Με έκπληξη, ομολογουμένως, πληροφορούμαι πως το αποψινό αφιέρωμα στο ''Ρυθμός Stage'', στη μνήμη του Πάνου Τζαβέλλα είναι sold out! Δεν υπάρχει - λέει - ούτε για δείγμα τραπέζι, καθώς και γωνιά ν' ακουμπήσουν, που θά'λεγε και ο ποιητής.
Δεν είναι μόνο οι guests που έσπευσαν να συνδράμουν στο αφιέρωμα με την παρουσία τους και το τραγούδι τους, από την Καλλιόπη Βέττα και τους Magic de Spell μέχρι τη Νατάσσα Μωυσόγλου και τη Νατάσσα Μποφίλιου, αλλά και τον Νίκο Μποφίλιο, βετεράνο τραγουδιστή και πατέρα της Νατάσσας. Περισσότερο είναι που η Νατάσσα Παπαδοπούλου, η, επί 38 χρόνια, σύντροφος του Τζαβέλλα, από τότε που εκείνος εγκατέλειψε τα εγκόσμια, φροντίζει να κρατάει ζωντανό το έργο του. Τη βοηθάει σαφώς και η εποχή αυτή, που συχνά της αποδίδεται ο χαρακτηρισμός καινούργια χούντα...
Και ο Βάρναλης μας τό'χε πει, στης χούντας το αλισβερίσι, λεύτερο ήταν το χασίσι, ποτέ ο λαός να μην ξυπνήσει τραγουδούσε ο Τζαβέλλας στα εν Ελλάδι mid - 70s και γινόταν πανικός στην ιστορική μπουάτ Λήδρα. Βέβαια, την ίδια εποχή οι Hawkwind τραγουδούσαν στο εξωτερικό το Hassan I Sahba, επομένως οι απόψεις διίστανται για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού κατά τον μέγιστο Τσέχοφ ή κατά το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος που ουδέποτε είδε με καλό μάτι την κάθε απόκλιση από τη γραμμή του.
Τον Πάνο Τζαβέλλα τον είχα γνωρίσει αρχές του 1990 στην Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, στην οδό Τοσίτσα των Εξαρχείων, όπου για ένα φεγγάρι το μπαράκι της Εταιρείας είχε μετατραπεί σε αντάρτικο λημέρι του. Με τη Νατάσσα Παπαδοπούλου και, νομίζω, με έναν - δυο άλλους μουσικούς ακόμη, ο Τζαβέλλας παρουσίαζε τα τραγούδια του: Μπαλάντες διαμαρτυρίας ως επί το πλείστον με έντονο το πατριωτικό στοιχείο.
Τα δυο αγαπημένα μου τραγούδια του ήταν φυσικά ο αριστουργηματικός Κυρ - Παντελής και το Ξυπνήστε. Ο δίσκος του από τη Λήδρα υπήρχε στο σπίτι μας κι έτσι τά'χα εμπεδώσει τα κομμάτια του από μικρή ηλικία. Πόσο ιδιαίτερη μου φαινόταν η ερμηνεία του μέσα στις φωνές του Νταλάρα και της Αλεξίου που επίσης ακούγονταν στο πατρικό μου! Ένας Έλληνας Ζωρζ Μπρασένς ή Βολφ Μπίρμαν, ο οποίος, στο περιθώριο των αντάρτικων που τραγουδούσε, έγραφε πραγματικά σπουδαίες μπαλάντες.
Το παράδοξο είναι πως ενώ ο Τζαβέλλας ξεκίνησε να δισκογραφεί στη MINOS - EMI με λαϊκά τραγούδια του για τον Γιώργο Νταλάρα, αλλά και με τις δικές του Ιστορίες από το αντάρτικο λημέρι του, με τη συμμετοχή της Χάρης Αλεξίου, σύντομα διέγραψε με ένα μεγάλο Χ τις κραταιές δισκογραφικές εταιρείες και τράβηξε τον προσωπικό του δρόμο στη διανομή της τέχνης του.
Όχι ότι ο Τζαβέλλας έδρασε ποτέ δισκογραφικά ως Νικόλας Άσιμος, με τον οποίο τραγουδούσαν και μαζί σε μπουάτ της Πλάκας μέσα στη δικτατορία. Πάντα κατάφερνε να κάνει τους δίσκους του, έστω από μικρές ανεξάρτητες εταιρείες, σαν εκείνον με τα ποιήματα του Φώτη Αγγουλέ εν έτει 1977. Άλλωστε, καθ' όλη τη ζωή του υπήρξε στρατευμένος κομμουνιστής και ως γνωστόν οι κομμουνιστές καθόλου δε γούσταραν τον νιχιλισμό καλλιτεχνών του αναρχικού χώρου σαν τον Άσιμο. Απόδειξη η ευαίσθητη μπαλάντα που έγραψε και αφιέρωσε στον αυτόχειρα φίλο του με τους στίχους Αχ βρε Νικόλα, η επανάσταση δεν είναι άρπα - κόλλα.
Το ίδιο διάστημα που συνάντησα τον Τζαβέλλα στα Εξάρχεια και τον είδα με συγκίνηση να παίζει live τον Κυρ - Παντελή του, ο Γιάννης Bach Σπυρόπουλος μου χάρισε και ένα βιβλίο του που λεγόταν Ανταρτο-Rock. Αχ βαχ Bach ήταν η χιουμοριστική αφιέρωση του Τζαβέλλα στον Σπυρόπουλο, που κάποια εποχή ενορχήστρωνε τα τραγούδια του.
Μια περιπέτεια ήταν ο βίος του Πάνου Τζαβέλλα, τα σημαντικότερα κομμάτια του οποίου σταχυολογώ ευθύς αμέσως: Γέννηση στην Κοζάνη το 1925, ένταξη στην ΕΠΟΝ και στον ΕΛΑΣ, σύλληψη του και ακρωτηριασμός στο δεξί πόδι, καταδίκη τρεις φορές σε θάνατο, σοβαρή ασθένεια στις αρτηρίες του, που τον έστειλε στη Σοβιετική Ένωση για θεραπεία από το 1959 μέχρι το ΄65 και που εκεί σπούδασε μουσική κοντά στον Ντιμίτρι Σοστακόβιτς, επιστροφή στην Ελλάδα και πάλι σύλληψη από το χουντικό καθεστώς μέχρι την οριστική αποφυλάκιση του με ανήκεστο το 1971.
Έκτοτε, εμφανίσεις σε μπουάτ, δισκογραφία, νεολαίοι να παραληρούν με τα τραγούδια του στη Λήδρα, γνωριμία με την κατά πολύ νεότερη του Νατάσσα Παπαδοπούλου, την οποία τελικά παντρεύτηκε με πολιτικό γάμο και με κουμπάρο τον Λεωνίδα Κύρκο, συχνές συνευρέσεις με τον Μίκη Θεοδωράκη, υιοθέτηση ενός μποέμ τρόπου ζωής, αλλά και αφιερώματα στο έργο του από τη γαλλική και την ιαπωνική τηλεόραση!
Η πλάκα είναι πως στα τέλη του 1970 ο Πάνος Τζαβέλλας, ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Νίκος Οικονόμου είχαν συγκρότημα και έπαιζαν αντάρτικα τραγούδια! Ο Κύρκος υπήρξε δεινός παίκτης φυσαρμόνικας και μάλιστα ο φίλος του, Μάνος Χατζιδάκις, τού'χε κάνει πρόταση να του επιμεληθεί ολόκληρο δίσκο, την οποία φυσικά απέρριψε!
Ο Πάνος Τζαβέλλας ήθελε να μένει σε δώματα σε ταράτσες κτηρίων. Οι εγκλεισμοί που σημάδεψαν τη ζωή του τον οδήγησαν να αναζητά μονίμως τον ανοιχτό ορίζοντα πάνω από το κεφάλι του. Τα τελευταία χρόνια του τα πέρασε με τη σύντροφο του στον Πειραιά σε ένα τέτοιο μικρό διαμέρισμα. Κι αν, λόγω και της προχωρημένης ηλικίας του, σταμάτησε να εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα, στιγμή δεν έπαψε να γράφει στίχους και να σκαρώνει μελωδίες στην κιθάρα του.
Θα τον θυμάμαι πάντα σαν έναν μοναδικό εξαιρέσιμο καλλιτέχνη του ελληνικού τραγουδιού. Ένα μεγάλο παιδί - χιποκομμούνι, που όσο ωρίμαζε, τόσο εγκατέλειπε τα βαρύγδουπα πολιτικά τσιτάτα και στρεφόταν σε μία δική του ποίηση, ναΐφ και χιουμοριστική, αντικομφορμιστική και ενίοτε προκλητική.
Ο Πάνος Τζαβέλλας έφυγε το μεσημέρι της 27ης Ιανουαρίου 2009 σε ηλικία 84 ετών. Κάποιοι αλαφροΐσκιωτοι τον είδαν, λένε, με τον Άρη Βελουχιώτη καβάλα στα άλογα τους να οργώνουν τα βουνά του Παραδείσου.
* Ακούστε τον Κυρ - Παντελή του Πάνου Τζαβέλλα με τη φωνή του από τα 1975. Στο τέλος οι κανονικοί στίχοι έλεγαν ''Θάψτε τους έντιμους μεσ' στα σκατά'', ελέω λογοκρισίας όμως έγινε ''μεσ' στα σπαρτά''. Μία συγκλονιστική μπαλάντα διαμαρτυρίας αφιερωμένη σε όλους τους βλαβερούς Ελληναράδες.
σχόλια