Κόρδοβα
''Γυμνές, ξανθές, ακατοίκητες οι λοφοσειρές μετά από το Τολέδο. Χάρη αττική κι αραβίτικη ερημιά. Κάποτε ένα μεσαιωνικό καστέλι λάμπει στην κορφή του αψηλότερου λόφου, με τα μεσογκρεμισμένα μουράγια, με τις ανοιχτές χάρβαλες καστρόπορτες, με τον πεινασμένο κισσό – τον τελευταίο εχτρό που ανεβαίνει. Μια εκκλησούλα με το άσπρο λιγνό καμπαναριό, μπροστά από το χωριό, φαντάζει μακριάθε σαν πάπια με όρθιο λαιμό, που κατηφορίζει στη βουνοπλαγιά και πίσω τα χαμηλά άσπρα σπιτάκια την ακολουθούν. Κι έτσι, ως τρέχει το τρένο, όλο τούτο το κοπάδι ζωντανεύει και τρέχει με αντίθετη φόρα.''
''Το τοπίο άρχισε να μερώνει, περιβόλια φάνηκαν, χωριά έλαμψαν. Φούντωσε η ζέστη, το βαγόνι μύρισε από φαγιά και φρούτα κι από ανθρώπινον ιδρώτα. Τα πλατήγυρα σομπρέρος πλήθυναν. Τα μάτια έγιναν πιο λιγουρεμένα, οι μύτες πιο καμπουρωτές κι οι ζώνες ολοκόκκινες. Σ' ένα χωριό, φυτεμένο σε γκρίζα χώματα, μια γυναίκα πρόβαλε στο μαύρο χαμώγι της μ' ένα μποξά πορφυρό στους ώμους. Όλο το σταχτί τοπίο σφραγίστηκε με τη σφραγίδα αυτη, σα βασιλικιά βούλα από καρμίνι. Τούτο το θάμα χαίρεσαι στην Ισπανία όπως και στην Ανατολή: Πνίγεσαι, κι άξαφνα ένα χρώμα, μια ξαφνικιά μυρωδιά γιασεμιού, ένα τραγούδι – κι η καρδιά σου πηδάει κι όλα ξεχνιούνται''.
''Οι πρώτες χουρμαδιές φάνηκαν. Λιγνά, υπερήφανα ξόμπλια απάνω στον καταγάλανο ουρανό. Τα φρούτα πλήθυναν, τα περιβόλια μύρισαν, έλαμψαν οι πικροδάφνες. Οι ώρες γίνουνται πιο αργές, ατέλειωτες απ' τη λαχτάρα. Πότε να φτάσουμε στην Κόρδοβα! Σκυμμένος στο παραθύρι, ανυπόμονος, σιγομουρμουρίζω τους στίχους του φλογερού νέου ποιητή Λόρκα:
Κόρδοβα.
Αλαργινή κι ολομόναχη
Φοραδοπούλα μαύρη, μεγάλο φεγγάρι
Κι ελιές στο δισάκι μου
Αν και ξέρω τους δρόμους
Όμως ποτέ δε θα φτάσω στην Κόρδοβα
Μέσα στον κάμπο, μέσα στον άνεμο
Φοραδοπούλα μαύρη, μεγάλο φεγγάρι
Ο Χάρος με αγναντεύει
Απ' τους πύργους της Κόρδοβας
Αχ, τι ατέλειωτος δρόμος!
Αχ, δυνατή μου φοραδοπούλα!
Αχ, κι ο Χάρος μ' απαντέχει,
Πριχού να φτάσω στην Κόρδοβα
Κόρδοβα!
Αλαργινή κι ολομόναχη!
''Όλος ο γλυκός, μαλακός, γιομάτος ανθρώπινη θερμότητα αραβίτικος πολιτισμός της Ισπανίας ανεβαίνει στο νου μου. Η Ανταλουσία ήταν ένας κήπος με περίτεχνα καναλισμένα νερά, όπου καλλιεργούσαν το ρύζι, το ζαχαροκάλαμο, το μπαμπάκι. Οι Αραβίτες αγαπούσαν τη γης, τα δέντρα, τα λουλούδια. Αυτοί πρώτοι έφεραν στην Ευρώπη την καμέλια, το γιασεμί, τη βερικοκιά, τη ροδακινιά, την πορτοκαλιά, τους χουρμάδες. Ήταν ακόμα ονομαστοί τεχνίτες στο σίδερο και στα δέρματα. Κανένας λαός δεν έφκιανε τόσο λυγερά κι ασύντριφτα ξίφη, τόσο λεπτές κι αδιαπέραστες πανοπλίες, Και συνάμα ήταν μεγάλοι μάστοροι στα μεταξωτά, στα φαρφουριά, στα γλυκά και στα αρώματα.''
(Φαρφουρί = κατεργασμένη πορσελάνη)
''Εδώ στις αραβίτικες βασιλικές Αυλές, οι ποιητές είχαν ανώτατη θέση. Δεν ήταν, όπως στους Βυζαντινούς και στους Φράγκους, παράσιτοι και τζουτζέδες. Ήταν οι στενοί φίλοι του βασιλιά, παρηγορητές του και συμπότες, στρατιώτες μυστικοί που καταχτούσαν τις πιο αθάνατες επαρχίες. Ο χαλίφης Μουτασέν έλεγε στον ποιητή του Ισάα ελ Μωσιλύ: «Όντας σε ακούω, Ισάα, να τραγουδάς, μου φαίνεται πως τα σύνορα του βασιλείου μου πλαταίνουν». Αγαπούσαν ό,τι καλό είχε ο κόσμος τούτος, τα λουλούδια, τις γυναίκες, το κρασί. Ο ποιητής Μοσλίμ χαιρετάει την κούπα τη γιομάτη κρασί: «Είναι η βασιλοπούλα, ο πατέρας της ήταν μάγος, έγινε μουσουλμάνα γιατί λαχτάρισε το φιλί μας, Τη ζητήσαμε σε γάμο, και τώρα, νά, μας τη φέρνει ο προξενητής με σοβαρό και επίσημο περπάτημα.»''.
( Τζουτζές = {< τουρκ. Cüce} νάνος, γελωτοποιός)
''Έτσι εφτά αιώνες οι Άραβες πότιζαν της γης, ξόμπλιαζαν τις πέτρες, στόλιζαν την ψυχή τους. Σύννεφα ανοιξιάτικα οι μόχτοι τους, και σκόρπισαν. Ήρθαν οι εμφύλιοι σπαραγμοί, ήρθαν οι χριστιανοί. Τα κανάλια που πότιζαν της γης έφραξαν, οι κήποι μαράθηκαν, τα σιντριβάνια στέρεψαν. Η τέχνη, το τραγούδι, η γυναίκα, θεωρήθηκαν θανάσιμες αμαρτίες. Το μισοφέγγαρο βασίλεψε, η Κόρδοβα σκοτείνιασε, κι η λάμψη της δε ζει πια παρά στη θύμηση και στη φαντασία. Στο τρικυμισμένο ακρογιάλι του καιρού έσβησε σαν αφρός. «Έβαλε, καθώς λέει ο ποιητής Φαρίντ Εδίν Ατάρ, το μαντύα του Τίποτα κι ήπιε από το ποτήρι της Εξαφάνισης. Σκέπασε το στήθος της με τη Λιγοθυμιά και τυλίχθηκε το μπουρνούζι της Ανυπαρξίας.»''.
''Από ένα κατάξερο λόφο κοιτάζω καταβορρά τις χαμηλές βουνοπλαγιές. Προσπαθώ μέσα στο γαλάζο σούρουπο να βρω το ευτυχισμένο ύψωμα όπου ο φουμιστός σουλτάνος Αβδ ελ Ραχμάν έχτισε για το χατίρι μιας γυναίκας που αγαπούσε ένα μαγικό παλάτι: τη Μεδίνα Αζ Ζουχρά. Στο χωματένιον αυτόν παράδεισο ζούσαν 6300 γυναίκες, 3750 παιδόπουλα, 12000 φρουροί και μουνούχοι ντυμένοι στο μετάξι. Οι οροφές ήταν από κυπαρισσόξυλο, χρυσάφι και σεντέφι, οι τοίχοι από διάφανα μάρμαρα και χρυσά μωσαϊκά. Οι κήποι ήταν απέρανοι – κάθε χώρισμα είχε από 14000 ομοιόμορφα δέντρα, ροδιές, πορτοκαλιές, μηλιές, κι ανάμεσα στα δέντρα σεριάνιζαν οι πολεμιστές, οι ποιητές, οι γυναίκες. Ο ποιητής Αμρ Μπεν Αμπούλ Χαμπάτ τραγουδούσε: «Εδώ, μέσα στους κήπους τούτους, σου πρέπει βασιλιά να κάθεσαι και να καλωσορίζεις τη Νίκη, να καλωσορίζεις και τους νικημένους, και να στέκει δεξιά σου η απόφαση, στεφανωμένη μ'ευτυχία.''
''Όμοια κι η μαρμαρένια τούτη τέντα, που άπλωσε ο Προφήτης για να δεχθεί το Θεό, ξεχειλίζει από τρυφερή αγάπη, της ζωής. Μήτε τρόμος μήτε θλίψη, χαρά σε κυριεύει, αλαφριά μέθη, προχωράς ανάμεσα στις χαμηλές, χαριτωμένες κολόνες, σε κάθε βήμα νιώθεις την καρδιά σου λεύτερη να διαλέξει, να πάρει όποιο δρόμο θέλει, όλοι καλοί, ο Θεός παντού, μπήκες στο σπίτι του, δεν μπορείς πια να χαθείς.''
''Η συγκίνηση που σε κυριεύει είναι εντελώς μουσική. Ευτύς εξ αρχής σου δίνεται το μοτίβο, η απλότατη μελωδία: ανάμεσα σε κάθε δύο κολόνες ένα αραβικό τόξο, κι από πάνω του ένα άλλο, πιο σφιμένο. Το μοτίβο αυτό έρχεται και ξανάρχεται ακατάπαυστα, σαν αντίλαλος. Μαθηματική ακρίβεια στην έκσταση, αυστηρό γεωμετρικό διάγραμμα στη φαντασία. Άλγεβρα και Χαλιμά. Χαίρεσαι βλέποντας το ανθρώπινο μυαλό, χωρίς να χάνει την αλαφράδα και τη χάρη, να κυβερνάει την ύλη.''
''Από τα χρωματιστά παράθυρα μπαίνει το φως κι ο αγέρας, το τζάμι, σε κάθε μετακίνηση του ματιού, παίρνει και νέο χρώμα – σκούρο βυσσινί, πράσινο, γαλάζο, πορτοκαλί. Όλος ο αχνόφωτος ναός είναι ένα πλούσιο πολύχρωμο όραμα, ισόρρυθμα κομμένο από τις μαρμαρένιες κολόνες. Κι οι κολόνες τούτες δεν είναι αψηλές, όπως στις γοτθικές εκκλησιές. Δε χάνεται ασήμαντο ανάμεσά τους το ανάστημα του ανθρώπου. Είναι σαν αδερφάδες μας, λίγο αψηλότερές μας, και μας χαμογελούν μέσα στον ίσκιο. Είναι από πράσινο, κίτρινο, άσπρο μάρμαρο κι από πολύτιμο πορφυρίτη. Άλλες βυζαντινές, άλλες αραβίτικες, άλλες αρχαίες. Ως εκεί που φτάνει το μπόι του ανθρώπου έχουν τριφτεί και γυαλίζουν, γιατί, τόσους αιώνες, αναρίθμητα κορμιά πιστών ακούμπησαν απάνω τους.
Ποτέ δεν είδα πιο χαρούμενο, πιο ενανθρωπισμένο ναό.''
Σεβίλια
''Λιγνές άσπρες κολόνες, ψιλοσκαλισμένα δαντελωμένα μάρμαρα, ρητά χρυσά από το Κοράνι, ξόμπλια μαρμαρένια που κρέμουνται σα σταλαχτίτες, δροσερά σιντριβάνια... Ήρθε μια μέρα το κέφι στην αγαπημένη σουλτάνα του χαλίφη Μουταμίνη να μιμηθεί κι αυτή τη ζωή που κάνουν οι γυναικούλες του λαού: μια μέρα, από τα χρυσά καφάσια της, τις είδε να πατούν ξυπόλυτες στη λάσπη του δρόμου. Κι ο χαλίφης Μουταμίνη πρόσταξε να στρώσουν την αυλή με κοπανισμένη κανέλα, γαρούφαλα και μοσχοκάρυδα και να τα καταβρέξουν με ανθόνερο, να κάνουν λάσπη. Κι έτσι η αγαπημένη γυναίκα μπόρεσε, με γυμνά τα ποδαράκια της, να περπατήσει κι αυτή απάνω στη λάσπη...''
(Ξόμπλι = { <λατιν. Exemplum (= παράδειγμα)} σχέδιο που χρησιμεύει ως πρότυπο για τη διακόσμηση υφασμάτων, κέντημα / (μτφ.) κακολογία)
''Περνώ από την «αυλή των κοριτσιών», όπου οι βασιλιάδες της Σεβίλιας, Άραβες ή χριστιανοί – όλοι όμοια συνεπαρμένοι από τις φωνές της Σεβίλιας – δέχουνταν φόρο εκατό από τις ομορφότερες κοπέλες του βασιλείου τους. «Ο τύραννος που τον υπηρετούσε ένας στρατός μάτια – για πέστε μου που να χει πάει με αλάκερο τούτον το στρατό του;» Ρωτήματα μοχθηρά κι ανώφελα, ναι, κατέβηκε κάτω στα υπόγεια της γης, μα πριν να κατεβεί πρόφτασε να φιλήσει τις γυναίκες τούτες και να κάμει τα μάτια τούτα να κλάψουν. Η ζωή δεν είναι έχταση, είναι ένταση. Είναι μια πηχτή σταλιά μέλι – κι έφυγε ο τύραννος χορτάτος. ''
Γρανάδα
''Όταν δρασκέλισα το κατώφλι της Αλάμπρας κι έριξα αρπαχτικά τη ματιά στο θάμα που απλώνουνταν μπροστά μου, ένιωσα ευτύς ανατριχιάζοντας: Όλα τούτα που συση-λίζουν μπροστά μου – λιγνές κολόνες, ανάλαφρα τόξα, ξόμπλια, χρώματα, αυλές, νερά – είναι παιχνίδι της φαντασίας, θα φυσήξω κι όλα θα σβήσουν. Περνούσα από αίθουσα σε αίθουσα και μου φαίνουνταν πως έμπαινα σ' ένα ανατολίτικο απίθανο παραμύθι κι άκουγα χίλιες μια νύχτες τη Σεχαραζάδη, την ψυχή του ανθρώπου, να δηγάται. Κι όσο δηγόταν, ο Θάνατος κρατιόταν και δεν έπεφτε απάνω της να της νεκρώσει το στόμα, γιατί λαχτάριζε κι αυτός ν' ακούσει τη συνέχεια. Άκουγα, άκουγα, περνώντας από κολόνα σε κολόνα, κι όλοι οι αιματεροί θρύλοι έπαιρναν, μέσα στο μαγνάδι της τέχνης, ένα συμβολικό αναίμαχτο νόημα.''
(Μαγνάδι = μαντήλι, πέπλο)
'' Τ' αραβικά γράμματα, που τόσο μοιάζουν ξόμπλια, φίδια, μισοφέγγαρα κι άνθη, περιπλέκουνται πάλι στους τοίχους τσαχπίνικα και πολύχρωμα. Στο λουτρό ξετυλίγεται αργά, σα μαργωμένο φίδι: « 'Ω χαλίφη, η ευλογία του Θεού να ναι απάνω σου και να σου δίνει πάντα τη νίκη!». Στη βρύση από πάνω, σα γιρλάντα χαρούμενη, αρμολογούνται τα λόγια: «Τούτη η πηγή είναι το ευεργετικό σύννεφο που βρέχει απάνω από το λαό. Όμοια είναι και τα χέρια του χαλίφη, όταν ξυπνούν κάθε πρωί και μοιράζουν τ' αγαθά στα λιοντάρια του, τους στρατιώτες!» Κι ολούθε επίμονη, διαπεραστική, μέσα στα πέτρινα στολίδια και στα πολύπλοκα: γεωμετρικά άνθη, η κραυγή του Κορανίου: «Ένας είναι ο Θεός κι ο Μουχαμέτης ο προφήτης του.»''.
Ταξιδεύοντας Ισπανία
Η γλώσσα του Καζαντζάκη είναι αριστοτεχνική, οι περιγραφές του για την Ανδαλουσία μαγικές. Αποδίδει τους ''Άραβες'' ως ''Αραβίτες'' και τον Προφήτη Μωάμεθ (Μωχάμμαντ) ως ''Μουχαμέτη''. Όλα αυτά στο εκπληκτικό έργο του ''Ταξιδεύοντας Ισπανία''.
Η ετυμολογία της λέξης ''Ανδαλουσία'' δεν είναι ακριβής καθότι υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Ίσως προέρχεται από τη ''Vandalicia'' που είναι ''Η γη των Βανδάλων''. Οι Βάνδαλοι στα αραβικά είναι οι ''Αλ Ανταλίς '' και διακρίνουμε πως ο φθόγγος ''β'' που δεν υφίσταται στα αραβικά μεταφέρθηκε ως ''ου''. Επίσης άλλοι ειδικοί εισηγούνται την προέλευση της ''Ανδαλουσίας'' από τη γοτθική έκφραση ''Land h hauts sors gothica'', η οποία αναφέρεται στην κατανομή της γης. Συγχρόνως εντοπίσαμε ένα δίγλωσσο νόμισμα δηναρίου που ανάγεται στο 716 μ.Χ. και στο οποίο αναγράφεται στη μια όψη στην αραβική γλώσσα η λέξη ''Ανδαλουσία'' και στην άλλη όψη στα λατινικά η λέξη ''Ισπανία''.
Η Ανδαλουσία είχε αρκετά αστικά κέντρα που προϋπήρχαν της αραβικής κατάκτησης και ελάχιστες πόλεις ιδρύθηκαν επί Αράβων. Όσες ίδρυσαν οι Άραβες, οι λόγοι ήταν πρωτίστως στρατιωτικοί. Διατηρήθηκαν πολλά λατινικά τοπωνύμια όπως η Κόρδοβα, Ίσπαλις, Σαραγόσα, Βαλένθια, Τολέδο, Λεώνη και Μπούργκος ενώ συγχρόνως προέκυψαν και αραβικά τοπωνύμια όπως ''Αλγεθίρας'' από ''το νησί'' στα αραβικά που είναι ''Αλ Τζαζίρα'' και ο περίφημος ποταμός Γουαδαλκιβίρ ως μεταγραμματισμός του αραβικού ''Αλ ουάντι αλ καμπίρ'' ( Το μεγάλο ποτάμι).
Η κυριαρχία των Αραβών στην Ιβηρική Χερσόνησο διήρκησε από τον 8ο αι. μέχρι 15ο αι. μ.Χ.. Οι Άραβες δεν στάθηκαν εκεί και πέρασαν δίχως δυσκολία τα Πυρηναία Όρη, φτάνοντας το 725 μ.Χ. έξω από τη Λυών. Το 732 μ.Χ. αναχαιτίστηκαν από τον Κάρολο Μαρτέλο στο Πουατιέ και η ολοκληρωτική ανακατάληψη της Ισπανίας από τους χριστιανούς έγινε την εποχή που οι Οθωμανοί εξουδετέρωναν τους Άραβες στη βόρειο Αφρική (15ος αι. μ.Χ.).
Πληθυσμιακή σύνθεση
Τα χρόνια του αραβοϊσπανικού πολιτισμού στην ιβηρική χερσόνησο ζούσαν εννιά διαφορετικές κατηγορίες πληθυσμών. Οι Βέρβεροι κατακτητές, οι Βορειοαφρικανοί, οι Σύροι μετανάστες από το χαλιφάτο των Ομεϋαδών της Δαμασκού, Σουδανοί, Εβραίοι κυρίως ως έμποροι και διπλωμάτες, οι Χριστιανοί οργανωμένοι ως υποτελείς στους μουσουλμάνους και υπό την ηγεσία και προστασία του Κόμη, υπεύθυνου για την απόδοση των φόρων και της δικαιοσύνης μεταξύ των μη μουσουλμάνων, οι Μουαλαντούν οι οποίοι ήταν αυτόχθονες πρώην Χριστιανοί και Εβραίοι που εξισλαμίστηκαν, οι Μοσάραβες δηλαδή οι Ισπανοί αραβόφωνοι Χριστιανοί των οποίων η γλωσσική επάρκεια στα αραβικά ήταν αξιοσημείωτη σε βαθμό που να μην διακρίνονται από τους Άραβες και οι Σακαλίμπα που ήταν δούλοι γερμανικής ή σλαβικής καταγωγής.
Η κλασική αραβική γλώσσα, διάφορες επιμέρους αραβικές διάλεκτοι, τα κλασικά λατινικά και η εβραϊκή γλώσσα συνέθεταν ένα πολυγλωσσικό σκηνικό. Οι γλώσσες αυτές ως κώδικες επικοινωνίας θεμελιώνουν μια σημαντική πνευματική δραστηριότητα όπως η μεταφραστική σχολή του Τολέδο. Οι μεταφραστές του Τολέδο γνωστοποίησαν στη Δύση πολλά κλασικά έργα του Αριστοτέλη, Ευκλείδη, Πτολεμαίου, Γαληνού και Ιπποκράτη συνοδευόμενα πάντα από τον ανάλογο σχολιασμό των Αράβων λογίων. Τα έργα αυτά αποτέλεσαν τη βάση για το ανθρωπιστικό πνεύμα της ευρωπαϊκής Αναγέννησης.
Στους πνευματικούς κόλπους της περιοχής πρωτοστατούν δύο μεγάλες μορφές, οι ιατροφιλόσοφοι Μαϊμονίδης (1153 – 1204) και Αβερρόης (1126 – 1198), οι οποίοι είναι γνωστοί για το ευρύ, χωρίς αγκυλώσεις πνεύμα τους. Ο Αβερρόης έζησε σε μια εποχή μεγάλης πόλωσης και κρίσης, μη διστάζοντας να εκφράσει την πεποίθησή του ότι η συνάντηση με την Αλήθεια μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της φιλοσοφικής σκέψης, όχι αποκλειστικά μέσω της θρησκευτικής πίστης. Νωρίτερα, τον 9ο αι., ο ποιητής Ζιριάμπ γνωστός ως ''Το αηδόνι της Ανατολής'' φτάνει εξόριστος στην Κόρδοβα λόγω του φθόνου που προκαλούσε στους κύκλους των ανώτατων αξιωματούχων. Εισάγει την πέμπτη μπάσα χορδή, το λαούτο, τα γυάλινα ποτήρια, την οδοντόπαστα και αντικαθιστά τη χρήση του φύλλου αετού με τη ξύλινη πένα στα έγχορδα μουσικά όργανα.
Χρυσή Εποχή
Η Χρυσή εποχή της Ανδαλουσίας είναι ο 10ος αι.. Είναι η εποχή του Αμπντ αλ Ραχμάν και του γιού του Χακάμ Β'. Η μητέρα του Ραχμάν ήταν αιχμάλωτη από τον Βορρά. Ο ίδιος είχε γαλανά μάτια και πυρόξανθα μαλλιά τα οποία έβαφε μαύρα.
Επί των ημερών του η Ανδαλουσία αποσχίστηκε από το αραβικό χαλιφάτο των Αββασσιδών της Βαγδάτης και αναδείχθηκε σε αυτόνομο κέντρο και κράτος με δική του πολιτική και εμπορική δραστηριότητα και μάλιστα πιο ευέλικτη από του Βυζαντίου.
Ως ο λαμπρότερος ηγεμόνας της Ανδαλουσίας κατασκέυασε τη Μαντινάτ αλ Ζαχρά, την οποία ο Καζαντζάκης μεταφέρει ως Μεδίνα Αζ Ζούχρα και βρισκόταν οχτώ χιλιόμετρα από την Κόρδοβα. Πρόκειται για το θερινό ανάκτορο που πήρε το όνομά του από τη Ζαχρά, τον μεγάλο έρωτα του Ραχμάν. Ωστόσο, οι διαστάσεις του ανακτόρου το κατατάσσουν στην κατηγορία των πόλεων αφού είχε χωρητικότητα 12.000 ατόμων και στηριζόταν σε 4. 313 κίονες!
Την ίδια εποχή ιδρύθηκαν λαμπρές πόλεις με αποχετευτικό δίκτυο και δημόσια λουτρά. Οι καλλιεργητικές μέθοδοι βελτιώθηκαν και επινοήθηκαν νέα συστήματα άρδευσης. Εισήχθησαν νεά κηπευτικά είδη από την Ανατολή και αγροτικά προϊόντα όπως το ρύζι, το ζαχαροκάλαμο, οι πορτοκαλιές και το βαμβάκι. Η μεταλλοτεχνία, η επεξεργασία ελεφαντόδοντου, η κατεργασία μετάλλων όπως αργύρου και σιδήρου ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Στην Κόρδοβα ιδρύθηκε νομισματοκοπείο και αναπτύχθηκε η βυρσοδεψία ενώ στο Τολέδο η υφαντουργία.
Θήκες πυξίδας από ελεφαντόδοντο
Περίοδος Ρέγιες ντε Τάιφας (Μικρών Βασιλείων), 1009 – 1090.
Οι τοπικοί ηγεμόνες διεκδικούν τη γη που έχουν καταλάβει με τη βία και δημιουργούν μικρά βασίλεια τα Reyes de Taifa. Αναπόδραστα προέκυψαν αντίπαλες στρατιωτικές και πολιτικές ομάδες και μια εντροπική διαφοροποίηση της κάθε τοπικής κοινωνίας που συνέκλινε με την εμφάνιση των εθνών – κρατών τον 19ο αι..
Το 1063 ο Πάπας Αλέξανδρος Β' έδωσε άφεση αμαρτιών σε όποιον πήγαινε να πολεμήσει στην Ισπανία εναντίον των απίστων. Πόλεις όπως η Κοΐμπρα και το Μπομπάστρο έπεσαν στα χέρια των ιπποτών. Συγχρόνως διάφοροι μουσουλμάνοι ηγεμονίσκοι συνασπίστηκαν με τους χριστιανούς εναντίων ομόθρησκων μουσουλμάνων, αποδυναμώνοντας την εξουσία του αραβοϊσλαμικού στοιχείου. Οι αρχηγοί των Μικρών Βασιλείων αντί να ενωθούν για να αντιμετωπίσουν τους Χριστιανούς ιππότες, προσπαθούσαν να σφετεριστούν την εξουσία για δικό τους προσωπικό όφελος.
Ως απομηχανής Θεός, οι Αλμοραβίδες ηγεμόνες της Βορείο Αφρικής εισέβαλλαν στην Ανδαλουσία, συνέτριψαν τους Χριστιανούς και ενοποίησαν το αραβικό στοιχέιο παρατείνοντας τον βίο του για τέσσερις αιώνες ακόμη. Ωστόσο, στη συνέχεια οι αντιζηλίες μεταξύ των αραβικών δυναστειών επανήλθαν και συνέβαλαν στην επικράτηση των χριστιανικών δυνάμεων, αφού καλούνταν ως σύμμαχοι των μουσουλμάνων εναντίον άλλων μουσουλμάνων.
Το πέτρινο Άσμα Ασμάτων της Αλάμπρας λέει:
''Τη νύχτα στην κλίνη μου ζήτησα εκείνον που αγαπά η ψυχή μου. Σας εξορκίζω θυγατέρες της Ιερουσαλήμ, μην είδατε τον αγαπημένο μου; Ιδού αυτός έρχεται πηδώντας στα βουνά, σκιρτώντας στους λόφους... στέκεται πίσω από τον τοίχο, κοιτάζει έξω από τις θυρίδες, προβαίνει διχτυωτά...''
Πηγές:
- Καζαντζάκης Νίκος, Ταξιδεύοντας Ισπανία, εκδ. Έθνος, Αθήνα, 2013, σ. 98 – 123.
- Κονδύλη- Μπασούκου Ελένη, Αραβικός Πολιτισμός, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2009, σ. 147 – 169.
σχόλια