Πριν από λίγο καιρό, η ερμηνεία ενός νεαρού Τσιγγανόπουλου στο Ψωμί της Ξενιτιάς του Καζαντζίδη στο τηλεοπτικό X-Factor είχε συγκλονίσει πολλούς τηλεθεατές και κάνει την κοινή γνώμη να δει με μεγαλύτερη συμπάθεια τους Ρομά. Όμως η αδέσποτη σφαίρα που στέρησε τη ζωή ενός 11χρονου μαθητή στο Μενίδι προ τετραημέρου και που αποδόθηκε σε Ρομά άνοιξε ξανά τους ασκούς του Αιόλου. Ραστιστικές κραυγές, επεισόδια, τραυματισμοί, πυρπολήσεις σπιτιών... Τι συμβαίνει στο Μενίδι αλλά και στο Ζεφύρι, τον Ασπρόπυργο, τα Άνω Λιόσια, το Καματερό, τους Αγίους Αναργύρους, γίνανε ξάφνου οι Ρομά της αστικής μεθορίου οι νέοι βάρβαροι τώρα που «ξεμένουμε» από πρόσφυγες; Είναι καλοί μεν ως «διασκεδαστές» αλλά «φύσει» παραβατικοί οπότε μακριά από μας σε ό,τι άλλο, όπως παλιότερα (αλλά κι ακόμα) αντιμετώπιζαν τους μαύρους στην Αμερική;
• Φυσικά και είναι εγκληματίας όποιος έριξε τη φονική αδέσποτη σφαίρα, φυσικά και πρέπει να βρεθεί ο ένοχος του φονικού. Το ζητάνε άλλωστε και οι ίδιοι οι Ρομά του Μενιδίου με πανό τους.
• Φυσικά και είναι πρόβλημα η οπλοκατοχή. Αλλά γιατί είναι περισσότερο «πρόβλημα» στο Μενίδι από ό,τι στην Κρήτη π.χ.; Αν στην κηδεία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στα Χανιά τις προάλλες κάποια αδέσποτη μπαλωθιά από αυτές που ρίχτηκαν τιμητικά είχε ξεφύγει, θα γίνονταν τα ίδια σκηνικά στη γειτονιά του εκλιπόντος; Αν κάποια από αυτές που αγαπά να ρίχνει ο επίσης συμπατριώτης του νυν υπουργός Υγείας «ξεστράτιζε»; Αρκετά θλιβερά ανάλογα περιστατικά έχουν συμβεί ως γνωστό και στην Κρήτη. Εντάξει, πρόκειται για διαφορετικές περιπτώσεις, όμως το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, πολλή τσάμπα «μαγκιά» και πολλά όπλα σε αδέξια χέρια.
Ο «αντιτσιγγανισμός» γνωρίζει πιένες πανευρωπαϊκά τα τελευταία χρόνια, φέρνοντας μνήμες απηνών διωγμών άλλων εποχών – ήταν εξάλλου από εκείνες τις πληθυσμιακές ομάδες που πλήρωσαν τον βαρύτεροι φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης αμέσως μετά τους Εβραίους. Ποτέ ξανά.
• Στα σοβαρά επεισόδια που έχουν ως τώρα συμβεί πρωταγωνιστούν σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις όχι τίποτα «αγανακτισμένοι» ντόπιοι αλλά Χρυσαυγίτες κ.λπ. ακροδεξιά αποβράσματα που ρίχνουν άδεια να πιάσουν γεμάτα. Κουκούλες, πέτρες, λοστάρια, μολότοφ , δύο σπίτια Ρομά πυρπολημένα, καμία σύλληψη. Είδατε πολλά πρωτοσέλιδα τύπου «το Μενίδι στο έλεος των κουκουλοφόρων», ακούσατε πολλά «ποιοι είναι αυτοί, πού είναι το κράτος, γιατί δεν παραιτείται ο αρμόδιος υπουργός, γιατί η αστυνομία δεν προβαίνει σε συλλήψεις κ.λπ.» όπως συνηθίζεται για ψύλλου πήδημα στα Εξάρχεια π.χ.;
• Υπάρχει πρόβλημα παραβατικότητας σε κοινότητες των Ρομά; Βεβαίως υπάρχει, αυτό όμως δεν οφείλεται σε κάποιο «ιδιαίτερο» DNA ή κάποια «έμφυτη» κουλτούρα παρανομίας αλλά στη φτώχεια, τη γκετοποίηση και στις συνθήκες διαβίωσής τους. Αλλά αλήθεια, ποιοι αγοράζουν από τους παραβατικούς Ρομά στη «χοντρική», με το κιλό δηλαδή κλοπιμαία ή σκληρά ντραγκς; (γιατί αυτό ενδιαφέρει, όχι ο πιτσιρικάς που θα ψωνίσει από κει τον μπάφο της μέρας). Μήπως είναι υπεράνω πάσης υποψίας μεγαλόσχημα «μπαλαμιά» όπως οι Κολωνακιώτες της υψηλής κοινωνίας που αγοράζανε μισοτιμής ό,τι ξάφριζε η περίφημη Μαφία των Ρομά που εξαρθρώθηκε πέρσι, με αστυνομικούς να εμπλέκονται επίσης στην υπόθεση; Μήπως στο ναρκωεμπόριο εμπλέκονται κι άλλες Μαφίες (ελληνοποντιακή, αλβανική, αλλοδαπών Ρομά) καθώς επίσης «μπαλαμοί» επιχειρηματίες αλλά και ένστολοι (φυσικά «μπαλαμοί», ούτε ένας Ρομά αστυνομικός δεν υπάρχει), όπως επανειλημμένα έχει καταγγελθεί; Ποιοι έχουν συμφέρον να διατηρείται αυτή η κατάσταση με τους «κακούς» Ρομά για βιτρίνα; Αυτά τα ερωτήματα βέβαια δεν απαντώνται βέβαια με αστυνομικά πογκρόμ για το θεαθήναι, χρειάζεται σοβαρή και συστηματική έρευνα. Ποιος είναι διατεθειμένος να την κάνει; Ή μήπως προτίθεται η Πολιτεία να αποποινικοποιήσει επιτέλους τη χρήση ουσιών, κάτι που εκτός από τα πολλά άλλα οφέλη θα τίναζε στον αέρα το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και τα κυκλώματά του αυθημερόν;
• «Η επανειλημμένη δημοσιοποίηση περιστατικών παραβατικότητας που αφορούν την κοινότητα των Ρομά, αφενός ενισχύει το στερεότυπο της "τσιγγάνικης εγκληματικότητας", αφετέρου συντελεί στη συστηματική αγνόηση των γενεσιουργών αιτιών αυτών των περιστατικών και των αδυναμιών του ελληνικού κράτους αλλά και της κοινωνίας στην ουσιαστική προώθηση πολιτικών ένταξης (και όχι ενσωμάτωσης). Καμία κοινωνική ομάδα δεν είναι ελεύθερη αποκλινουσών ή παραβατικών συμπεριφορών. Ωστόσο, η κοινότητα των Ρομά φέρει μία εύκολη ταμπέλα εγκληματικότητας, διαμορφωμένη τόσο από τα ΜΜΕ, όσο και από μία αντίστοιχα εύκολη ανοχή στην κοινωνική πραγματικότητα και τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης των Ρομά», αναφέρει η ανακοίνωση της ΜΚΟ Κλίμακα που δραστηριοποιείται στο Ζεφύρι.
• Είναι αλήθεια πως όχι μόνο υπερπροβάλλεται οτιδήποτε αφορά τη Ρομά εγκληματικότητα αλλά ότι επίσης είναι από εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που αστυνομεύονται περισσότερο και όπου οι δικαστές εξαντλούν συνήθως όλη την αυστηρότητά τους – άλλη μια απόδειξη η καταδίκη σε 40 μήνες φυλάκιση μη εξαγοράσιμη(!) του νεαρού που συνελήφθη τις μέρες αυτές στο Μενίδι επειδή είχε πυροβολήσει στον αέρα με καραμπίνα, με τον συνήγορό του να ζητήσει εξαίρεση της προέδρου του δικαστηρίου λόγω προκατάληψης (εντέλει η ποινή έλαβε ανασταλτικό χαρακτήρα). Όσο αφορά τη δουλειά αυτών των ΜΚΟ, υπόψη ότι ο μικρός Αλέξανδρος του X-Factor ήταν ενταγμένος στα προγράμματα του Φάρου, μιας ΜΚΟ με πολλή και σοβαρή δουλειά σε έναν κάποτε κακόφημο, επίσης γκετοποιημένο καταυλισμό, αυτόν του Δενδροπόταμου Θεσσαλονίκης.
• Έχουν παρά ταύτα και οι ίδιοι οι Ρομά ευθύνες; Ναι, στον βαθμό που κάποιοι εξ αυτών είτε ανέχονται μια κατάσταση είτε υιοθετούν αβασάνιστα μια νοοτροπία ζητιανιάς ή πλιάτσικου, στο βαθμό που δεν επιχειρούν κι οι ίδιοι μέσα στις κοινότητές τους να απομονώσουν τους παραβατικούς . Εννοείται ότι δεν είναι καθόλου εύκολο πρακτικά αυτό, πού θα πάει να «κρυφτεί» ο καταγγέλλων, ποιος θα τον στηρίξει, με ποιους αύριο θα συζήσει και θα συναναστραφεί; Οι στενοί δεσμοί αίματος κι αλληλεξάρτησης καθώς και η «ομερτά» που αναπτύσσει από φόβο ή/και ανάγκη κάθε περιθωριοποιημένη μικροκοινωνία δεν επιτρέπουν παλικαρισμούς. «Δουλεύοντας εδώ και περισσότερο από μία 20ετία μέσα στις κοινότητες των Ρομά, γνωρίζουμε πως υπάρχουν παρεμβάσεις οι οποίες οδηγούν σε σαφή και μετρήσιμα αποτελέσματα βελτίωσης της ποιότητας ζωής και του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου... Ωστόσο σε αυτή την κατεύθυνση απαιτείται η ενεργός εμπλοκή της ίδιας της κοινότητας, η οποία δυστυχώς μέχρι σήμερα γίνεται αντιληπτή από τους φορείς εξουσίας και χάραξης πολιτικών αποκλειστικά ως δεξαμενή εξαγοραζόμενων ψήφων», συνεχίζει η ανακοίνωση της Κλίμακας.
• Κανείς εντούτοις δεν μπορεί να έχει το ακαταλόγιστο, όσα ελαφρυντικά κι αν του αναγνωρίζονται. Με το να εξιδανικεύουμε μια κοινωνική ομάδα εντέλει την απανθρωποποιούμε και, θέτοντάς τη έτσι σε πλαίσια εντελώς ιδεατά, δε συμβάλλουμε σε καμια ρεαλιστική λύση κανενός προβλήματος. Δίκιο μεγάλο έχουν να αγανακτούν οι Ρομά που τους έχουνε διαρκώς στην μπούκα, δίκιο όμως έχουν κι όσοι «μπαλαμοί» (ή και άλλοι Ρομά) έχουν πέσει επανειλημμένα θύματα κλοπών κ.λπ από παραβατικούς Ρομά, άνθρωποι που συνήθως είναι κι αυτοί φτωχοί, απλοί μεροκαματιάρηδες ή άνεργοι. Δεν μπορείς να εθελοτυφλείς στο δικό τους πρόβλημα, να τους ακυρώνεις συνολικά με ένα «είστε φασίστες/ρατσιστές». Κάπως έτσι βρήκε κι έκανε παιχνίδι η ΧΑ με το μεταναστευτικό.
• Αλλά βέβαια για να αποκτήσουν κοινωνική συνείδηση και ευαισθησία οι παραβατικοί Ρομά (ή όποιοι άλλοι παραβατικοί, ημών των «Αρίων» συμπεριλαμβανομένων) θα πρέπει να διαθέτουν παιδεία, ευκαιρίες, βιώσιμες εναλλακτικές. Έχουν; Tα στοιχεία λένε ότι το 96% ζει στο όριο της φτώχειας, το 50% μένει σε παραπήγματα, το 70% δεν τελειώνει τη βασική εκπαίδευση, ένας στους έξι ετησίως θα ελεγχθεί από την αστυνομία, έχουν μάλιστα υπάρξει ξυλοδαρμοί, τραυματισμοί, ακόμα και δολοφονίες παλιότερα από αστυνομικούς σε Ζεφύρι και Λιβαδειά (ο δράστης του Ζεφυρίου είχε καταδικαστεί με παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη). Στατιστικά ένας στους δύο «μπαλαμούς» δεν τους θέλει στη χώρα, έχουν στοχοποιηθεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια από τη Χρυσή Αυγή, ενώ καταγγελίες για ρατσιστική συμπεριφορά εκ μέρους της Πολιτείας έχουν γίνει ακόμα και σε διεθνή όργανα. Πρόσθεσε και την κρίση σε όλο αυτό το σκηνικό και ιδού η θραλλίδα. Ας αποκτήσουν πρώτα ασφάλεια, ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση σε πράγματα αυτονόητα για μας κι ας τους κρίνουμε έπειτα με ίσους όρους. Μιλάμε έπειτα υποτίθεται για κανονικούς Έλληνες πολίτες, όχι;
• Ο «αντιτσιγγανισμός» γνωρίζει πιένες πανευρωπαϊκά τα τελευταία χρόνια, φέρνοντας μνήμες απηνών διωγμών άλλων εποχών – ήταν εξάλλου από εκείνες τις πληθυσμιακές ομάδες που πλήρωσαν τον βαρύτεροι φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης αμέσως μετά τους Εβραίους. Ποτέ ξανά. Ο κοινωνικός καννιβαλισμός δεν μπορεί να είναι το μέλλον μας.
Κάποια κλασικά στερεότυπα για τους Ρομά και πώς ανατρέπονται:
* «Δεν πάνε σχολείο», «δεν πιάνουν μια κανονική δουλειά», «δεν εντάσσονται»: Σοβαρά ε; Σε πόσα σχολεία είναι καλοδεχούμενα τα Τσιγγανάκια (μέχρι εμπρησμοί σε αίθουσες που θα τα φιλοξενούσαν έχουν συμβεί όπως στον Ασπρόπυργο παλιότερα), τι ευκαιρίες ανώτερης μόρφωσης ή επαγγελματικής ανέλιξης τους δίνονται, σε πόσες και ποιες δουλειές θα προσλάβουν Ρομά; Σε πόσα «κανονικά» σπίτια βρίσκουν να νοικιάσουν χωρίς να φάνε πόρτα; Πόσο εύκολα ακόμα κι εσύ που «δεν έχεις πρόβλημα» θα είχες μια στενή φιλική, επαγγελματική ή ερωτική σχέση με Ρομά, πόσο άνετα θα δεχόσουν μια νύφη ή έναν γαμπρό Ρομά, πόσο χαλαρά θα ψήφιζες έναν υποψήφιο δήμαρχο ή βουλευτή από τη φυλή τους;
* «Κάνουν πολλά παιδιά για να παίρνουν παρασιτικά επιδόματα»: Θυμόσαστε πόσα παιδιά κάνανε οι γιαγιάδες και οι προγιαγιάδες σας; Δεν ήταν βέβαια τότε τα επιδόματα το «δέλεαρ» αλλά η μεγάλη θνησιμότητα (ακόμα και σήμερα οι Ρομά εμφανίζουν μεγάλα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας και χαμηλό προσδόκιμο ζωής) καθώς και η ανάγκη να υπάρχουν πολλά εργατικά ή/και «φροντιστικά» χέρια στο σπίτι, μια αναγκαιότητα που δεν έχει εκλείψει για τους Ρομά.
* «Τους δίνουμε σπίτια αλλά επιλέγουν να γυρνάνε στους καταυλισμούς»: η άλλη καραμέλα. Τους πας σε έναν προκάτ οικισμό στη μέση συνήθως του πουθενά και με ελλείψεις σε στοιχειώδεις υποδομές, ξεκομμένους από την υπόλοιπη κοινωνία, δυσκολεύοντας τόσο τις κοινωνικές όσο και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες και περιμένεις να σου φιλάνε τα χέρια για την ευεργεσία; Πόσο μάλλον όταν συχνά ύστερα είτε από διαμαρτυρίες περίοικων (κανονικών ή/και «φερτών») είτε από αστυνομικές επιδρομές με πρόσχημα την πάταξη του εγκλήματος ή υπαγορευόμενες από μεγάλα επενδυτικά συμφέροντα όπως στην περίπτωση του Χαλανδρίου, οι καταυλισμοί τους διαλύονται κι εξαναγκάζονται σε νέα μετακίνηση. Δεν παύουν ωστόσο να φορολογούνται, να στρατεύονται, να έχουν όσες υποχρεώσεις και τα «μπαλαμιά» - στα δικαιώματα είναι που τους «ρίχνουμε».
