«Τα δικαιώματά σου ήθελες να μάθεις, είπες; Άρπα ένα για αρχή!» γάβγισε ο ασφαλίτης, προσγειώνοντας ταυτόχρονα το κλομπ του στο κεφάλι μου από τη μεριά της λαβής μέσα στον ανελκυστήρα της ΓΑΔΑ. Ήμουν 19, είχα συλληφθεί στον σωρό ύστερα από κάποια «επεισοδιακή» πολιτική εκδήλωση και τη δικαιωματική μου περιέργεια είχα επικαλεστεί σαν ρωτήθηκα «τι γύρευα εκεί».
Πολύς λόγος έγινε, εξάλλου, για το πόσο οι «μνημονιακοί» νόμοι παραβίασαν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα και όπου αλλού εφαρμόστηκαν.
Ανακαλώ καμιά φορά αυτήν τη μνήμη όταν περί δικαιωμάτων ο λόγος, που σήμερα έχουν την 77η «επέτειό» τους. Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του ΟΗΕ (1948) ξεκινά διακηρύσσοντας πως «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι» – και όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι! Έννοια αλληλένδετη με τα ιδεώδη της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της κοινωνίας των πολιτών, τα ανθρώπινα δικαιώματα εμπεριέχουν πόνο, πάλη και μπόλικη ελπίδα, ταυτόχρονα όμως έχουν συχνά παρεξηγηθεί σαν το «μακρύ χέρι του δυτικού ιμπεριαλισμού», ένα «ιδεολογικό πλυντήριο» των μεγάλων – και μοιάζει πράγματι υποκρισία να «κόπτεσαι» για τα δικαιώματα μιας εθνικής, φυλετικής, θρησκευτικής, σεξουαλικά διαφορετικής κ.λπ. κοινότητας ή μειονότητας, την ελευθερία του λόγου, του εκλέγειν κ.λπ., ενώ ταυτόχρονα επεμβαίνεις στρατιωτικά ή εξοντώνεις οικονομικά μια ολόκληρη κοινωνία. Το νεοφιλελεύθερο «δόγμα», πάλι, υπεραμύνεται στομφωδώς μεν συγκεκριμένων ατομικών δικαιωμάτων που βασικά σχετίζονται με το κέρδος, την ιδιοκτησία και την κατανάλωση, υπονομεύει όμως συστηματικά, ταυτόχρονα, μια σειρά «ασύμφορα», σαν αυτά της αξιοπρεπούς διαβίωσης, του συνδικαλίζεσθαι, του διαδηλώνειν ή της ελεύθερης μετακίνησης (βλέπε μεταναστευτικό/προσφυγικό). Η δε ελευθερία του λόγου είναι αρεστή κι ευπρόσδεκτη όσο υπηρετεί τον κυρίαρχο (λόγο), αλλιώτικα περιθωριοποιείται. Όμως τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αυταξία αδιαπραγμάτευτη – εννοείται ότι ενδιαφέρουν οι τυχόν πολιτικές σκοπιμότητες και η ειλικρίνεια των προθέσεων, ωστόσο αυτά ελάχιστη πρακτική αξία έχουν για τους άμεσα ωφελούμενους, που φυσικά και δεν μπορούν να περιμένουν τη μεγάλη νύχτα κάποιας επανάστασης για να «δικαιωθούν», ενώ η εφαρμογή τους δημιουργεί, θέλοντας και μη, κάποιες εκατέρωθεν δεσμεύσεις. Αλλά τι τα γυρεύεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ήταν ποτέ ευπρόσδεκτα σε κανένα πολιτικοκοινωνικό σύστημα (παρεκτός αν το ευνοούν), ήδη από τον Κώδικα του Χαμουραμπί (1780 π.Χ.), την πρώτη σωζόμενη αναγραφή κάποιων «δικαιωματικών» κανόνων σχετικά με τη μεταχείριση γυναικών, παιδιών και δούλων.
Πολύς λόγος έγινε, εξάλλου, για το πόσο οι «μνημονιακοί» νόμοι παραβίασαν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα και όπου αλλού εφαρμόστηκαν. Αυτές τις μέρες βρίσκεται στην Αθήνα ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ Πάμπλο Μποχοσλάβσκι, ώστε να εξακριβώσει «τι είδους μέτρα έχουν υιοθετηθεί από την Ελλάδα και τους διεθνείς δανειστές για να προστατέψουν ευάλωτα άτομα και ομάδες όπως οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι μειονότητες, οι υπερχρεωμένοι πολίτες, τα ΑμεΑ, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι γυναίκες». Η προηγούμενη σχετική αποστολή του ΟΗΕ έγινε το '13, διαπιστώνοντας ευρείες δικαιωματικές παραλείψεις ή παραβιάσεις. Υπήρξαν δεκάδες καταδίκες της χώρας από διεθνή όργανα (ΟΗΕ, ΕΔΔΑ) για κακομεταχείριση και διακρίσεις σε βάρος Ρομά, μεταναστών, lgbt ατόμων, ατιμώρητη αστυνομική βία κ.λπ. Σήμερα έχουμε μια κυβέρνηση που είχε κάνει τα δικαιώματα «σημαία» – πήρε μεν κάποιες πρωτοβουλίες (κατάργηση διάταξης Λοβέρδου για τα οροθετικά άτομα, απόδοση ιθαγένειας στους μετανάστες β' γενιάς, φυλακές, ένταξη ομόφυλων ζευγαριών στο Σύμφωνο Συμβίωσης), υπάρχουν ωστόσο πολλά ακόμα που «αυτονόητα» θα ανέμενε κανείς να συγκινούν μια κυβερνώσα Αριστερά: από το δικαίωμα στην καύση νεκρών και την ανέγερση αλλόδοξων χώρων λατρείας άνευ «ιεράς εγκρίσεως» μέχρι την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου, τα μειονοτικά δικαιώματα και τον γάμο για όλους.
Όχι, δεν είναι ψέμα ότι, μολαταύτα, ο μέσος πολίτης του κόσμου απολαμβάνει σήμερα περισσότερα δικαιώματα από ποτέ στην ιστορία. Επειδή, όμως, αυτή η άτιμη δεν εξελίσσεται γραμμικά και οι καιροί είναι περίεργοι –πόλεμοι με όπλα ή/και με λεφτά στη μισή Υδρόγειο, τρομοκρατία, «έξυπνα» βασανιστήρια, ολοκληρωτισμοί, «θεσμοθετημένη» αστυνομική αυθαιρεσία, επανεμφάνιση στη Δύση μετά το τελευταίο χτύπημα στο Παρίσι του ψευδοδιλήμματος ασφάλεια ή ελευθερίες (κατά συνέπεια και δικαιώματα), μολονότι η ασφάλεια προϋποθέτει δικαιοσύνη–, ζητείται επαγρύπνηση. Μερικές φορές στοιχειώδεις ενέργειες αρκούν: Συνεχίζεται, διαβάζω, μέχρι τις 18/12 ο Παγκόσμιος Μαραθώνιος Γραμμάτων της Διεθνούς Αμνηστίας. Υποστήριξε κι εσύ το αίτημα του Κώστα και του συντρόφου του να βρεθούν οι δράστες της εναντίον τους ομοφοβικής επίθεσης πέρσι στο Παγκράτι, τη Γεσένια από το Μεξικό που συνελήφθη και βασανίστηκε για έγκλημα που δεν διέπραξε, τη φυλακισμένη από τη χούντα της Μιανμάρ συνδικαλίστρια φοιτήτρια Phyoe Phyoe Aung, τα κορίτσια-θύματα αναγκαστικών γάμων στην Μπουρκίνα Φάσο. Δεν θα αλλάξεις τον κόσμο με ένα e-mail, κρίνοντας όμως από την αποτελεσματικότητα που έχουν τέτοιες καμπάνιες θα τον κάνεις δικαιότερο, πιο υποφερτό.
σχόλια