Με τη δασκάλα μου, την Ευγενία Χατζίκου, είχα πολλά χρόνια να βρεθώ. Συναντηθήκαμε πάλι σχετικά πρόσφατα, όταν στο νεκροταφείο της Καλλιθέας αποχαιρετίσαμε αρκετοί φίλοι στο πλάι της τον μοναχογιό της, τον Γιώργο. Ήταν μία από τις πιο θλιμμένες, αν όχι η πιο θλιμμένη, ημέρες του 2013 με την είδηση της σύντομης ασθένειας και του φευγιού του Γιώργου να σκάνε σα βόμβα. Τη ζωή της όλη κυριολεκτικά είχε δώσει γι' αυτό το παιδί η Ευγενία σαν την πιο ανθεκτική μητέρα του κόσμου, καλή του ώρα όπου και να βρίσκεται τώρα...
Εκεί στο καφενείο του κοιμητηρίου, εν μέσω συλλυπητηρίων και χειραψιών, ξανάδα καθηγητές που γέρασαν, όλοι τους από τον κινηματογραφικό χώρο, και συμφοιτητές που μεγάλωσαν κι αυτοί, όπως κι εγώ. Κάποιοι έκαναν καριέρα, άλλοι ακόμη παλεύουν, οι περισσότεροι τα παράτησαν.
Θυμήθηκα που το 1992, έχοντας τελειώσει το λύκειο, μπήκα μια μέρα στο νεοκλασικό της λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπου στεγαζόταν η Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Ευγενίας Χατζίκου, για να γραφτώ μόνος μου με δίδακτρα φυσικά που θα μου εξασφάλιζαν οι γονείς μου.
Ακόμη δε μπορώ να θυμηθώ για ποιο λόγο είχα επιλέξει τη Χατζίκου και όχι τον Σταυράκο, το αντίπαλον δέος στις κινηματογραφικές σπουδές. Κι όταν λέμε κινηματογραφικές, το εννοούμε, όχι σαν σήμερα που τελειώνουν οι περισσότεροι ένα ΙΕΚ και δεν έχουν πιάσει ένα ρετάλι φιλμ στα χέρια τους, δεν έχουν μυρίσει καν τη μαγνητική επίστρωση, δεν ξέρουν τι θα πει μουβιόλα χειροκίνητη.
Εγγράφηκα λοιπόν στο τμήμα σκηνοθετών, σπουδάζοντας παράλληλα δημοσιογραφία τα πρωινά για να πάρω το χαρτί της αναβολής από το στρατό. Σκέτη κατάθλιψη...
Το πρωί ασχολούμασταν με το αν θα πάει ή δε θα πάει φαντάρος ο Ρουβάς κι εγώ δεν έβλεπα την ώρα να έρθει το απόγευμα, να πάρω το τρόλεϊ και να αλλάξω σχολή. Εκεί όπου ο Φαίδων Πατρικαλάκις θα μας μιλούσε για τη σκηνογραφία στο θέατρο, ο Δήμος Θέος όλο και κάναν Μαρσέλ Καρνέ θα μας έδειχνε, η Άννα Βηχ θα μας εξηγούσε τη διαδικασία της κοπής negative και ο Ανδρέας Ταρνανάς θα μας μάθαινε πως η έναρξη του σουρεαλισμού στην Ελλάδα έγινε με τη συλλογή του Ντόρου Στου γλιτωμού το χάζι.
Η ίδια η Ευγενία μας δίδασκε τεχνικές του σεναρίου και αισθητικές θεωρίες. Πάντα μειλήχια, πετυχαίνοντας να μεταδώσει κάτι από την ισχυρή παιδεία της σε όσους το ήθελαν και τους έπαιρνε.
Αυτό που έζησα για τρία χρόνια στη σχολή της και που νομίζω δεν θα ξαναζήσω σε κανέναν χώρο, όχι απαραίτητα σπουδαστικό, αλλά συλλογικό, ήταν η απόλυτη πνευματική ελευθερία. Ανατρέχοντας σε εκείνη την εποχή, άλλοι θα έλεγαν Εγώ πέρασα από την ΚΝΕ ή Εγώ ανήκα σε αναρχική ομάδα κλπ. Εγώ πάλι λέω με καμάρι Σπούδασα στη σχολή της Χατζίκου!
Διότι, εκεί μέσα πολιτική και Τέχνη συνυπήρχαν άριστα, χωρίς η μία να εξαρτιέται απ' την άλλη. Είχα προλάβει την ομάδα Η Διαθήκη του Ορφέα που είχε φτιάξει ο Θέος και που αναλωνόταν σε ομαδικές συζητήσεις στα πέριξ καφενεία περί φιλοσοφίας και κινηματογράφου. Ότι καλύτερο για μας τότε, παιδιά 18 ετών. Ερχόταν ο συχωρεμένος ο Βασίλης Ραφαηλίδης και μας μιλούσε για τον Μάο και ένα ταξίδι πού'χε κάνει στην Κίνα. Και σαν κάποιος συμφοιτητής πεταγόταν και ρωτούσε Μήπως να σβήναμε τα φώτα;, ο Θέος γινόταν έξαλλος και του απαντούσε πως δεν είμαστε χασικλήδες για να συνομιλούμε στα σκοτεινά! Απίστευτα χρόνια! Εμπειρία ακόμη τα έκτακτα μαθήματα με τον Κώστα Φέρρη, που τον λάτρευα ως rock περσόνα και δημιουργό φυσικά του Ρεμπέτικου.
Πιστεύω ακράδαντα πως ευτύχησα να μπω στη σχολή αυτή στον απόηχο της Μεταπολίτευσης και του αναρχικού κλίματος των Εξαρχείων. Βρισκόμαστε άλλωστε στις αρχές του 1990, δεν ήταν και τόσο μακρινές οι δύο προηγούμενες δεκαετίες.
Στο υπόγειο της σχολής, ο μοντέρ Νώντας Σαρλής, διευθυντής καλλιτεχνικών σπουδών στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ σήμερα, μας παρουσίασε τα πρώτα μικρού μήκους ταινιάκια, φτιαγμένα από μαθητές της σχολής προηγούμενων χρόνων. Εκεί ανακάλυψα πρώτη φορά πως το The End των Doors και το Bolero του Maurice Ravel ήταν τα δύο φετίχ των κινηματογραφιστών της εποχής. Πόσες ταινίες δεν είδαμε με γυμνά αντρικά και γυναικεία σώματα κι από πίσω ν' ακούγεται ένα απ' τα δύο αυτά κομμάτια του rock και της κλασικής μουσικής!
Τα παιδιά του Γκοντάρ και της Κόκα-Κόλα με άλλα λόγια ξαναζούσαν στην Αθήνα της ιδιωτικής τηλεόρασης, των δορυφορικών καναλιών, των λαϊκών πορνείων και των αισθησιακών κινηματογράφων, των ρομαντικών ιδεολογημάτων, του χιούμορ και βεβαίως της Κινηματογραφικής Λέσχης της ΕΡΤ: και πολύ Μιζογκούτσι είδαμε, και Αγγελόπουλο, και Μίκλος Γιάντσο, και Φελλίνι, τον Μπέργκμαν τον μάθαμε απ' έξω, και όλους αυτούς μετά τους συζητούσαμε καθημερινά στη σχολή.
Είχαμε και πολλά παράξενα, κατάλληλα μόνο για ένα αντισυμβατικό περιβάλλον σαν αυτό της σχολής Χατζίκου και ειδικότερα μιας σχολής κινηματογράφου: Υπήρχε παπάς που ήρθε να σπουδάσει σκηνοθεσία με το σχήμα, το ράσο δηλαδή, τον οποίο όλοι οι υπόλοιποι είχαμε πάρει στο ψιλό. Μα, γίνεται παπάς και σκηνοθέτης; Είναι το ίδιο αταίριαστο με το παπάς - ψυχίατρος που καμιά φορά βλέπουμε στην τηλεόραση.
Ένας άλλος πάλι, εμφανώς τέως τρόφιμος ψυχιατρείου, έσκασε στη σχολή με γουόκμαν. Καθόταν μόνος του, διάβαζε και λικνιζόταν στο ρυθμό της μουσικής. Τι ακούς; τον ρώτησε κάποιος. Το τελευταίο των...ABBA, απάντησε. Ήταν ο ίδιος που μιαν άλλη φορά, καθώς η Ευγενία μας μιλούσε για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη, τη διέκοψε και πέταξε τη φοβερή ατάκα: Με συγχωρείτε, οι Όρνιθες του Αριστοφάνη έχουν καμιά σχέση με Τα Πουλιά του Χίτσκοκ; Όχι, καμία...του απάντησε η πάντα ευγενής Ευγενία.
Θυμάμαι πως με την Ευγενία και ένα μίνι συνεργείο - ο πρώτος οπερατέρ μου, συμφοιτητής, είχε πιάσει δουλειά στο ΤΗΛΕ CITY του Καρατζαφέρη και τον φωνάζαμε φασίστα - τραβηχτήκαμε μέχρι τη Σαρωνίδα για να γυρίσω το σπουδαστικό πεντάλεπτο ταινιάκι μου. Λεγόταν Δεν έχω τον θεό μου, ήταν μια χοντροκομμένη σάτιρα της Καινής Διαθήκης, που δυστυχώς η κόπια της χάθηκε στην Τυνησία το 1997.
Δυο χρόνια πριν, το Νοέμβριο του 1995, η Ευγενία με είχε πάρει μαζί της στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους του Μονάχου, δίνοντας μου την ευκαιρία να βγω κι εγώ πρώτη φορά εκτός συνόρων με μία σπουδαστική δουλειά μου.
Η Ε. Χατζίκου με φοιτητές της στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι. Με το κόκκινο πουκάμισο, ο γνωστός σκηνοθέτης σήμερα Γιάννης Οικονομίδης.
Έχω άπειρες ιστορίες να αφηγούμαι κατά καιρούς από τις σπουδές μου στην σχολή Ευγενίας Χατζίκου. Ελπίζω βέβαια το Notebook, το βιβλίο της δασκάλας μου, να περιέχει άλλες ιστορίες, πολύ πιο ουσιώδεις από τις ανεκδοτολογικές και τις ανάλαφρες τις δικές μου. Και θα ήθελα, ανοίγοντας το, να ξαναδώ μετά από 20 χρόνια εκείνη την υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1970 που κοσμούσε το γραφείο της Ευγενίας: Η ίδια με τους συμφοιτητές της σε μιαν άλλη κινηματογραφική σχολή του Βελγίου, τότε που έμοιαζαν όλοι τους σαν παιδιά του Τζακ Κέρουακ και του Μπομπ Ντίλαν.
Της εύχομαι να είναι πάντα καλά, συνεχώς ανήσυχη και δημιουργική, και να ξέρει πως μπορεί ο ελληνικός κινηματογράφος να στερήθηκε μία ακόμη καλή γυναίκα σκηνοθέτιδα, κέρδισε όμως μιαν αναντικατάστατη δασκάλα.
* Όταν εγώ πήγαινα στο πρώτο έτος, στο τρίτο βρισκόταν ο Γιάννης Οικονομίδης. Μάθαινα επίσης πως από τη σχολή της Χατζίκου, τη δραματική και την κινηματογραφική, είχαν περάσει και ο Δημήτρης Πουλικάκος, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, η ντοκιμαντερίστρια Έφη Ξηρού, ο βετεράνος του βίντεο-κλιπ στην Ελλάδα, Νίκος Σούλης, ο Μάρκος Γκαστίν, ο Λεωνίδας Βαρδαρός, ο Αντώνης Παπαδόπουλος, ο επί σειρά ετών καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας, αλλά και η...Άντζελα Γκερέκου, πολύ πριν παντρευτεί τον Τόλη Βοσκόπουλο και ΠΑΣΟΚοανατραφεί. Η Ελένη Χριστοπούλου ακόμη, σπουδαία ποιήτρια του σινεμά, που πλέον ζει μόνιμα στην Αγγλία και μου λείπει. Το post αφιερώνεται σε όλους τους αξιόλογους καθηγητές και συμμαθητές μου που θήτευσαν στην πιο αντεργκράουντ ελληνική σχολή κινηματογράφου.
** Σήμερα, Κυριακή 10/11, στις 6 το απόγευμα, παρουσιάζουμε στο θέατρο ELIART (Κωνσταντινουπόλεως 127, Βοτανικός) το βιβλίο της Ευγενίας Χατζίκου με τίτλο Notebook (εκδόσεις ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ). Θα μιλήσουν οι ηθοποιοί - σκηνοθέτες Αννέτα Παπαθανασίου, Γιώργος Φρατζεσκάκης, ο εκδότης Νίκος Μουρατίδης κι εγώ που θα διαβάσω αυτό εδώ το κείμενο. Αμέσως μετά η ηθοποιός Χλόη Λιάσκου θα διαβάσει αποσπάσματα και η Ευγενία Χατζίκου αυτοπροσώπως θα συνομιλήσει με το κοινό.
