Το ''Τελευταίο ψέμα'' του 1958 σηματοδότησε τη δεύτερη συνεργασία του σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη με τον συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι. Είχε προηγηθεί η θρυλική ''Στέλλα'' το ΄55 με τα τραγούδια που ερμήνευσαν η Μελίνα Μερκούρη, η Σοφία Βέμπο και η Βούλα Ζουμπουλάκη, εδώ όμως είχαμε ένα αμιγώς instrumental soundtrack.
Σαν ένα αστικό μελόδραμα καλλιτεχνικών αξιώσεων με την εύθραυστη ερμηνεία της Έλλης Λαμπέτη, το ''Τελευταίο ψέμα'' παρουσίαζε την ιστορία μιας ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας των Αθηνών με την όμορφη κόρη να προσεγγίζει την κατώτερη λαϊκή τάξη μέσω ενός θλιβερού συμβάντος με θύτη την ίδια της τη μάνα και θύμα τη μεσόκοπη υπηρέτρια τους.
Εάν στη ''Στέλλα'' ο Μάνος Χατζιδάκις είχε κινηθεί σε λαϊκούς δρόμους με την πολύτιμη συμβολή του Βασίλη Τσιτσάνη, εδώ η ιστορία αφορούσε, όπως είπαμε, σε ένα καίριο χτύπημα στη μεγαλοαστική υποκρισία της ανασυντασσόμενης αθηναϊκής κοινωνίας με τον συνθέτη να επιλέγει jazzy ατμόσφαιρες με έντονη τη χρήση των πνευστών.
Για να είμαστε ακριβείς, μέσα στο ένα ημίωρο σχεδόν που διαρκεί ολόκληρο το soundtrack, τα μόνα κομμάτια που διασπάνε αυτό το συμπαγές jazzy κλίμα είναι ο ''Λαϊκός χορός'' και το ''Ερωτικό'' με την εκλεπτυσμένη και διακριτική χρήση του μπουζουκιού, καθώς και το υπέροχο ''Δημοτικό'' που χορεύει μεσ' στην ταινία η Έλλη Λαμπέτη. Μία σύνθεση που αρχικά φέρει 100% τη σφραγίδα του αισθαντικού ''κινηματογραφικού'' Χατζιδάκι και προς το τέλος γυρνάει σε πεντοζάλι, συγκεκριμένα σε παραλλαγή του γνωστού παραδοσιακού τραγουδιού ''Μεσ' στου Μαγιού τις μυρωδιές''.
Στιγμές ορίτζιναλ κινηματογραφικού κάλλους κι αν οι λονδρέζοι κριτικοί παρομοίωσαν τη Λαμπέτη με τη Γκρέτα Γκάρμπο, εγώ εξακολουθώ να πιστεύω πως το ''Τελευταίο ψέμα'' ήταν η πληρέστερη απόπειρα του Κακογιάννη να φτιάξει ένα αστικό μελό στα πρότυπα του Λουκίνο Βισκόντι.
Η μουσική του Χατζιδάκι γι' αυτή την ταινία δεν είχε δισκογραφηθεί στον καιρό της, αλλά μόλις το 1990 κυκλοφόρησε σε βινύλιο και αργότερα σε cd με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα. Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε με καινούργιο εξώφυλλο και τη γραφιστική επιμέλεια του Πέτρου Παράσχη, δυστυχώς όμως χωρίς περαιτέρω στοιχεία για τους μουσικούς που συμμετείχαν στις ηχογραφήσεις.
Ακόμη και σήμερα πάντως εξακολουθεί να θυμίζει κάποιες αδισκογράφητες μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι για το Θέατρο Τέχνης και όχι τις πιο συμβατικές του για το λαϊκό σινεμά των δεκαετιών 1950 και ΄60.
Όσο για τη Λαμπέτη, έχω την αίσθηση πως ένας χορός της στο αμιγώς ελληνικό ''Δημοτικό'' του Χατζιδάκι, ήταν αρκετός για να επαινεθεί η ερμηνεία της από το διεθνές κοινό και την κριτική!
Και κάτι ακόμη: Στο τελευταίο πεντάλεπτο της ταινίας, η Λαμπέτη μεταβάλλεται από ''μη μου άπτου'' Χλόη σε πονεμένη μάνα, που σέρνεται με το παιδί της νεκρής στην αγκαλιά της ανάμεσα από χιλιάδες πιστούς προσκυνητές της Παναγίας της Τήνου. Το μεγαλείο του Κακογιάννη!
Εικόνες νεορεαλισμού με την κάμερα να χορεύει κυριολεκτικά σε ντοκιμαντερίστικους ρυθμούς, δίνοντας διάσταση ποιητική στην καταγραφή αυτού του ελληνορθόδοξου αυγουστιάτικου φαινομένου.
Κανένα φλατ τηλεοπτικό ρεπορτάζ δε στάθηκε δυνατό μέσα στις επόμενες δεκαετίες να καταστήσει αληθοφανές ή έστω ελκυστικό το προσκύνημα στην Τήνο.
Βλέποντας τη σκηνή του τέλους από το ''Τελευταίο ψέμα'' του Μιχάλη Κακογιάννη με την Έλλη Λαμπέτη ίσως να μη νιώθεις τόσο χριστιανός, όσο σ'το έχουν ''φορέσει'', αλλά σίγουρα μπορείς αμυδρά να καλύψεις βαθύτερες εσωτερικές ανάγκες, εναποθέτοντας πια τις ελπίδες σου για τα πάντα σε ένα...θαύμα!
