Θα γίνει η Ελλάδα Αφρική;

Tης Έλλης Σιαπκίδου από το rednotebook

Τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς εντείνεται η προεκλογική εκστρατεία εν όψει των εκλογών της 17η Ιουνίου, έχουν αυξηθεί οι πιέσεις από το εξωτερικό, σε επίπεδο πολιτικό και ΜΜΕ, για την τήρηση των όρων του μνημονίου από την νέα κυβέρνηση, αν αυτή υπάρξει. Στο εσωτερικό της χώρας, η ποιότητα του πολιτικού διαλόγου έχει πάρει την κατιούσα με εκπροσώπους των κυρίαρχων ΜΜΕ, των δύο πρώην μεγάλων κομμάτων (ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας) και άλλων σχολιαστών να κινδυνολογούν για το τι θα γίνει αν η χώρα δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις απέναντι στους δανειστές της ή/ και αν γυρίσει στη δραχμή. Πολλά δε από τα επιχειρήματα συνοψίζονται στο υπεραπλουστευμένο «θα γίνουμε Αφρική», Βουλγαρία, ή κάποιος άλλος εξωτικός και μη προορισμός. Προσπερνώντας την ασάφεια μιας τέτοιας επιχειρηματολογίας, θα ήταν χρήσιμο να δούμε ορισμένα στοιχεία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα έχει ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα $26,300 (σε τιμές διεθνούς δολλαρίου, όπως λέγεται, το οποίο υπολογίζει την αγοραστική δύναμη του εκάστοτε νομίσματος στο εσωτερικό της χώρας). Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, η Ελλάδα έχει δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης (Human Development Index) 0.861. Ο δείκτης αυτός συνυπολογίζει το κατα κεφαλήν εισόδημα μιας χώρας, με στοιχεία για τα επίπεδα υγείας και παιδείας του πληθυσμού και έχει ως ανώτατο όριο το 1 (π.χ. η χώρα με τον υψηλότερο δείκτη ανάπτυξης είναι η Νορβηγία με 0.943). Με βάση αυτά τα στοιχεία μπορούμε να εξετάσουμε αν θα γίνουμε Αφρική, Βουλγαρία ή κάποια άλλη χώρα και πότε.

Θα γίνουμε Αφρική;

Η Ισημερινή Γουινέα, η πλουσιότερη χώρα της Αφρικής έχει κατά κεφαλήν εισόδημα $19,300, το οποίο είναι λίγο μεγαλύτερο από τα 2/3 του $26,300 που έχει η Ελλάδα. Ακολουθούν η Γκαμπόν και η Μποτσουάνα με $16,100, και μετά αρχίζουν να μονοψήφια νούμερα (2,000-9,000) για τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Η Νότια Αφρική, η οποία το 2012 έγινε μέλος του γκρουπ των πιο δυναμικών οικονομιών του κόσμου (BRICS – Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) έχει κατά κεφαλήν εισόδημα $10,900. Η Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Τουρκία των οποίων το μοντέλο ανάπτυξης επικαλέσθηκε ο κ. Σαμαράς στο προεκλογικό του σποτ για τις εκλογές της 6^ης Μαΐου έχουν κατά κεφαλήν εισόδημα $8,400, $3,700, $11,700 και $14,500 αντίστοιχα. Η Βουλγαρία, που επίσης έχει αναφερθεί λόγω της κατάρρευσης του νομίσματος της στα μέσα της δεκαετίας του 1990, έχει κατά κεφαλήν εισόδημα $13,597.403.

Τα στοιχεία για το δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης είναι επίσης αποκαλυπτικά: Η Ελλάδα βρίσκεται στην πιο ψηλή κατηγορία χωρών, αυτών με Πολύ Υψηλή Ανθρώπινη Ανάπτυξη (Very high Development), στην οποία ανήκουν οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες – τα στοιχεία παρατίθενται στον πίνακα. Για να γίνει κατανοητό πόσο ανεπτυγμένη χώρα είναι η Ελλάδα, αξίζει να σημειωθεί ότι ανήκει στις χώρες «υψηλού εισοδήματος» (high-income economies) μαζί με τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η Βουλγαρία ανήκει στην κατηγορία μεσαίου εισοδήματος.

Η Ελλάδα δε θα γίνει Αφρική ή Βουλγαρία γιατί δεν ήταν ποτέ,ούτε όταν δεν ήταν στην ΟΝΕ. Η ανάπτυξη της Ελλάδας τα τελευταία 30 χρόνια μπορεί οφείλεται εν μέρει ή και σε μεγάλο βαθμό στα Ευρωπαϊκά κονδύλια, που τη βοήθησαν μέσω των Διαρθρωτικών και Περιφερειακών Ταμείων να κάνει έργα υποδομών, δεν οφείλεται όμως στο ευρώ σαν νόμισμα – να θυμίσουμε δε ότι το ευρώ και το κάθε νόμισμα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο ευημερίας.

Φυσικά, οι συγκρίσεις αυτές συχνά αποβλέπουν στο να δώσουν μια εικόνα για το πόσο μεγάλο θα είναι το σοκ της εξόδου από το ευρώ για την ελληνική οικονομία. Και ως προς αυτό έχουν δίκιο. Το νέο νόμισμα θα δεχόταν μια άμεση υποτίμηση (το αν είναι 20%, 30% ή 50% έχει να κάνει με τον τρόπο υπολογισμού και αξιολόγησης διαφόρων παραγόντων), θα υπήρχαν πληθωριστικές τάσεις, οι αποταμιεύσεις θα έχαναν την αξία τους και πολλά άλλα που προβλέπουν οι οικονομικές θεωρίες σε κάθε υποτίμηση. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η Ελλάδα θα γυρίσει «πίσω στο χρόνο», όπως υποστήριζε ο κ. Βενιζέλος, γιατί έχει γερές βάσεις στον τομέα των υποδομών, της παιδείας, της υγείας, των τηλεπικοινωνιών κτλ. για να παραμείνει μια χώρα υψηλού εισοδήματος και υψηλής ανάπτυξης παρά το σοκ.

Το ερώτημα δεν λοιπόν μόνο πόσο μεγάλο θα είναι το σοκ της υποτίμησης, αλλά το πόσο γρήγορα θα ανέκαμπτε η ελληνική οικονομία μετά την έξοδο από το ευρώ – καθώς μια υποτίμηση δίνει εξ’ ορισμού ώθηση τις εξαγωγές. Και το ακόμα σημαντικότερο ερώτημα είναι που θα βρίσκεται η ελληνική οικονομία εντός ευρώ, με μνημόνιο και αλλεπάλληλες εσωτερικές υποτιμήσεις σε έναν πενταετή χρονικό ορίζοντα και πού με τη δραχμή, χωρίς λιτότητα; Ποίες ομάδες πλήττονται περισσότερο στη μια περίπτωση και ποίες στην άλλη; Και για πόσο; Τι ρόλο μπορεί να παίξει το κράτος στην πρώτη περίπτωση για να αμβλύνει το κοινωνικό και οικονομικό κόστος και τι στη δεύτερη; Και τι ρόλο μπορούν να έχουν οι Ευρωπαίοι ως εταίροι και όχι μόνο ως δανειστές στο ένα σενάριο και το άλλο;

Τέτοιες αναλύσεις θα ήταν χρήσιμο να δημοσιοποιεί η Τράπεζα της Ελλάδος και όχι μόνο μια ζοφερή εικόνα του σεναρίου της δραχμής, επικεντρώνοντας μάλιστα μόνο στις αρνητικές επιπτώσεις βραχυπρόθεσμα. Στο ιδανικότερο σενάριο βέβαια, μια τέτοια συζήτηση θα είχε γίνει τον Οκτώβριο του 2009 όταν το χρέος της χώρας ήταν στο 126.8% και πριν μπει η Ελλάδα στο ΔΝΤ, όχι τώρα που το χρέος της βρίσκεται στο 160%. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα σε μια χώρα που οι πολιτικοί της επιμένουν να την παρουσιάζουν και να την διαχειρίζονται ως ψωροκώσταινα.

*Τα στοιχεία είναι διαθέσιμα εδώ goo.gl/S9luP και εδώ [http://hdr.undp.org/en/data/trends/]

Η Έλλη Σιαπκίδου είναι πολιτικός οικονομολόγος και διδάκτωρ Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και διεθνών σχέσεων και εργάζεται ως οικονομική και πολιτική αναλύτρια στο Λονδίνο.