Χθες, στο ''Καφενείον Ελλάς'', ένα από τα πιο παλιά καφενεία του Παγκρατίου - σχεδόν διατηρητέο - έγινε η παρουσίαση του ποιητικού βιβλίου του Κώστα Καρτελιά, ''Μπλοκ Ιχνογραφίας''. Ο Καρτελιάς είναι γνωστός κυρίως από τον χώρο της στιχουργικής: Τον έχουν μελοποιήσει ο Νίκος Κυπουργός, η Τατιάνα Ζωγράφου, αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης στον τελευταίο κύκλο πρωτότυπων τραγουδιών που έγραψε, την ''Οδύσσεια'' του 2007, για τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Το 2007 επίσης είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αιγόκερως του Γιάννη Σολδάτου και η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο ''Το Γυαλί (σχέδιον γ΄)''. Από τον Αιγόκερω πάλι κυκλοφορεί το δεύτερο βιβλίο του, το ''Μπλοκ Ιχνογραφίας'', το οποίο δεν μελέτησα ακόμη όπως του πρέπει, εξ ου και αρκούμαι μόνο να πω ότι έχει πεζογραφικό - αφηγηματικό χαρακτήρα, κάτι που το διαφοροποιεί ως περιεχόμενο από τις στιχουργικές, προορισμένες για τραγούδι, προηγούμενες απόπειρες του.
Αντίθετα, είχα την τύχη να ακούσω από τα σπάργανα τους τις μουσικές ενός μεγάλου ''αθόρυβου'' συνθέτη που ''έντυσε'' τα λόγια του Καρτελιά. Δεν μιλάμε για μελοποιημένα αποσπάσματα από το βιβλίο, αλλά για 6 στιχουργήματα που εντάχθηκαν σ'αυτό και μελοποιήθηκαν από τον Μιχάλη Γρηγορίου.
Ο Μιχάλης Γρηγορίου ανήκει στις περιπτώσεις των συνθετών εκείνων που ακούς τραγούδι τους και με τις πρώτες νότες αναφωνείς: ''Εδώ πρόκειται για σύνθεση κανονική, όχι αστεία πράγματα''.
Για την ακρίβεια, από τις αρχές του 2000 γνώριζα πως ο Γρηγορίου ετοίμαζε έναν κύκλο τραγουδιών με τίτλο ''Ούτις'' (έργο 85, 2001) σε στίχους Κώστα Καρτελιά για τη φωνή του Κύπριου Δώρου Δημσθένους. Το γιατί δεν βγήκαν στον καιρό τους τα συγκεκριμένα τραγούδια είναι κάτι που δεν το ξέρω. Ίσως η δημιουργία τους μαζί με τις απαιτήσεις για χρήση μεγάλης ορχήστρας να συνέπεσαν με τις μειώσεις των budgets των εταιρειών. Τότε δηλαδή, από το 2000 και μετά κυρίως, που η ελληνική δισκογραφία ''αναστέναξε'' από τις εκδόσεις live δίσκων, είτε προέρχονταν από το Ηρώδειο ή το Μέγαρο, είτε από κάποια μουσική σκηνή. Έτσι, η τελευταία δουλειά του Γρηγορίου που κυκλοφόρησε το 2003 από την τότε Legend του Γιαννίκου ήταν η καταγραφή της συναυλίας από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών του έργου ''Μπλε'' σε ποίηση Ρηνιώς Παπανικόλα - ένα, πραγματικά, αριστουργηματικό λυρικό έργο που απέδωσε η Ορχήστρα των Χρωμάτων με τις φωνές της Φαραντούρη, της Σαβίνας Γιαννάτου και του Τάσση Χριστογιαννόπουλου. Ο Καρτελιάς εν τω μεταξύ συνεργάστηκε με τον Θεοδωράκη, άρα ο κύκλος ''Ούτις'' μοιραία έμεινε πίσω.
Γι'αυτό το έργο, του οποίου αποσπάσματα (3 οργανικά και 6 τραγούδια) συνοδεύουν σήμερα το βιβλίο του Καρτελιά, ο Γρηγορίου μου είχε μιλήσει σε συνέντευξη του στο περιοδικό ΗΧΟΣ + HI-FI (τεύχος 364, Ιούλιος 2003): Έχω έτοιμο επίσης ένα κύκλο τραγουδιών σε ποίηση του Κώστα Καρτελιά με τίτλο ''Ούτις'' που ελπίζω να προχωρήσει μετά το φθινόπωρο. Έργα σαν το ''Ούτις'' και το ''Μπλε'' δεν έχουν το μπούγιο και την ελαφρολαϊκή γκλαμουριά που απαιτούν οι πολιτικές αναγκαιότητες του ''άρτος και θεάματα''. Για να παραφράσω ένα γνωστό ρητό ''έργα υπάρχουν, ευκαιρίες συχνά δεν υπάρχουν''...
Διόλου τυχαίο, λοιπόν, που τα 9 μέρη του ''Ούτις'' ονομάστηκαν ''Κόκκινη Κλωστή'', από το ομότιτλο τραγούδι, και ενορχηστρώθηκαν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του home studio του Γρηγορίου, χωρίς δηλαδή τη συμμετοχή κανενός άλλου μουσικού, πέραν των δύο ερμηνευτών, της Φαραντούρη και του Δημοσθένους.
Προσωπικά, δεν έχω καμία ένσταση για το αποτέλεσμα. Κι αν ακόμη πρόκειται για ένα μικρό σε διάρκεια λυρικό έργο με τις μελωδίες να φανερώνουν τη μεγάλη κλασική παιδεία του συνθέτη, δεν ξεχνάω πως ο Γρηγορίου πειραματιζόταν από τη δεκαετία του 1980 με τα συνθεσάιζερ και έναν πιο minimal ηλεκτρονικό ήχο στην υπηρεσία πάντα του ποιητικού λόγου. Σχετικά με το τελευταίο, να τι μου είχε πει ο δημιουργός σε εκείνη τη συνέντευξη του προ 12ετίας: Στράφηκα από το 1982 στα συνθεσάιζερ, αντιμετωπίζοντας τα ως όργανα με ερμηνευτικές αξιώσεις. Ποτέ δεν έκανα κάποια διάκριση ανάμεσα στην ''ποίηση'' και στον ''στίχο''. Αυτά είναι ξιπασιές και σοβαροφάνειες...
Επιπλέον, ο Μιχάλης Γρηγορίου ανήκει στις περιπτώσεις των συνθετών εκείνων - δεν έχουμε και πολλούς πια στο συγκεκριμένο ''είδος'' -, που ακούς τραγούδι τους και με τις πρώτες νότες αναφωνείς: ''Εδώ πρόκειται για σύνθεση κανονική, όχι αστεία πράγματα''. Κι όταν λέω ''αστεία'', αναφέρομαι στην πλειοψηφία των λαϊκοέντεχνων ασμάτων, που λες και φτιάχτηκαν για να εξυπηρετήσουν είτε τις ραδιοφωνικές λίστες, είτε τις καριέρες των τραγουδιστών.
Αν η ''Κόκκινη Κλωστή'' γινόταν το προεκλογικό τραγούδι του ΣΥΡΙΖΑ, το μουσικό γούστο του εν λόγω κόμματος εξουσίας πια, θα ήταν αδιαπραγμάτευτο σε ότι αφορά τουλάχιστον το ελληνικό ρεπερτόριο!
Κάθε τραγούδι του Γρηγορίου κάνει τον ακροατή να στραφεί σε εσωτερικά τοπία. Από τα ''Ανεπίδοτα γράμματα'' με τον Μπουλά και τη Μάνου, το ''Η αγάπη είναι ο φόβος'' με τη Φαραντούρη μέχρι τους ''Αποχαιρετισμούς της θάλασσας'' με τη Γιαννάτου, ο δημιουργός τους μιλάει για το δικαίωμα στην ευαισθησία, στην έκφραση της νοσταλγίας, της αίσθησης της μοναξιάς, της απώλειας, αλλά και του έρωτα - πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι ανέκαθεν έγραφαν τραγούδια.
Το ίδιο συμβαίνει κι εδώ και - επαναλαμβάνω - δε με χαλάει καθόλου που το τσέμπαλο, το βιολί ή τα κρουστά είναι ''τεχνητά'' και όχι ''φυσικά''. Με παίρνουν και με σηκώνουν κανονικά οι μελωδίες που αλλού θυμίζουν Αναγέννηση, αλλού Χατζιδάκι, αλλού Bach, αλλού τους πιο καλαίσθητους λαϊκούς δρόμους και αλλού επτανησιακή μαντολινάτα, τελικά όμως είναι ''Γρηγορίου με τη...βούλα'' για μία ακόμη φορά!
Στο ίδιο υψηλό επίπεδο κινούνται και οι στίχοι του Κώστα Καρτελιά, λυρικοί, ενδοσκοπικοί, βαθιά ερωτικοί και μελαγχολικοί. Ωστόσο, για να δικαιωθεί και σ'αυτό που μου είχε δηλώσει ο μελοποιός τους (ο καλλιτέχνης για μένα δεν είναι ένα ''χαϊδεμένο'' παιδί που απλώς εκφράζεται, έχει και κάποιες υποχρεώσεις απέναντι στην κοινωνία του), ένα τραγούδι απ' όλα, το ομότιτλο του CD, την ''Κόκκινη Κλωστή'', το άκουσα με μεγάλη έκπληξη - μόνο θετική, θα έλεγα - να ακούγεται από τα ηχεία του περιπτέρου του...ΣΥΡΙΖΑ στην Ομόνοια! Δεν γνωρίζω πως το τσίμπησαν το κομμάτι, ακόμη δε βγήκε το βιβλίο με το CD, αλλά τι πιο ωραίο να ακούς τη φωνή της Φαραντούρη σε μία ευαίσθητη μπαλάντα και όχι ξανά μανά στα θεοδωρακικά ''Λίγο ακόμα να σηκωθούμε ψηλότερα'', ''Το γελαστό παιδί'' κλπ. Για να μην πω δηλαδή εν είδει χιούμορ πως αν η ''Κόκκινη Κλωστή'' γινόταν το προεκλογικό τραγούδι του ΣΥΡΙΖΑ, το μουσικό γούστο του εν λόγω κόμματος εξουσίας πια, θα ήταν αδιαπραγμάτευτο σε ότι αφορά τουλάχιστον το ελληνικό ρεπερτόριο! Παραθέτω μερικούς από τους στίχους του, μια κι είναι νωρίς ακόμη για να ανέβει κάποιο βίντεο του στο youtube: Θα πιάσω πάλι απ' την αρχή/ αυτή την κόκκινη κλωστή απ' την ανέμη/ θα κάνω κόμπο να δεθεί το παραμύθι που ιστορεί/ πως η ελπίδα στους ανθρώπους δεν πεθαίνει...
Άφησα για το τέλος τους δύο ερμηνευτές, τη Φαραντούρη και τον Δώρο Δημοσθένους. Υπεράνω κριτικής! Της μίας η φωνή έχει μεστώσει σαν κρασί παλιό, του άλλου εξακολουθεί να υπηρετεί το διαχρονικό ταυτόχρονα με τις πιο σύγχρονες jazzy - σουινγκάτες αναζητήσεις του.
* Το βιβλίο ''Μπλοκ Ιχνογραφίας'' του Κώστα Καρτελιά μαζί με το CD ''Κόκκινη Κλωστή'' του Μιχάλη Γρηγορίου, κοστίζει 10 ευρώ και το βρίσκετε στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Αιγόκερως.
σχόλια