Fayruz σημαίνει τιρκουάζ. Το τιρκουάζ της ανατολικής Μεσογείου, που μπέρδεψε μέσα του πολιτισμούς και θρησκείες σε ένα αξεδιάλυτο κουβάρι, παραμένοντας πάντα φωτεινό και διαυγές. Η Fayruz, η Λιβανέζα ντίβα, ένα μπέρδεμα κι αυτή από μαρονίτικο και ορθόδοξο, πλην αραβόφωνο, αίμα, είναι η τελευταία ζωντανή θεά, η Ουμ Καλσούμ της Μεσανατολής. Μέσα στη φωνή της, πίσω από τα λόγια, κυλά ένα τιρκουάζ ποτάμι, που μπορεί να’ναι και θάλασσα ανοιξιάτικη, κρυστάλλινη, ανατριχιασμένη. «Κόσμος φτιαγμένος από χαρτί», nass min wara, τραγουδάει πίσω από τις τζαμαρίες, ώρα 10 το πρωί, στο στενό της Καρόρη, στα μετόπισθεν της Αιόλου-περαντζάδας.
Μια μικρή προθήκη που υπόσχεται νοστιμιές, ευτυχώς έχει ουρά, θέλεις χρόνο να αποκρυπτογραφήσεις το αλλούτερο τοπίο, όσες χιλιάδες λέξεις κι αν προσπαθήσουν να στο εξηγήσουν, πάλι θα μείνεις χαμένος στην μετάφραση. Το ακούς, λοιπόν, σαν παραμύθι, από τα πολύ παλιά, τα παλιά και το Τώρα.
Το γρήγορο φαγητό από τα χέρια της μαμάς που όσο τη δοκιμάζεις, νιώθεις να σου φωνάζει από την πόρτα «να προσέχεις παιδί μου και να φοράς το ζακετάκι σου».
Από την Αντιόχεια και την Αλεξανδρέτα, μήλο της έριδας ανάμεσα σε Τούρκους και Σύριους, η δική μας Fayruz μεγαλώνει φτωχικά, σε μια χριστιανική οικογένεια με 5 παιδιά. Ψάλτης και τραγουδιστής ο μπαμπάς, ψέλνει μαζί του τη γλώσσα των Ευαγγελίων, στο σπίτι μιλούν αραβικά. Η εκκλησία τους φιλοξενεί σε ένα καμαράκι, που γεμίζει ασφυκτικά από μουσαφιραίους, τα προξενιά ξεκινούν από τα 15, για την άμεση αποκατάσταση των κορασίδων της οικογένειας. Η μικρή Fayruz έχει άλλα σχέδια, άλλες ανησυχίες. Θέλει να σπουδάσει, να δουλέψει. Ο μπαμπάς την στέλνει στην κυρία Δέσποινα, από τη Θεσσαλονίκη, να μάθει μοδιστρική. Πλακοραφή δεν ξέρω αν έμαθε, όμως η μερακλού Σαλονικιά, τη μύησε στη μαγειρική, της έμαθε καινούριες γεύσεις που δεν είχαν στην οικογένεια, την εμβολίασε με το μικρόβιο της κατσαρόλας. Στη συνέχεια, στα 14 της ακόμα, δούλεψε σε ένα εργοστάσιο με φίλτρα, διερμηνέας από τα αραβικά στα τούρκικα σε μια εταιρία που εμπορευόταν κρέας.
Στο μεταξύ, βροχή πέφτουν τα προξενιά για την ωραία μελαχρινή. Στα 18, ο κλοιός της παντρειάς σφίγγει ασφυκτικά. Ως πότε πια θα λέει όχι; Μεγάλη Παρασκευή, ο ευγενής κύριος Σταύρος, που σπουδάζει στην Πόλη, έρχεται να τη «ζητήσει». Το αγόρι που ερχόταν διακοπές στο χωριό με μια φωτογραφική μηχανή τραβώντας παντού φωτογραφίες δεν της είχε περάσει απαρατήρητο αλλά για να παντρευτεί, ούτε λόγος! Όσο στην κουζίνα του μαγειρεύουν κίμπε και ρύζι με αρακά, τσακώνεται με την μεγαλύτερη αδελφή: «εσύ να τον πάρεις, εγώ δεν τον θέλω». Ο μπαμπάς την ψήνει ότι ο Σταύρος είναι κελεπούρι, αποδέχεται τη μοίρα της. Φεύγουν μαζί στην Πόλη. Ιπποτικά, ο Σταύρος την περιμένει να ωριμάσει, να νοιώσει γυναίκα για να ολοκληρώσει τον γάμο. Με τον καιρό τον ερωτεύεται, με έναν έρωτα απόλυτο, αφοσιωμένο για πάντα.
Έρχονται μαζί στην Αθήνα. Κάνουν τρία παιδιά. Εκείνος δουλεύει στο σέρβις του Χίλτον, εκείνη γυαλίζει τα ασημικά στις βιτρίνες της «κυρίας Λαλαούνη». Κάνει και αποτριχώσεις, με την κλασική αραβική, χειροποίητη χαλάουα. Και μαγειρεύει. Μαγειρεύει και κλαίει. Γιατί το όνειρό της είναι να κάνει το δικό της εστιατόριο.
Όταν κάποιος της σφύριξε πως ο γιος της ο Αντρέας, μουσικός και κατασκευαστής οργάνων, στην εφηβεία του, έμπλεξε με κακές παρέες, επιστρατεύει τα λαχματζούν της για να τον σώσει. Ανοίγει φύλλο πυρετωδώς, ζυμώνει και ψήνει, να μυρίσουν «οι κακές παρέες», να μαζευτούν στην κουζίνα της, να ελέγχει από το στρατηγείο της το «παραστράτημα».
Βγαίνει στη σύνταξη και ο Αντρέας της κάνει δώρο το όνειρό της: ένα δικό της μαγαζί.
Ένας παλιός αστικός μπουφές, οι πάγκοι ενός σύγχρονου ταχυφαγείου, σε κάδρα οι ανακοινώσεις των εδεσμάτων, ξανθός ως Άγγλος ο Αντρέας να σου εξηγήσει τις λεπτομέρειες κάθε νοστιμιάς, διακριτικός στη γωνία ο τζέντλεμαν κύριος Σταύρος, να σου βάλει ένα τσάι με κανέλα και γαρίφαλο από το σαμοβάρι, να μην περιμένεις ατρατάριστος.
Στις συνταγές της μπλέκεται η παράδοση της Αρμενίας, της Πόλης, της Συρίας, του Λιβάνου και όλης της Ανατολής. Στο στόμα, ένα ανατρεπτικό αποτέλεσμα, της ανήσυχης μαμάς που νοιάζεται για το καλό σου: λαχματζούν λεπτό σαν τσιγαρόχαρτο ζυμωμένο με αλεύρι ολικής, πεϊνιρλί με ζύμη από τα χεράκια της, ανάλαφρο και αλάδωτο, πίτα με άγρια μόνον χόρτα, το κλασικό πολίτικο γλυκό τζεζεριέ, ένα όνειρο, αγνώριστη η συνταγή της παράδοσης, χωρίς καθόλου βούτυρο, με καρότο, μόνο απροσμέτρητη νοστιμιά και δύναμη. Πίτα ζαατάρ χειροποίητη, με όλα τα μπαχαρικά αρώματα, σουσάμι, ντομάτα και ξηρούς καρπούς, λαχματζούν μόνο με φρέσκα λαχανικά, το πιλάφι των ψαράδων του Βοσπόρου σε δικά της, λάιτ παραλλαγή, με ρεβύθια και κοτόπουλο κατσαρόλας, αληθινό ταμπουλέ με μπαχαρικά. Οι πελάτες τρώνε ένα λαχματζούν με κιμά στο πόδι, τους βλέπεις να επανέρχονται για μια pide - ο τούρκικος τρόπος μιας λεπτής πίτας σαν πίτσα - όλα τόσο ελαφριά, σου ανοίγουν ευγενικά δρόμο και για μια δεύτερη δοκιμή. Το γρήγορο φαγητό από τα χέρια της μαμάς που όσο τη δοκιμάζεις, νιώθεις να σου φωνάζει από την πόρτα «να προσέχεις παιδί μου και να φοράς το ζακετάκι σου».
Κέρβεροι στην πόρτα που οδηγεί στο κουζινάκι του υπογείου, μπαμπάς και γιος σου απαγορεύουν την είσοδο στο ιερό της μαμάς που δημιουργεί πανικόβλητη, προκειμένου να προφτάσει να ταΐσει την απρόσμενη επιτυχία της. Οι «δικοί» κατεβαίνουν μια σταλιά, για ένα πεταχτό φιλί. Η Fayruz ιδρώνει πάνω από ζύμες και κατσαρόλες, στα γλυκά, αγχωμένα μάτια της καθρεφτίζονται μελαχρινά κορίτσια που μαγειρεύουν γάμους περίλαμπρους στο Μαρόκο, Λιβανέζες αρχόντισσες με γαλλικούς κότσους που τυλίγουν χιλιάδες κίμπε για μια μαρονίτικη Ανάσταση, τσιμπάς λίγο κιμά γεμάτο γλυκά μπαχάρια σαν λιβάνι, λίγο γλυκό τριμμένο καρότο και ξαφνικά γυρνάς πίσω. Στο πώς θα ήταν η ζωή του εμπορικού κέντρου, κάπου στο ’60, πριν κατέβουμε εμείς οι μοντέρνοι με τα μπαρ και τις εναλλακτικές ανησυχίες.
Fayruz, Καρόρη 36 & Αιόλου, 2100318060
σχόλια