Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία

Φίλε Κυριάκο, έλαβα το μηνυμά σας εδώ, στον τοίχο με τις λέξεις του Κάλβου"θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία", για συμμετοχή σε διαμαρτυρία στο Σύνταγμα σχετικά με ότι συμβαίνει κι ότι θα ψηφίσουν οι βουλευτές και για συλλογή από υπογραφές με τον όρο "οι καλλιτέχνες" κι ευχαριστώ αλλά , στ'αλήθεια είναι μακριά η κουβέντα.

Προσωπικά, όση κι αν είναι η οργή μου -- που είναι σας βεβαιώνω μεγάλη-- δεν θα πάω. Και δεν θα πάω όχι από αδιαφορία ούτε από συναίνεση με το ό,τι συμβαίνει, δεν θα πάω από οργή κι η οργή αυτή δεν είναι ούτε τόλμη ούτε αρετή. Ο στίχος του Κάλβου που παραθέτετε εδώ, θέλει και νόημα και ποίηση, θέλει και σύνεση και ολύμπια γαλήνη πέρα από την οργή για να σημάνει την αλληλεγγύη που θεμελιώνει την αρετή και την τόλμη.

Γιατί στα μάτια μου δε νοείται αντίσταση μόνο με βλαστήμιες, μίσος και βαβούρα, έτσι όπως ηχεί σήμερα η έκφραση του οργισμένου πλήθους. Η αντίσταση που γράφετε οφείλει να είναι συστηματική και ουσιαστική -- όχι βαβούρα αλλά έργο. Πόσο μάλλον από τους "καλλιτέχνες" που καλλούνται να υπογράφουν (και πως υπογράφει κανείς ως "καλλιτέχνης";) Οι Γάλλοι φίλοι μας για την υπόθεση Ντρέυφους βρήκαν τον όρο "διανοούμενοι" για να υπογράψουν το μανιφέστο, γιατί ακριβώς δε μπορούσαν να υπογράψουν "ως καλλιτέχνες" και με τον ίδιον όρο υπέγραψαν ενάντια στο φασισμό και τον πόλεμο ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Βάρναλης κι ο Καζαντζάκης το 1940 κατά του Μεταξά και της δικτατορίας, κατά του Μουσολίνι και του φασισμού, και πάλι οι  152 Γάλλοι που υπέγραψαν κατά του πολέμου της Αλγερίας δεν υπέγραψαν ως καλλιτέχνες αλλά ως πνευματικοί άνθρωποι κι ως πολίτες.

Γιατί τίποτα το καλλιτεχνικό δεν έχει η όποια οργή για το τι συμβαίνει σ'έναν τόπο,  κι ότι συμβαίνει στον τόπο μας μάλλον φρικτή ατεχνία δείχνει.

Κι από την άλλη, δεν είδα μέχρι στιγμής να αρθρώνεται από κανέναν λόγος με αληθινή συγκίνηση όπως θα άρμοζε σε "καλλιτέχνες". Γιατί ο Σικελιανός έδωσε λόγο ποιητικό κι άρχισε η Αντίσταση στην πρώτη σύναξη του ΕΑΜ, στην κηδεία του Παλαμά με το "Ηχήστε σήμαντρα..." Αλλά μέχρι τώρα μόνο βοή και βόρβορο ακούω να σηκώνεται από την πλατεία Συντάγματος αλλά λόγο, ρυθμό, νόημα, έκφραση και συγκίνηση δεν είδα.

Οπότε γιατί να πάω να δω το μπάχαλο με το οποίο μας απειλεί ο Κύριος Λοβέρδος πως θα γίνει και να συμβάλλω όχι μόνο στην υλοποίησή του αλλά και στη μελοποίηση του πλέον άμουσου και λαϊκίστικου αμανέ που σύρει η ακυβέρνητή μας πολιτεία ως οδυρμό  και μοιρολόι αφού είμαστε ακόμα ζωντανοί;

Γιατί να πάμε σαν τα ζώα στη σφαγή μουγκρίζοντας τη στιγμή που κανείς δεν έχει ακόμα αρθρώσει ούτε ένα λόγο που να βγάζει νόημα ζωής, θυμό και λόγο που περνά το τραγικό συναίσθημα της συγκίνησης και της οργής μπρος στην κατάντια κι όχι μπρος σε κάποια αναπόφευκτη μοίρα; 

Γιατί η τόλμη κι η αρετή που θέλει η ελευθερία φίλε Κυριάκο, είναι τόλμη κι ελευθερία του ποιητή κι ο ποιητής δε δίνει μαθήματα αλλά συμπάσχει πραγματικά μέσα από το λόγο του όπως ο Σολωμός στη Γυναίκας της Ζάκυνθος. Αλλά δεν είδα ένα καλλιτέχνη να στέκεται στα πόδια του έτσι όπως αυτή η εγκαταλελειμμένη από κάθε μοίρα κι από κάθε υπόσταση γυναίκα και παρόλα αυτά να διατηρεί μαζί με τον ποιητή, το ανάστημα και τη γλώσσα που της δίνουν την αρετή και την τόλμη να στέκεται στα πόδια της και στο ύψος των περιστάσεων.

Αυτή είναι η αρετή κι αυτή η τόλμη κι όχι η κλάψα κι ο οδυρμός μπροστά στην ένδεια και την οδύνη. Σας εύχομαι να με διαψεύσετε και να έχω λάθος, αλλά μέχρι τότε πιστέψτε με θα μείνω μόνος μου όχι σπίτι μου, γιατί εκεί που είμαστε σήμερα κανείς δεν είναι σπίτι του. Όλοι στο δρόμο είμαστε, αλλά η οργή που με βαραίνει μέσα μου δεν είναι μίσος ούτε μοιρολόι, η οργή είναι δύναμη έργου και τρόπος που συμμαζεύεται κανείς μέσα στη σκέψη και την πράξη, πυκνώνει, γίνεται συμπαγής και βαρύς, βρίσκει το κέντρο βάρους που η ελαφράδα μιας ξεμυαλισμένης κοινωνίας μας κάνει συχνά να χάνουμε στις γυροβολιές και τα χάχανα που μας νανούριζαν όλους ανεξαιρέτως μέχρι πρότινος.

Τώρα όρθιοι και ξένοι στους δρόμους, ερημωμένοι σαν την ίδια μας την πολιτεία, δε νομίζω πως μπορώ να συντρέξω με καινούργιες μπάντες και καινούργια λάβαρα. για νέα πανηγύρια. Καλύτερα κανένα, καλύτερα η συνείδηση να με τριβελίζει ότι εδώ που φτάσαμε τον πρώτο που οφείλουμε να ψέξουμε είναι τον εαυτό μας. Πριν δώσουμε μαθήματα πρέπει να πάρουμε, πριν διεκδικήσουμε οτιδήποτε οφείλουμε να διεκδικήσουμε τη δική μας αυτοκριτική και πριν λαλήσουμε και πάλι σαν ωδικά πτηνά, να μάθουμε το βάρος της κάθε λέξης απ'την αρχή, ν'αφουγκραστούμε το ρυθμό κάθε αλληλουχίας και το συναίσθημα της αμήχανης ετούτης συγκυρίας να το ζήσουμε εγκαταλείποντας τα όνειρα μιας άτεχνης και ανέραστης κοινωνίας, μιας κούφιας κι άχρηστης επικοινωνίας που βασίζεται σε ξύλινα λόγια και ψεύτικες ελπίδες.

Με ποια αλληλεγγύη, με ποια συντροφικότητα θα ζήσουμε ως άνθρωποι τις μέρες που έρχονται φίλε Κυριάκο; Μπορεί να ζήσουμε ως καλλιτέχνες; Μήπως φωνάζοντας; Υπογράφοντας τι και με τι όνομα; Σε ποιό χαρτί  και με τι  πένα; Μήπως και πάλι "από την άλλη όψη αγγελτηρίων θανάτου"  όπως έλεγε ο Εγγονόπουλος το 48; Φοβάμαι πως ναι και προτιμώ τότε τη σιωπή μπρος σε μια εγκληματική βαβούρα όπου ακόμα και ο δικαιότερος χάνει το δίκαιο του. Μακάρι- ειλικρινά μακάρι-- να με διαψεύσει η ιστορία.

Καλή επιτυχία, αλλά φοβάμαι πως σε τέτοιες ώρες το χειροκρότημα πέφτει με την αυλαία.

Φιλικά

Ντένης Ζαχαρόπουλος