριο συνεχές role-playing.
Είναι η Ο και ο Ν –τα ονόματα, φυσικά, και δεν έχουν καμιά σημασία, όπως ούτε ο τόπος ή ο χρόνος– που έρχονται αντιμέτωποι μέσα σε μια νύχτα, στο αιώνιο γήπεδο της Σχέσης. Ξεγυμνώνονται, αλληλοσπαράσσονται και ανατέμνουν το «θηρίο» που λέγεται αγάπη, λες και είναι το «Θηρίο» της Αποκάλυψης.
Η βροχή που δεν κοπάζει, τα αόρατα μυρμήγκια που απειλούν να εισβάλλουν, η μουσική που ανοιγοκλείνει– το Historia de un amor του Almarán, το «τραγούδι» τους– και τα φώτα που αναβοσβήνουν μόνα τους επιτείνουν την ατμόσφαιρα αγωνίας.
Η Ο βρίζει χυδαία, ο Ν απαντά με φιλοσοφικά τσιτάτα και υπαρκτικά ερωτήματα. Οι άκρως αγοραίες εκφράσεις της μιας εναλλάσσονται με τα ποιητικά σχήματα του άλλου. Το ζευγάρι είναι οι δύο πόλοι που διατρέχουν τη ζωή και τις σχέσεις: ρομαντισμός-κυνισμός, πίστη-απιστία, Θεός-Διάβολος, χυδαιότητα- αισθησιασμός, πάθος-αποστροφή, πραγματισμός-ιδεαλισμός, ζωή-φιλοσοφία, σώμα-πνεύμα. Αλλά όλα είναι αξεχώριστα, όλα συγκλίνουν, όπως και τα αρχικά τους, στο ΟΝ. Δεν υπάρχουν καν οι διαχωρισμοί του φύλου. Η ιστορία θα μπορούσε να μην αφορά ανδρόγυνο αλλά οποιονδήποτε άλλο συνδυασμό. Ακόμα και το Παιδί που έχει γεννήσει η Ν και έχει πεθάνει δεν συνδέεται με την αναπαραγωγή αλλά με τη βαριά ευθύνη που, συνήθως, ο ένας μόνο κουβαλάει: αυτή της Ενοχής.
Αλησμόνητες ατάκες και στοχαστικοί αφορισμοί που εκτοξεύονται και από τις δύο πλευρές δεν σ' αφήνουν να πάρεις ανάσα:
«Η υπομονή είναι για τους φιλοσόφους. Εγώ είμαι μια πουτάνα που κάνει bondage».
«Συναίνεση... Ακριβώς αυτή τη λέξη χρησιμοποιούν όσοι ετοιμάζονται να γδάρουν τον άλλον».
«Αγάπη είναι να πεθαίνεις μαζί με τον άλλον».
«Αγάπη είναι να πιστεύεις στο φονιά σου».
«Σε όλες μας τυχαίνει ένα αρχίδι που θα σε δέσει για να σου μιλήσει για τον Θεό».
«Το σώμα σου είναι λίπασμα για το μεγάλο σχέδιο».
«Το σώμα σου είναι κοπριά για την αγάπη».
«Άσε ποιοι είμαστε... Όλοι κάποιοι είμαστε... Πρέπει να σκεφτούμε ποιοι γίναμε».
«-Ξέρεις ποιο είναι το επόμενο στάδιο; -Όχι. Αλλά οι άνθρωποι πρέπει να προχωράμε...»
Όπως ακριβώς στην θεατρική και κινηματογραφική «Πορνογραφική σχέση» ο Philippe Blasband μιλά για τον έρωτα με αφορμή μια εντελώς απογυμνωμένη από αίσθημα σεξουαλική συνεύρεση έτσι και ο Τριαρίδης επιλέγει, διόλου τυχαία, μια επί πληρωμή σχέση ως αφορμή –σε μια άλλη, όχι τόσο ρεαλιστική βάση, βέβαια – για να μιλήσει για την αγάπη. Αν μπορούσαμε σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα να μεγιστοποιήσουμε στο έπακρο την διαστροφή θα παίρναμε αγάπη. Αν μεγιστοποιούσαμε την αγάπη, θα παίρναμε διαστροφή. Θυμίζει τον Κάφκα που έλεγε πως «Συχνά η αγάπη έχει τη μορφή της βίας».
Το κυριότερο που αναδεικνύει η σκηνοθεσία είναι ο σαρκασμός και το χιούμορ που αναπόφευκτα προκύπτουν από μια τέτοια ακραία συνθήκη και που στο κείμενο δεν είναι τόσο φανερά. Αντιπαραθέτει τους ήρωες σαν αντιμαχόμενους που συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον και ενισχύει την εικόνα της «αρένας». Η βασική σκηνική οδηγία που ακολουθεί αυστηρά η σκηνοθεσία είναι μία: οι πρωταγωνιστές από την αρχή μέχρι το τέλος δεν αγγίζονται. Μια θεμελιώδης προϋπόθεση γιατί αυτό το «μη άγγιγμα» μεγεθύνει και αφαιρεί τις περιττές συμβάσεις. Και αφήνει το πεδίο ελεύθερο στις λέξεις. Το κενό υπάρχει πάντα, έτσι κι αλλιώς. Το «άγγιγμα» είναι που μπερδεύει. Αν λείψει το άγγιγμα, τι μένει; Μόνο ο λόγος.
Η Ζούνη και ο Φιλίππογλου δίνουν σπαρακτικές ερμηνείες, σε δύο πολύ απαιτητικούς ρόλους –τόσο σωματικά όσο και ψυχικά– που ηθοποιοί χωρίς την ανάλογη με τη δική τους εμπειρία δύσκολα θα έφερναν σε πέρας. Καταφέρνουν να βγάλουν όλες τις διακυμάνσεις μεταξύ ευάλωτου θύματος και απάνθρωπου θύτη. Η Ζούνη φλέγεται ολόκληρη επί σκηνής και ο Φιλίππογλου έχει ενδυθεί όλη την κυνική αταραξία που επιβάλλει ο ρόλος. Η φράση «αγάπη μου» που είναι μέρος της συμφωνίας μεταξύ πόρνης και πελάτη και επαναλαμβάνει διαρκώς ο Φιλίππογλου προφέρεται σαν βρισιά και η υφή που δίνει η Ζούνη στις βρισιές που εκστομίζει η Ο μοιάζουν με ερωτόλογα.
Τα σκηνικά του Μανόλη Παντελιδάκη υποβλητικά. Ένα μουντό γοτθικό σκηνικό έκλαμπρης φθοράς και φθίσης, εκτός γραμμικής αφήγησης. Το αχανές δάσος υπονοείται από μια αίσθηση βάθους. Και το επιβλητικό κρεβάτι που σωστά δεσπόζει στο κέντρο είναι σημείο συνάντησης και πεδίο μάχης. Στο τέλος ευρηματικά ανυψώνεται μαζί με τα σώματα και καταλήγει σε καμβά εσταυρωμένων εραστών. Το σκηνικό πετυχαίνει να εικονογραφήσει τον επαπειλούμενο εφιάλτη των μυρμηγκιών και «ένα δειλινό μέσα στη νύχτα», αυτό που προσδοκούν οι ήρωες για να πεθάνουν. Η μουσική του Θοδωρή Οικονόμου συμπράττει στην αγωνία και στις ξαφνικές μεταπτώσεις και οι φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη τονίζουν τις φωτοσκιάσεις ενός «ένδοξου δειλινού» και του λυκόφωτος.
Όλα αυτά δεν είναι παρά μια προεργασία για τα μυρμήγκια. Το ερώτημα «Πιστεύεις στα μυρμήγκια;» καταλήγει να γίνει: «Πιστεύεις στην αγάπη;» Το αν θα μας «σκεπάσουν» τα μυρμήγκια ή όχι και αν αυτό είναι το «τέλος» της αγάπης, αν δηλαδή η κατάληξη πρέπει να είναι ένας ένδοξος «θάνατος», εξαρτάται από την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Κάποια στιγμή, λίγο πριν το τέλος, οι σκηνοθετικές οδηγίες κρεμούν τους ήρωες, με αλυσίδες απ' το ταβάνι, σαν σφαχτά από τσιγκέλια. Γιατί; Ο Ν το εξηγεί σε μια αποκαλυπτική στιγμή του έργου:
«Οι άνθρωποι είναι τα ζωάκια της αγάπης»
«Τι ζωάκια»;
«Ζωάκια που τα παχαίνουν...»
«Ποιοι τα παχαίνουν;»
«Το πεπρωμένο... Η μοίρα... Ο Θεός...»
Γιατί τι άλλο είμαστε εκτός από ζωάκια που τα παχαίνει η αγάπη για να τα κατασπαράξει μετά...
σχόλια