Η κατάθεση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου την περασμένη βδομάδα στη Βουλή συνοδεύτηκε από την απογοητευτική, πλην αναμενόμενη, δήλωση του Υπουργού Δικαιοσύνης ότι το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών δεν θα περιλαμβάνεται στη σχεδιαζόμενη ρύθμιση. «Το Σύμφωνο Συμβίωσης για τους ομοφυλόφιλους είναι δύσκολο ζήτημα Αστικού Δικαίου και θα εξεταστεί σε επόμενη αναθεώρηση του Αστικού Κώδικα», δήλωσε ο κύριος Αθανασίου, παραπέμποντας ουσιαστικά το ζήτημα στις καλένδες.
Ομολογώ ότι μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ γιατί χρειάζεται ολόκληρη αναθεώρηση του Αστικού Κώδικα προκειμένου να επεκταθεί μια ρύθμιση που προβλέπεται σε ειδικό νόμο (τον 3719/2008). Μου είναι ακόμα πιο δύσκολο να αντιληφθώ σε τι ακριβώς συνίσταται το «δύσκολο ζήτημα», για το οποίο εξέφρασε την τόση ανησυχία του ο Υπουργός. Σύμφωνα με τον περιοριστικό ορισμό του άρθρου 1 του νόμου, το Σύμφωνο Συμβίωσης είναι μια «συμφωνία μεταξύ δύο ενήλικων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωσή τους». Από μια απλή παράθεση του ορισμού, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι για να επεκταθεί το σύμφωνο και στα ομόφυλα ζευγάρια αρκεί να διαγραφεί η λέξη «ετερόφυλων» από το άρθρο 1 του νόμου 3719/2008. Πόσο «δύσκολο ζήτημα» είναι αυτό;
«Δεν είναι απλό το ζήτημα», επέμεινε ο κύριος Αθανασίου. «Θέλει μελέτη. Είναι θέμα αστικού δικαίου και θέλει μελέτη νομική, κοινωνική και θρησκευτική. […] Η συμβίωση τον ομόφυλων ζευγαριών είναι ένα θέμα, όχι το να συμβιώσουν αλλά οι έννομες συνέπειες από αυτό (υιοθεσίες κλπ)».
Προσπερνώ την καταπληκτική άποψη του Υπουργού ότι η οργάνωση της συμβίωσης μεταξύ δύο ανθρώπων είναι ένα θέμα που απαιτεί θρησκευτική μελέτη, για να σταθώ στη διαστρέβλωση του ζητήματος που επιχειρεί ο Υπουργός. Αντί να συμμορφωθεί αμέσως με την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (απόφαση Βαλλιανάτος κ.λπ. κατά Ελλάδας) που επιτάσσει την επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης και μεταξύ των ομόφυλων ζευγαριών συσκοτίζει το θέμα συνδυάζοντάς το με το ζήτημα της υιοθεσίας το οποίο νομικά δεν συνδέεται με το Σύμφωνο. Το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να αναγνωρίζεται από το κράτος η ένωσή τους που αποσκοπεί σε διάρκεια ζωής- και επομένως να ρυθμίζονται οι περιουσιακές, κληρονομικές και ασφαλιστικές σχέσεις τους- είναι θεμελιώδες σε μια δίκαιη κοινωνία. Οποιαδήποτε κωλυσιεργία στην επέκταση αυτή του Συμφώνου είναι νομικά και ηθικά απαράδεκτη.
Η πάγια άποψή μου είναι ότι μια κοινωνία που δεν επιδεικνύει ίση έγνοια για όλους τους πολίτες της δεν μπορεί να θεωρείται δίκαιη. Χρέος της ελληνικής Πολιτείας είναι όχι μόνο να επεκτείνει στα ομόφυλα ζευγάρια το Σύμφωνο Συμβίωσης αλλά να θεσπίσει και τον πολιτικό γάμο. Το Σύμφωνο δεν είναι παρά το πρώτο βήμα για μια πλήρη αναγνώριση του δικαιώματος ένωσης των ομοφύλων. Πρόκειται για μια ένωση που δεν αποτελεί κάποιας μορφής εταιρία. Δεν ρυθμίζει απλώς οικονομικά ζητήματα των προσώπων (φορολογικά, ασφαλιστικά, συνταξιοδοτικά), αλλά αναγνωρίζει νομικά υπαρκτές σχέσεις οικειότητας μεταξύ των προσώπων. Ακριβώς αυτό το θεμέλιο οικειότητας αποτελεί την ουσία της ένωσης δύο προσώπων και πάνω σε αυτή στηρίζεται η αναγνώριση των περιουσιακών σχέσεων του ζευγαριού. Η αναγνώριση της ύπαρξης αυτής της οικειότητας, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα ετερόφυλα ζευγάρια, απαιτεί τη δυνατότητα ολοκλήρωσής της με γάμο.
Σε μια δίκαιη κοινωνία που σέβεται τα μέλη της, όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, πρέπει να έχουν το δικαίωμα να διαμορφώνουν ανεμπόδιστα τις σχέσεις οικειότητας που είναι απαραίτητες για το ευ ζην τους.
_________
*Ο κ. Σταύρος Τσακυράκης είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
σχόλια